Nog nooit waren er op Wereld Aids Dag wereldwijd zoveel mensen met hiv in behandeling, zo blijkt uit een nieuw rapport van het Aidsfonds. Dit jaar gaat het om ruim 23 miljoen mensen. Bovendien kwamen er ook weer 1,7 miljoen mensen met hiv bij, die levenslang levensreddende medicatie nodig hebben. Hoewel steeds minder mensen aan de gevolgen van aids sterven, sterft er nog steeds elke 40 seconden één kind of vrouw of man. Van alle mensen met hiv in de wereld krijgen 14 miljoen mensen met hiv nog geen behandeling.
Met name het aantal kinderen tussen 0 en 14 jaar dat hiv krijgt is zorgwekkend. Elke dag komen er meer dan 400 besmettingen onder kinderen voor. De behandeling van deze kinderen blijft achter op die van volwassenen. Gemiddeld wordt slechts 54 procent van hen bereikt met levensreddende medicijnen. Dat is bijna 10 procent minder dan bij volwassenen met hiv. In West- en Centraal-Afrika wordt maar een kwart van de kinderen bereikt.
Ook hoogleraar en voormalig huisarts Jan van Bergen – die in 2018 nauw betrokken was bij het oorspronkelijke PrEP-advies van de Gezondheidsraad – keek hiervan op, laat hij weten. “Dat er bij de totstandkoming van deze regeling zo weinig aandacht is geweest voor de rol van de huisarts ervaar ik als een nalatigheid.”
Valse beloften, valse hoop
Binnen de homogemeenschap klonk in eerste instantie dan ook een voorzichtige zucht van verlichting. Maar de hooggespannen verwachting, dat je op 1 augustus daadwerkelijk bij een GGD kon aankloppen voor PrEP, bleek naïef. Actiegroep PrEPnu reageerde kritisch. Voorzitter en arts Sebastiaan Verboeket: “Het is onverstandig om PrEP alleen met een eigen bijdrage, voor een maximaal aantal ‘hoog-risico’-deelnemers, en alleen via GGD’s – die dat logistiek niet aankunnen – beschikbaar te stellen. Allemaal obstakels die het potentiële effect van PrEP op de hiv-epidemie in Nederland verminderen. Schandalig dat we het middel niet veel daadkrachtiger in mogen zetten.”
“De keuze voor 1 augustus als begindatum mag je gerust ironisch noemen: midden in de Pride
In totaal leven er in Nederland naar schatting 23.100 mensen met hiv. De PrEP-pil kan besmetting van het virus voorkomen. Acht GGD-regio’s coördineren, volgens een verdeelsleutel gebaseerd op de epidemiologie van hiv en soa’s in Nederland, de distributie van het PrEP-programma 2. Maximaal 6500 mannen die seks hebben met mannen en transgender personen, die beoordeeld zijn als ‘kwetsbaar’ voor het oplopen van hiv3, kunnen zich bij de plaatselijke of regionale GGD aanmelden of zich op een wachtlijst laten zetten. Elke GGD hanteert een eigen tempo en werkwijze. Voor de pillen brengt de GGD een eigen bijdrage in rekening van 7,50 euro per verpakking van dertig pillen – een kwart van de huidige prijs bij de apotheek. De regeling is ontworpen voor een periode van vijf jaar.
Een voorbeeld: de GGD Amsterdam heeft landelijk de meeste ervaring met PrEP en de bijbehorende zorg. De minister heeft Amsterdam een quotum toegewezen van tweeduizend cliënten, bijna eenderde van het landelijke totaal. Hiervan reserveert de GGD zeven- à achthonderd plaatsen voor deelnemers aan de AmPrEP– en InPREP-studies. Begin september kunnen kandidaten zich aanmelden voor een wachtlijst. Naar verwachting begint de GGD op 16 september met het screenen en aannemen van deelnemers. Elke week kunnen er 75 mensen instromen, zodat de PrEP-voorziening in Amsterdam tegen het einde van 2019 naar verwachting vol zit.
GGD's niet voldoende voorbereid
“Wij moeten straks onderscheid maken tussen wie wel en wie geen PrEP via de GGD kan krijgen
Ook de verplichting om met onscherpe criteria de juiste kandidaten te selecteren is voor Van der Weijden een obstakel. “Wij moeten straks onderscheid maken tussen wie wel en wie geen PrEP via de GGD kan krijgen. Dat valt onder de publieke zorg, omgaan met schaarse middelen, maar we verwachten daar wel veel gedoe over.”
Niet-strategische keuzes
“Voor een wezenlijk effect op de hiv-cijfers zullen veel meer mensen PrEP moeten gaan gebruiken
Wie nu buiten de boot valt kan terecht bij de huisarts, maar de overheid stimuleert die stap niet bepaald door in stigmatiserende termen als ‘hoog-risicogedrag’en ‘kwetsbare groepen’ te spreken. Opvallend is hoe anders dat eraan toegaat bij Buitenlandse Zaken. Dat ministerie bespreekt de wereldwijde hiv-pandemie in termen van ontwikkeling en mensenrechten. Daar is de beeldvorming rond hiv veel minder getroebleerd door moralisme en seksuele bekrompenheid, en de gevoeligheid voor de gevolgen van stigma en discriminatie veel groter. Met als gevolg: ruimhartiger steun aan organisaties die verstand hebben van de materie.
Wat ook niet helpt: de keuze van de minister voor een model van ongelijke toegang tot PrEP-zorg. Degenen die niet voor het project in aanmerking komen zijn, behalve meer geld voor medicijnen, ook gelijk hun eigen risico kwijt. Daardoor kunnen mannen die toch voor de regeling in aanmerking proberen te komen hun kwetsbaarheid of lage sociaaleconomische status overdrijven. Veel mannen die buiten de regeling vallen, zullen bovendien hiv en soa’s gratis willen laten testen bij de GGD – nóg meer overbelasting van de GGD’s.
Nederland naar 0 nieuwe hiv-infecties: hoe dan?
Ook in Nederland is onder aanvoering van Aidsfonds-Soa Aids Nederland een beweging gestart, onder het motto Nederland naar 0. Doelgroepen, professionele aidsbestrijders, wetenschappers en zorgverleners zullen hier de drijvende kracht achter moeten zijn. Bij de minister en zijn ambtenaren krijgen we de handen niet op elkaar. Zijn PrEP-dossier ademt onverschilligheid.
“Nederland als eerste land waar de hiv-epidemie volledig tot stilstand is gebracht, stel je voor
Dit artikel verscheen eerder op OneWorld.nl in augustus 2019.
- De subsidieregeling is op 22 juli gepubliceerd en te vinden op Overheid.nl ↩︎
- PrEPnu heeft op haar website een lijst van GGD’s geplaatst met een overzicht per GGD. ↩︎
- Als ‘kwetsbare groepen’ zijn aangemerkt: jongeren tot 25 jaar, recent geïmmigreerde niet-westerse migranten, personen zonder vaste verblijfplaats, sekswerkers, transgender personen en onverzekerden. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
