‘Individualistisch Nederland kan veel leren van eerste generatie migranten’

“Door deze foto kwam ik op het idee om deze serie over intimiteit te maken”, vertelt Marwan Magroun (39) over het portret van zijn moeder Amina en stiefvader Tahar, die elkaar op latere leeftijd in Tunesië leerden kennen en in 2003 trouwden. Magroun legde ze vast in hun slaapkamer. Een ongebruikelijk beeld van migrantenouderen.

Het ‘beeldenspectrum van Nederland verruimen’, ziet Magroun als zijn taak als Fotograaf des Vaderlands, een tweejarig ambassadeurschap voor fotografie, dat onlangs met nog twee jaar werd verlengd. Magroun wil dat er op een nieuwe manier naar Nederland, en vooral naar Nederlanders met een migratieachtergrond, wordt gekeken. In 2021 verscheen van de fotograaf, die zelf grotendeels zonder vader opgroeide, rond dat thema The Life of Fathers: een fotoserie en documentaire over alleenstaande vaders met een migratieachtergrond.

Magroun is zoon van eerstegeneratiegastarbeiders uit Tunesië. De beelden van deze groep zijn vaak stigmatiserend en ongenuanceerd, vertelt hij. “Migranten worden afgebeeld in slecht onderhouden woningen, in ‘slechte’ buurten. Wat die beelden niet laten zien, is dat deze woonomstandigheden vaak voor hen zijn bepaald. Ik vind het belangrijk dat de nazaten van eerstegeneratiemigranten beelden hebben van hun (groot)ouders die stroken met het beeld dat die (groot)ouders van zichzelf hebben.”

Cynthia en Clyde

Toen hij in de twintig was, kwam Magroun vaak over de vloer bij de Surinaams-Nederlandse Cynthia Slagtand en Clyde Wong-Loi-Sing. Magroun: “Ik zag een heel liefdevol gezin, zo open, grappig en verwelkomend. Het was voor mij een mooi voorbeeld van een modern bicultureel gezin.” Clyde en Cynthia hebben er nooit bij stilgestaan dat ze die rol voor Magroun vervulden. Het stel heeft jarenlang samen in een band gespeeld, Clyde als gitarist en Cynthia als zangeres. Ze hebben een beroemde dochter: actrice Yootha Wong-Loi-Sing.

Cynthia Slagtand, 65, is cultureel ondernemer. Clyde Wong-Loi-Sing, 69, is kapper. Ze wonen in Rotterdam, zijn 47 jaar samen en hebben twee kinderen.

Voor OneWorld maakte Magroun deze fotoserie rond intimiteit bij migrantenouderen. “Intimiteit is de verhouding die je tot een ander hebt, maar het begint bij jezelf”, vertelt hij. “In hoeverre heb je toegang tot je eigen intimiteit? Zodra de eerste generatie migranten naar Nederland kwam, stonden ze in de overlevingsstand. Er was geen tijd of ruimte voor zelfontplooiing, laat staan voor het intieme zelf.”

Het begon dus met zijn moeder en stiefvader. Hij vroeg ze naast elkaar te gaan zitten en elkaars hand vast te houden. “Na wat ongemakkelijke grappen ontstond er iets magisch voor mij. Het was een heel fragiel, klein moment, waar ik enorm gelukkig van werd. Ik had ze nog nooit zo gezien. Dicht bij elkaar, elkaar aankijkend.”

Bij sommige stellen kwam het gesprek over intimiteit makkelijker op gang dan bij anderen: “Niet iedereen begreep wat ik bedoelde met intimiteit. Woorden die zij gebruikten waren ‘samen zijn’ en ‘samen dóen’ of ‘samen overleven’.” Magroun zag vooral intimiteit in het alledaagse. “In Nederland wordt intimiteit vaak in één adem genoemd met seks. Maar wat ik zag, was samen muziek maken en zingen, samen in de keuken staan. Of zorgdragen voor de ander; ik sprak namelijk ook mensen met alzheimer en parkinson. Die intimiteit heeft mij diep geraakt.”

Auta en João

Auta en João ontmoetten elkaar op een van de vele feestjes die gehouden werden bij Auta’s vader. Ze groeiden op in Kaapverdië, op het eiland Santo Antão. Auta: “Met de jaren is João zachter geworden, door de komst van onze dochters. Sindsdien hebben we meer emotionele toegang tot elkaar.” In hun woonkamer hangt een groot schilderij van een plek waar slaafgemaakte mensen werden verhandeld in Kaapverdië. “We moesten het meenemen naar Nederland. Het geeft bewustzijn over wie wij zijn en wie onze voorouders waren.”

Auta Teofista Coronel-Evora, 58, is administratief medewerker. João Pires Evora, 58, is voorman in de bouw. 36 jaar samen, 28 jaar getrouwd. Ze wonen in Spijkenisse en hebben twee kinderen.

Toch bleken sommige kamers binnen de huizen van de gefotografeerde stellen té intiem. “Het ene stel liet me in iedere kamer fotograferen, bij de ander bleef de slaapkamerdeur dicht.” Magroun wil niet per se het taboe rond intimiteit doorbreken dat binnen bepaalde culturen bestaat, maar het begrip ‘intimiteit’ verbreden en contextualiseren: “De individualisering in het Westen wordt verpakt als vrijheid, maar het biedt bijna geen houvast meer. We voelen ons eenzaam en kunnen steeds minder goed duurzame relaties aangaan. Deze eerste generatie migranten komt uit collectivistische samenlevingen, Nederland kan veel van ze leren.”

