De 13-jarige Praise uit Liberia mist haar klasgenoten en haar leraren nu ze door de corona-uitbraak thuis moet blijven. Beeld: Plan International
Identiteit

Hoeveel meisjes gaan na corona niet meer terug naar school?

Toen de ebolacrisis in 2014 uitbrak, bleek dat meisjes veel zwaarder werden getroffen dan jongens door het leven in lockdown. Hoe kunnen we voorkomen dat meisjes in de armste landen hetzelfde meemaken tijdens de coronacrisis?

Door 17 juni 2020
coronacrisis lockdown onderwijs Ongelijkheid SDG10 Seks & gender sociaal onrecht
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
‘Nooit eerder zijn we getuige geweest van onderwijsverstoring op zo’n grote schaal’, zei Audrey Azoulay, directeur-generaal van UNESCO, onlangs. Eind maart onderbrak de coronapandemie het onderwijs van ongeveer 1,6 miljard leerlingen in 191 landen. Van de 67 armste landen ter wereld hebben er 58 de scholen gesloten, waardoor momenteel 341 miljoen kinderen geen onderwijs kunnen volgen.

De 21-jarige Victoria volgt via internet lessen en chat met vrienden. Haar ervaring klinkt als die van veel Nederlandse jongeren. “Ik probeer ook nieuwe dingen te leren die ik nog niet eerder heb gedaan: koken, meer boeken lezen. Soms dans ik, tegen de stress en om me thuis niet zo te vervelen”, vertelt ze. Toch is er een groot verschil: Victoria woont in Ghana, een van de landen waar veel meisjes na de crisis mogelijk niet meer zullen terugkeren naar school, zo blijkt uit een nieuw rapport van Plan International.

“

In Liberia kunnen sinds 16 maart 1,5 miljoen kinderen geen onderwijs meer volgen

Dat rapport onderzoekt de risico’s die meisjes nu lopen door de coronacrisis en analyseert de impact van eerdere crises op kinderen. Zoals de ebolacrisis, die in juli 2014 alle onderwijsinstellingen in Liberia, Sierra Leone en Guinee deed sluiten. Pas in februari 2015 gingen ze weer open, waardoor 5 miljoen kinderen bijna een jaar lang niet naar school konden. De huidige coronapandemie treft een veel grotere verscheidenheid aan landen, maar toch zijn er heel wat overeenkomsten in hoe vooral meisjes in de armste landen een crisis ervaren, concludeert Plan International.

Na een crisis gaan vooral de jongens terug naar school…

Liberia is een van de landen die Plan International onderzocht en waar kinderen hard getroffen werden door de ebola-epidemie tussen 2014 en 2016. Veel kinderen zien door corona nu opnieuw hun scholen sluiten. In Liberia kunnen sinds 16 maart 1,5 miljoen kinderen geen onderwijs meer volgen. “Het officiële aantal coronabesmettingen in Liberia ligt nu op 509”, zegt Jordan Garmay, die voor Plan International in Liberia met het ministerie van Onderwijs samenwerkt om zoveel mogelijk kinderen toegang tot educatie te geven. “Scholen, universiteiten en gebedshuizen zijn gesloten en mensen worden aangespoord om thuis te blijven. Omdat velen ver onder de armoedegrens leven, negeren ze soms de waarschuwingen, omdat ze anders niet kunnen voorzien in voedsel en andere basisbehoeften.”
“

Tijdens de epidemie steeg het aantal tienerzwangerschappen in Sierra Leone met 65 procent

“Als gezinnen geen onderwijs voor alle kinderen kunnen betalen, sturen ze liever jongens dan meisjes weer naar school”, vertelt Emilia Sorrentino, Education in Emergencies Specialist bij Plan International, uit haar ervaring met eerdere crisissen. Maar dat is niet de enige reden dat de crisis vooral meisjes voorgoed uit de schoolbanken haalde na de ebola-uitbraak. In Sierra Leone steeg het aantal tienerzwangerschappen tijdens de epidemie met 65 procent. De meisjes die zwanger raakten, keerden zelden terug naar school.

