Ken jij wel de geschiedenis van je henna-‘tattoo’?

Het gebruik van henna is zeker niet nieuw; de oude Egyptenaren waren er al fan van. Hennapasta op handpalmen en voeten bleek verkoelend te zijn in de woestijnhitte. Om de pasta te maken, vermaalden ze de bladeren, stengels en bloemen van de hennastruik tot een fijn poeder en vermengden dat met een vloeistof. Toen bleek dat henna een oranje kleurtje achterliet op huid en haar, werd het ook decoratief gebruikt. Niet alleen Cleopatra zou haar vingernagels regelmatig hebben verfraaid met henna, er zijn zelfs mummies opgegraven met vlammend oranje haar.

De hennaplant groeide oorspronkelijk in het Midden-Oosten en Noord-Afrika, maar wordt tegenwoordig overal ter wereld verbouwd, én gebruikt. De meeste verbouwers en exporteurs zitten in India, waar tonnen hennapoeder per maand worden geproduceerd.

Culturele toe-eigening?

Vonden Europeanen henna in de negentiende eeuw nog ontsierend, sinds de jaren 90 van de vorige eeuw is het een geliefd product bij westerlingen. Mensen verven er hun haar mee en op toeristenmarktjes, mode-evenementen en muziekfestivals laten bezoekers zich versieren met tijdelijke hennatatoeages.

Op TikTok ontstond afgelopen jaren ophef omdat witte content creators met henna sproetjes maakten op hun gezicht. Zuid-Aziatische creators noemden dat culturele toe-eigening: hun eigen oranje handen worden bekritiseerd, maar witte meisjes die henna gebruiken in lijn met de westerse schoonheidsnormen zijn cool. Wil je hennasproetjes maken én respect tonen voor de betekenis die henna heeft in andere delen van de wereld? Laat je social-mediapost dan niet alleen om je eigen bespikkelde snoet draaien, maar vertel ook even waar henna vandaan komt!

Culturele betekenis

In veel landen, zoals India, Pakistan, Turkije en Marokko, is lichaamsversiering met henna een belangrijk onderdeel geworden van speciale vieringen. Zo wordt in India de avond voor een bruiloft een mehndi-ceremonie gehouden, waarbij de bruid wordt versierd met fijne bloemmotieven, om het bruidspaar geluk, gezondheid en vruchtbaarheid te wensen.

De hennapasta wordt meestal met een zogenoemde ‘henna-cone’ aangebracht, een een spuitzakje in de vorm van een ijshoorntje. Tussen de ingewikkelde patronen wordt nog wel eens de naam van de bruidegom verstopt, die hij moet zoeken. Vooral bij gearrangeerde huwelijken vormt dat een fijne ijsbreker voor de bruidegom, als die (voor het eerst) de hand van zijn bruid vasthoudt.

In Marokko zie je veel lichaamsversiering van henna met geometrische vormen als driehoeken en diamanten: die zouden beschermen tegen ongelukken en het boze oog. Maar ook volledig oranje vingers en voetzolen horen erbij.

Ook in Joodse gemeenschappen zijn de laatste eeuwen veel rituelen en tradities ontstaan rondom het gebruik van henna, en niet alleen als lichaamsversiering. Zo gooiden vrouwen tijdens Joodse bruiloften in Marokko in het begin van de twintigste eeuw henna in de hoeken van de kamer om te voorkomen dat geesten jaloers zouden worden op de bruid en haar kwaad zouden doen.

Veel tradities veranderden vanaf de achttiende eeuw door de komst van Europese kolonisten. Die vonden het gebruik om het lichaam te versieren met henna ‘ontsierend’ en ‘vies’. En dus raakte halverwege de negentiende eeuw het gebruik van henna op zijn retour.

Gezond of gevaarlijk?

 Henna wordt voornamelijk esthetisch gebruikt, maar heeft ook vermeende gezondheidsvoordelen. Het zou helpen bij huidirritatie en roos, haren en nagels versterken en schimmelinfecties genezen. Je moet wel opletten met wat voor soort henna je te maken hebt: in veel toeristische gebieden kom je ‘zwarte henna’ tegen, waar ingrediënten zoals parafenyleendiamine (PPD) aan zijn toegevoegd om zwarte lijnen mee te kunnen maken in plaats van roodbruine. PPD kan tot ernstige allergische reacties leiden en blijvende littekens veroorzaken.

Dit artikel verscheen in juni 2024 in OneWorld Magazine in onze rubriek Stijlwijzer, waarin met een handvol weetjes de geschiedenis wordt belicht van oude fenomenen die nu (weer) in de mode zijn.