Bij OneWorld willen we geen misvattingen reproduceren, zoals het idee dat er alleen mannen en vrouwen bestaan. Taalgebruik dat die mythe bevat vermijden we. ‘Hij of zij’, dat schrijven we dus niet. In plaats daarvan kiezen wij voor ‘hij/zij/hen’. Net zoveel lettergrepen, maar veel inclusiever.
‘Schrijf eromheen’ betekent niet: ‘wis uit’
Mijn vriendin wist uiteindelijk een ‘compromis’ met haar eindredacteur te sluiten: de papieren krant was al gedrukt – niets meer aan te doen – maar online ‘mochten’ alle zinnen waarin de kunstenaar voorkwam, worden herschreven zodat er helemaal geen voornaamwoorden meer nodig waren. Eind goed, al goed? Niet echt.
“In de praktijk is het helemaal niet zo lastig om om ‘hij of zij’ heen te schrijven
In de praktijk is het helemaal niet zo lastig om om ‘hij of zij’ heen te schrijven. Bijvoorbeeld door van enkelvoud meervoud te maken (‘Hier brengt de kiezer zijn of haar stem uit’ wordt dan: ‘Hier brengen kiezers hun stem uit’) of door de lezer direct aan te spreken (‘Hier breng je je stem uit’). ‘Hij of zij’ vermijden is een prima manier om de ‘binaire mythe’ te doorbreken.
Maar: wie ervoor kiest ergens ‘omheen te schrijven’, gaat doelbewust iets uit de weg vanwege de verwachting dat de lezer het niet begrijpt of op prijs stelt. Zo wordt iets verzwegen en letterlijk onzichtbaar gemaakt. Bij de zeldzame pijlstaartrog kun je dat misschien nog verantwoorden. Non-binaire mensen zijn alleen geen pijlstaartroggen.
“Op het laatste moment moffelde een eindredacteur 'die' en 'hen' overal weg
Het artikel bevatte uiteindelijk maar liefst negen keer hun naam, en nul keer hun voornaamwoorden. Hoewel Witsenburg technisch gezien niet met de verkéérde voornaamwoorden werd aangeduid, hadden hun voornaamwoorden hier een belangrijke functie. Ze gaven een signaal af aan de lezer: deze persoon heet Amber, maar is geen vrouw. Dit was dus niet het moment om ‘eromheen te schrijven’.
Hoewel het een mooi artikel is dat aseksualiteit goed representeert, is het uitermate teleurstellend dat de voornaamwoorden van onze voorzitter (die/hen) niet zijn gerespecteerd. Hopelijk zal de @volkskrant dit in de toekomst beter doen. https://t.co/i7W8eKESNj
— Nederlandse Organisatie Aseksualiteit (@aseksualiteit) February 16, 2021
Lezers zijn flexibeler dan we vaak denken
We gebruiken ‘zij’ moeiteloos in zowel enkelvoud als meervoud, spreken groepen mensen met een enkelvoudig ‘u’ aan (en de koning zichzelf met ‘wij’) en lange tijd volgde in onze taal op ‘jullie’ een enkelvoudig werkwoord (‘jullie is’, ‘jullie gaat’…). Anders dan bijvoorbeeld het Spaans kennen wij bovendien geen mannelijke en vrouwelijke meervoudsvormen (los/las, ellos/ellas).
“Als je iemands voornaamwoorden eenmaal weet, dien je die te respecteren
Taal is veranderlijk én maakbaar
Een eerdere versie van dit artikel verscheen op OneWorld.nl op 9 april 2021.
Met dank aan tegenlezers Steff Geelen en Maeve Levie.
In welke voornaamwoorden iemand zich herkent is een persoonlijke keuze, waar iemand alleen zelf over gaat. Uit een inventarisatie in 2016 van Transgender Netwerk Nederland bleek dat de meeste non-binaire mensen de voorkeur geven aan ‘hen/hun’. Ook ‘die/diens’ werd door veel mensen op prijs gesteld. Sommigen vonden zowel een non-binaire als een binaire vorm prima (zoals zij/haar én hen/hun) of gaven aan naar elk voornaamwoord te luisteren.
Weer anderen zoeken naar geheel nieuwe woorden, zoals dee/dijr, zem/zeer of zhij/zhaar. In theorie is de lijst van zogeheten ‘neovoornaamwoorden’ eindeloos en met ‘hij/zij/hen’ zijn we dus niet volledig. Dat proberen we ook niet; taal is immers nooit ‘af’.
- Poortwachterschap of ‘gatekeeping’ is een term binnen de lhbti+-gemeenschap en andere onderdrukte groepen. Een poortwachter bepaalt vanuit een geprivilegieerde positie wie zich onderdeel van een groep mag noemen, maar in het geval van eindredactie dus ook op welke manier over iemand wordt geschreven en welke woorden wel/geen plek mogen krijgen in het publieke domein. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
