Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Wie in Nederland ongewenst zwanger is maar vanwege de corona-maatregelen niet naar een abortuskliniek kan, heeft pech. Een kliniek die abortuspillen per post verstuurd, kan – nog steeds – vervolgd worden. Dat besloot de rechter afgelopen vrijdag, nadat Bureau Clara Wichmann en Women on Waves per brief aan de minister hadden gevraagd om een bepaling in de Wet Afbreking Zwangerschap tijdelijk niet te handhaven.
“
Nu door de ‘semi-lockdown’ niet iedereen het huis kan verlaten, komt het abortusrecht onder druk te staan
Daarin staat dat ‘een behandeling, gericht op het afbreken van zwangerschap, slechts mag worden verricht door een arts in een ziekenhuis of kliniek’. In de praktijk betekent dit dat in Nederland de eerste hormoonpil in het bijzijn van een medisch professional ingenomen moet worden. Een arts die daaraan voorbij gaat, kan gestraft worden. Hierdoor kom, nu tijdens de ‘semi-lockdown’ niet iedereen het huis kan verlaten, het abortusrecht onder druk te staan.
Geen abortuspil
Aanleiding van de vraag van Bureau Clara Wichmann en Women on Waves, om de abortuspil voor vroege afbrekingen gedurende de coronamaatregelen ook door huisartsen of per post te laten verstrekken, was de Nederlandse vrouw Trix*, die vanwege kinderen met ziekteverschijnselen en dus het risico anderen te besmetten, niet naar een kliniek kon om de abortuspil in te nemen. De overheid gebiedt mensen met ziekteverschijnselen of zieke huisgenoten immers om tijdens de coronacrisis thuis te blijven. Was de vrouw toch naar een kliniek afgereisd, dan had ze de gezondheid van anderen in gevaar gebracht.
“
Abortus in sociale isolatie hóeft helemaal niet onmogelijk te zijn
Abortus in sociale isolatie hoeft niet onmogelijk te zijn: de abortuspil zou per post verstuurd kunnen worden naar huis of een nabije apotheek, zoals ook gebeurt in bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk. Trix trok daarom aan de bel bij instituut Bureau Clara Wichmann, dat zich inzet voor vrouwenrechten in Nederland. Die vroeg vervolgens samen met Women on Waves bij de rechter om een verbod op de handhaving van dit wetsartikel.
De organisaties hoopten dat dokters die tijdens deze crisis een abortuspil per post zouden verstrekken, geen strafvervolging hoeven te vrezen. Maar het verzoek werd afgewezen: de rechter zag geen reden om de handhaving te verbieden en benadrukte dat abortusklinieken gewoon open zijn. ‘Het is niet aan de minister van VWS om in individuele situaties maatwerkoplossingen te zoeken; dit is een zaak tussen de vrouw en haar zorgverlener, in dit geval de abortusarts in de abortuskliniek’, zo luidt een brief namens de minister.
De motivering van het vonnis kwam op 20 april, waardoor Bureau Clara Wichmann en Women on Waves niet direct over hoger beroep konden nadenken, vertelt Linde Bryk, strategisch juridisch adviseur bij Bureau Clara Wichmann. “Voor onze mede-eiser, de vrouw die vanwege kinderen met coronaverschijnselen haar huis niet kan verlaten, kwam die motivatie te laat. We moesten eerst de motivatie weten om te besluiten of we in hoger beroep zouden gaan. Zelfs als we ons hoger beroep via een spoedprocedure doen, zal het voor haar niet meer uitmaken. Zij is dan al over de negen-wekengrens, en kan de abortuspil dan niet meer innemen.”
Abortus-voorzichtigheid
Meike* van 31, die in 2018 met een abortuspil een ongewenste bevalling kon voorkomen, heeft de abortusprocedure ook als iets uitermate precair ervaren. “Ik moest eerst langs de huisarts voor een verwijzing, daarna een afspraak maken met de kliniek. Daar is een verplichte bedenktijd voor van vijf dagen. Het was best een gedoe met dubbele zwangerschapstesten, gesprekken met artsen over de redenen van je abortus en echo’s.
