Hoe kijkt Egypte naar ons ‘boerkaverbod’?

Na meer dan tien jaar discussie, ging de Eerste Kamer op 26 juni 2018 akkoord met het ‘Gedeeltelijk verbod gezichtsbedekkende kleding’, ook wel ‘boerkaverbod’ of ‘nikabverbod’ genoemd. Andere Europese landen gingen Nederland voor; Frankrijk en België voerden in 2011 al een geheel boerkaverbod in. In Nederland zal het verbod, dat per 1 augustus dit jaar ingaat, gelden in zorg- en onderwijsinstellingen, in overheidsgebouwen en het openbaar vervoer. De boete bij overtreding bedraagt 400 euro.

Het verbod omvat alle gezichtsbedekkende kleding – dus niet alleen een nikab, maar ook een bivakmuts of integraalhelm. En ondanks dat Nederland hooguit een paar honderd nikab-draagsters telt, gaan de verhitte debatten omtrent gezichtsbedekking uitsluitend over de religieuze bedekking.

De nikab zou vrouwonvriendelijk, onveilig en in strijd met de Nederlandse waarden zijn, zeggen voorstanders van het verbod. Maar volgens tegenstanders brengt het boerkaverbod de vrijheid van meningsuiting en vrijheid van godsdienst in het geding. Om die redenen wijzen mensenrechtenorganisaties zoals Amnesty International het verbod af. In een verklaring zegt Amnesty dat ‘mensen in beginsel vrij zijn om te kiezen wat zij willen dragen – en wat niet’.

Om de zoveel tijd laait de discussie weer op. Na het aannemen van de wet in juni, werd het boerkaverbod opnieuw onderwerp van gesprek nadat burgemeester Femke Halsema verklaarde het verbod in Amsterdam niet te zullen handhaven.

De voor- en tegenargumenten voor een verbod in Europese landen zijn inmiddels bekend. Maar hoe zit dat in moslimlanden zoals Egypte, waar het gebruikelijk, maar niet verplicht is om een hijab (hoofddoek die het gezicht vrijhoudt), khimar (sluier die het gezicht vrijhoudt) of nikab (sluier die het gezicht bedekt) te dragen?

Fatma Mohamed (27) verkoopt brood op straat in Caïro. Zij en haar echtgenoot komen uit Minya, ten zuiden van de hoofdstad. Ze groeide op in een familie waarin de vrouwen een hijab droegen. “Ik kan de hijab niet afdoen. Niet omdat ik gedwongen word, maar omdat het comfortabeler is. Het voelt ook als het goede om te doen voor mijn religie. Allah zal blij met mij zijn en mij helpen mijn dochter op te voeden.” Op straat wordt Fatma regelmatig lastiggevallen en seksueel geïntimideerd door mannen, vertelt ze. “Zonder hijab zou dat alleen nog maar erger zijn.”

Amira Hussein (25) is grafisch ontwerper en droeg vanaf haar tiende een hijab. “Al mijn vriendinnen droegen een hijab en ik wilde graag geaccepteerd worden. Ik werd gepest vanwege mijn krullende haar. Het dragen van een hijab was een goede optie; niemand kon mijn haar zien, dus zou ik geaccepteerd worden.”

Maar in 2015 besloot Husseinde hijab niet meer te dragen, ze was niet langer onzeker over haar krullen en na de Egyptische Revolutie in 2011 voelde ze zich vrijer zichzelf te uiten. “Mijn ouders waren bang dat mensen in de buurt zouden denken dat ze hun dochter niet onder controle hadden omdat ze geen hijab droeg. Maar het kan me niet schelen wat mensen zeggen. Het is mijn lichaam, het is mijn haar.”

“Mijn familie is niet erg religieus. Ze zien de hijab meer als een symbool van respect en beschaafdheid. Ik ben niet gelovig. Het dragen van de hijab betekende niks voor mij. Er zijn vrouwen die een hijab dragen omdat het moet van hun familie. Maar er zijn ook veel vrouwen die een hijab dragen omdat ze gelovig zijn. Iedereen moet doen wat ze wil. Wil je er een dragen, draag ‘m. Wil je het niet, doe ‘m dan af.” Dat geldt volgens haar ook voor Europese landen. “Ik kan en wil niet bepalen wat andere mensen willen dragen. Als je de nikab verbiedt, ga je tegen je eigen waarden in. Hoe kan je zeggen dat je vrijheid van meningsuiting aanmoedigt om vervolgens mensen te verbieden de nikab te dragen?”

Sarah Saleh (29) draagt een hijab en hangt het salafisme aan, net als haar vriendinnen Hala Mehana (32) en Nour Issawi (22), die ook een hijab dragen, en Ayaa Soliman (21), Farah Elsheikh (21) en Samah Elmeadawy (46) die alle drie een nikab dragen. Ze leggen uit waarom ze de sluiers dragen, hoe ze omgaan met stereotypes in Egypte, en wat ze vinden van het boerkaverbod in Europa.

Farah Elsheikh: “Mijn familie is heel open, niet islamitisch. We reisden veel en droegen sexy jurkjes. We pronkten met onze lichamen. Maar dat is niet hoe ik ben. Ik leerde religieuze meiden kennen en begon te lezen over Allah, waarom we op aarde zijn, waarom Hij ons heeft gecreëerd.”

Samah Elmeadawy: “Ik begon de nikab te dragen tijdens de oemrah (onderdeel van de hadj ofwel bedevaart naar Mekka, red.), en toen ik terugkeerde naar Egypte besloot ik de nikab te blijven dragen. Ik ben tandarts en dacht dat het lastig zou zijn met werk, maar dat bleek niet zo te zijn.”

Sarah Saleh: “Mijn moeder draagt een nikab. Ze heeft nooit tegen mij gezegd dat ik ook een nikab moet dragen. Ik ben een persoon die veel praat en ik moet goed oogcontact met mensen hebben om ze te begrijpen. Dus de nikab is niet iets voor mij. Maar ik schud mannen geen handen, en ik doe mijn hoofddoek niet af voor mannen die geen familie zijn. De belangrijkste reden waarom ik een hijab draag is vanwege Allah. En ik denk dat het me beschermt. Ik voel me comfortabeler met hijab.”

Het heeft te maken met stereotypering, zeggen ze. Draag je een nikab? Dan ben je in de ogen van velen een onderdrukte vrouw, een terrorist of lid van de Moslimbroederschap, zegt Saleh. In Egypte wordt het Moslimbroederschap gezien als terroristische organisatie sinds president Abdul Fattah Al-Sisi aan de macht is.

De kwestie van veiligheid is ook een argument voor het boerkaverbod in Europese landen. Maar dat argument gaat volgens Saleh en haar vriendinnen niet op. “Als het aankomt op veiligheid; je kunt het checken, je kunt me ondervragen. Je kunt een vrouwelijke agent mijn identiteit laten controleren. Het idee dat je mensen berooft van hun rechten omdat je geen islamitisch figuur tegenover je wilt hebben, gaat helemaal in tegen de democratie,” zegt Soliman.