Mutia en Aboeprijadi

In hun geboorteland Indonesië raakten ‘Tossi’ en Mutia allebei geïnspireerd door het socialisme en Che Guevara. Ze leerden elkaar in Nederland in 1977 kennen als studenten. Hun hele leven hebben ze zich ingezet voor de Indonesische gemeenschap in Nederland. Bij het maken van de foto’s nam Mutia het voortouw: ze maakte grapjes en legde haar hand op Tossi’s been.

Mutia Samoen, 69 jaar, is kunstenaar. Aboeprijadi Santoso (‘Tossi’), 76 , is schrijver en journalist. Getrouwd sinds 1981, hebben drie kinderen en wonen in Amsterdam.

De beelden in deze serie lijken simpel, maar zijn volgens Magroun “echt nodig voor de kinderen van eerstegeneratiemigranten die worstelen met intimiteit.” Dit zag hij aan de reacties van de kinderen van de stellen die hij fotografeerde, die soms hielpen bij de shoot: “Door deze foto’s hoorden ze verhalen over hun ouders die ze niet kenden. Er waren momenten van kwetsbaarheid en zachtheid, die ze al heel lang niet, en soms zelfs nooit, gevoeld hadden.”

Mohamed en Khadija

Ze zijn bijna 50 jaar getrouwd, Mohamed en Khadija, en leerden elkaar 56 jaar geleden al kennen in hun geboortestad Casablanca. Toen ze vanuit Marokko naar Nederland migreerden, ging Mohamed werken als opticien. Tegen Khadija zei hij dat zij zelf haar weg moest vinden in Nederland. “Daar kan ik je niet bij helpen.” Khadija bewandelde haar eigen pad en kwam terecht in de hospitalitysector. Marwan Magroun: “Dit verhaal over loslaten deed me veel. Maar het was ook wat de individualistische Nederlandse maatschappij van ze vroeg.” ‘Eerlijk tegen elkaar zijn’ noemen Khadija en Mohamed de sleutel tot hun huwelijkse succes.

Mohamed Louchahi, 75, is gepensioneerd opticien. Khadija Louchahi- Drouzi, 68, is gepensioneerd hospitalitymedewerker bij Boskalis. Wonen in Papendrecht, hebben twee kinderen, 49 jaar getrouwd.

Fernando en Francisca

De laatste keer dat ze een foto samen maakten op deze manier, was op hun huwelijksdag in 1977. Fernando en Francisca komen uit Santo Antão, het groenste eiland van Kaapverdië. Ze kennen elkaar al hun hele leven.

Francisca Maria dos Reis Santos, 74, is gepensioneerd schoonmaakster. Fernando Firmino dos Reis, 77, is gepensoioneerd zeeman en chauffeur. 46 jaar getrouwd, vier kinderen, wonen in Rotterdam.

Ziya en Gönül

Ziya en Gönül Korkmaz komen beiden uit Dikmece, een dorp in Turkije, dicht bij de grens met Syrië. Ze zijn Arabische Alawieten, een minderheid in Turkije. Gönül kwam in 1990 naar Nederland, tien jaar later volgde Ziya. Ze kennen elkaar van kinds af aan omdat hun families vlak bij elkaar woonden in Dikmece. Hun zoon Canali, die zijn ouders bijstond bij het maken van de foto’s: “Heel bijzonder om hun zo te zien.”

Ziya Korkmaz, 55. Gönül Korkmaz, 51. Sinds 1999 getrouwd. Wonen in Zoeterwoude en hebben twee kinderen.

Naïda en Rasul

“Intimiteit zag ik als kind nauwelijks bij mijn ouders”, vertelt Mirwais Sarwary, de zoon van Rasul en Naïda Sarwary. “Ik zag ze vooral werken.” Rasul is Afghaans, en Naïda Georgisch-Azerbeidzjaans. Ze ontmoetten elkaar als studenten in Baku, Azerbeidjan en zijn bijna veertig jaar samen. In 1994 vluchtten ze naar Nederland Mirwais: “Intimiteit en liefde uitten zij vooral in de offers die ze maakten om hun kinderen een betere toekomst te geven.”

Fotograaf Magroun vertelt dat Rasul zich tijdens het gesprek verontschuldigde: “Sorry dat ik zo traag praat, ik heb Parkinson.” Naïda pakte het dan als van nature over. Na de fotosessie stuurde zoon Mirwais Magroun een bericht: “Mooi om te zien hoe goed de fotosessie mijn ouders heeft gedaan.”

Rasul Sarwary, 63, is opgeleid als metallurg. Naïda Sarwary, 62, is opgeleid als drukker. Zijn ondernemers in voedselwaren en hebben een speciaalzaak voor koffie en thee. Wonen in Den Haag, zijn sinds 1985 geregistreerd partners en hebben drie kinderen.

Deze fotoserie verscheen eerder in december 2023 in OneWorld Magazine en op 13 februari 2024 op OneWorld.nl. De leeftijden in dit artikel zijn van het moment dat de foto werd genomen.