Tijdens het laatste gesprek met een arts, die mij nogmaals vroeg of ik het zeker wist, kreeg ik uiteindelijk de eerste pil die ik oraal moest innemen. De tweede pil kreeg ik mee en moest ik een aantal dagen daarna zelf innemen om de bloedingen op te wekken.” Volgens Linde Bryk is deze uitvoerige procedure ten tijden van de maatregelen rond Covid-19 overdreven: “Zo’n echo is wettelijk niet verplicht, en volgens de Wereldgezondheidsorganisatie ook niet medisch noodzakelijk. Consulten ter voorbereiding kunnen in deze pandemie prima via de telefoon of met videobellen.”
“
Dit is schadelijk voor het recht op zelfbeschikking. Er moet toegang zijn tot abortus en die moet effectief zijn
In de motivatie van het vonnis noemde de rechter ‘de gevoeligheden rond het onderwerp in de samenleving’ als reden om geen abrupte uitzondering op de wet te maken. Heel tekenend, vindt Bryk deze uitspraak. Ze benadrukt dat zij met Bureau Clara Wichmann nu een recht moet beschermen dat al in 1981 is aangenomen via de Wet Afbreking Zwangerschap. “De rechter negeert de signalen die wij uit de samenleving ontvangen, over de ontoegankelijkheid van abortus tijdens deze crisis, door te zeggen dat de omvang van het probleem niet groot genoeg is en het onderwerp te gevoelig ligt. Dit is schadelijk voor het recht op zelfbeschikking. Er moet toegang zijn tot abortus en die moet effectief zijn. Blijkbaar is het nodig dat wij een wet uit de jaren 80 nog eens kracht bijzetten. Maar de strijd om het recht op abortus ís al gestreden. Laten we dit verworven vrouwenrecht niet opnieuw ter discussie stellen.”
Risicogroepen
Bureau Clara Wichmann maakt zich ook zorgen om slachtoffers van partnergeweld. Bryk: “We spraken een vrouw met een zeer controlerende man die nu thuiszit omdat hij niet meer naar zijn werk kan. Zij kan niet onopgemerkt naar een kliniek om de pil in te nemen. We hebben meer berichten van deze strekking ontvangen, en daarnaast is er waarschijnlijk een grote groep die we nog niet hebben gehoord. Ongedocumenteerde vrouwen bijvoorbeeld. Ook voor mensen die in sommige delen van Friesland of op een Waddeneiland wonen, is dit een probleem: voor hen zijn de dichtstbijzijnde klinieken soms uren reizen. Zo lang in het ov zitten is tijdens deze pandemie onnodig risico op besmetting lopen.”
“
Een vrouw met een zeer controlerende man kan nu hij thuiszit niet meer onopgemerkt naar een kliniek
Toch zwichtte de rechter niet. Bryk vestigt haar hoop nu op de solidariteit van Nederlanders die zij middels
petities kunnen uiten. Ook hoopt ze dat de overheid op zal komen voor de rechten van vrouwen en door alle media-aandacht en
Kamervragen van Lilianne Ploumen de huidige regeling zal herzien. Of er een hoger beroep gaat komen, is nog onduidelijk.
Mensenrecht
“Het recht op abortus is een mensenrecht”, vindt ook Meike. “We leven vooralsnog, helaas, in een samenleving waar de vrouw opdraait voor een ongewenste zwangerschap. Niet alleen worden we geacht om hormonen te slikken of spiraaltjes te laten inbrengen, vaak zijn wij het die mannen moeten smeken om een condoom om te doen. Wij zitten bovendien met de gevolgen: pijnlijke ingrepen of het grootbrengen van een kind terwijl je er misschien niet klaar voor bent.”
Dat moet anders, vindt ze. “Het belangrijkste is om dit systeem van lichamelijke autonomie te veranderen, maar tot die tijd is het ontzettend belangrijk om het recht op abortus te handhaven.” Bryk concludeert: “De afwijzing van ons verzoek maakt pijnlijk duidelijk dat het recht op zelfbeschikking, al verworven in de jaren 80, nog net zo hard verdedigd moet worden.”
* De namen van de vrouwen zijn wegens privacyredenen gefingeerd.
We leven in onzekere tijden door het coronavirus. Er is behoefte aan betrouwbare informatie én verdieping. We hopen dat je dit bij ons vindt en wil bijdragen aan onze onafhankelijke journalistiek.
Dit kan je doen door te doneren of je te abonneren op ons magazine. Alvast bedankt!