…en zitten de meisjes thuis met de problemen

School biedt meisjes een toekomstperspectief, steun van leeftijdsgenoten en informatie over seksuele en reproductieve gezondheid. Wanneer dat alles wegvalt, heeft dat een negatief effect op het welzijn van meisjes en neemt de kans op tienerzwangerschap toe. In sommige landen, zoals Sierra Leone en Zuid-Soedan, lopen meisjes bovendien een groot risico om uitgehuwelijkt te worden wanneer gezinnen in financiële problemen raken. Een dochter uithuwelijken betekent namelijk een mond minder te voeden.
“

Zeker in conflictgebieden is de bijdrage van vrouwen aan de vredesopbouw cruciaal

Ook moeten vooral meisjes meer risico’s nemen in pogingen zichzelf en hun families te voeden tijdens een crisis, soms met seksuele uitbuiting en zwangerschap tot gevolg. “Ik ben bang dat vrouwen onder het coronavirus echt zullen lijden. We zullen lijden voor voedsel. Mannen zullen ons misbruiken. Want als ik geen eten heb en een jongen wel, en ik hem om hulp vraag, zal hij me om seks vragen voordat hij me wat geeft. Dit is het soort lijden dat ik bedoel”, zegt Janet van 14 uit Liberia. Als de coronalockdowns van kracht blijven, schat het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties bovendien dat binnen zes maanden 47 miljoen meisjes en vrouwen toegang tot betrouwbare anticonceptiemiddelen zullen verliezen.
Janet (14) heeft grote plannen voor haar toekomst maar maakt zich zorgen of ze al haar lessen straks nog wel kan inhalen. Beeld: Plan International
Tienerzwangerschap heeft niet alleen gevolgen voor de meisjes zelf, maar ook voor toekomstige generaties. “Meisjes die door tienerzwangerschap geen onderwijs meer volgen, lopen een grotere kans onder de armoedegrens te belanden en krijgen het later moeilijker om hun eigen kinderen te steunen om wel naar school te gaan. Ook hebben ze minder mogelijkheden om actief bij te dragen aan de samenleving. Participatie van vrouwen is overal van belang, maar zeker in conflictgebieden is de bijdrage van vrouwen aan de vredesopbouw cruciaal”, licht Sorrentino toe.
“

Ngo’s, overheden en leerkrachten zoeken naar andere manieren om kwetsbare meisjes te ondersteunen

Nu de scholen voorlopig dicht blijven en lockdowns direct contact verbieden, zoeken ngo’s, leerkrachten en overheden naar andere manieren om kwetsbare meisjes te ondersteunen. “Om ongeplande zwangerschappen te voorkomen, is het van belang dat alle diensten die werken rond huiselijk geweld en seksuele en reproductieve gezondheid, toegankelijk blijven tijdens de crisis. Ook moet voorkomen worden dat gezinnen hongerlijden, door rechtstreekse steun te geven aan kwetsbare gezinnen, zodat meisjes geen risico’s hoeven te nemen om aan voedsel te komen”, zegt Jordan Garmay.

Onderwijs op afstand: over de radio, door de luidspreker…

Om te zorgen dat jongeren tijdens de lockdown zo min mogelijk leerachterstand oplopen, zenden meer dan dertig radiozenders in Liberia lessen uit. Ook in Ghana, Madagaskar, Ivoorkust en Democratische Republiek Congo (DRC) zijn educatieve radio- en tv-programma’s gestart. Het is geen perfecte oplossing. Niet alle gezinnen hebben een radio of kunnen de batterijen betalen. Ouders die niet kunnen lezen of schrijven, kunnen hun kinderen bovendien niet helpen met schoolwerk.
“

Overal ter wereld worden meisjes en vrouwen tijdens de lockdowns belast met meer huishoudelijk werk

Dat die lessen de huiskamers binnenkomen, betekent nog niet dat meisjes ze ook meekrijgen. Overal ter wereld worden meisjes en vrouwen tijdens de lockdowns namelijk belast met meer huishoudelijk werk, toont onderzoek van The Economist. Dat beïnvloedt hun mogelijkheden om thuis onderwijs te blijven volgen. Tijdens de ebolacrisis gaf 15 procent van de meisjes in Sierra Leone aan thuis hun schoolwerk te doen, vergeleken met 40 procent van de jongens. Volgens Garmay moet er tijdens de huidige crisis meer rekening worden gehouden met de specifieke situatie van meisjes zodat afstandsonderwijs hen deze keer wel bereikt.

“In Liberia luisteren mannen en jongens samen naar praatprogramma’s op de radio, terwijl de meisjes huishoudelijke taken uitvoeren of voor broers en zussen zorgen. Plan heeft daarom het ministerie van Onderwijs aangespoord om in haar actieplan op te nemen dat ouders een sms krijgen om hen te laten weten hoe laat het schoolprogramma op de radio komt, in de hoop dat zij ervoor zorgen dat de meisjes ook kunnen luisteren. Het is van belang dat ouders betrokken blijven en weten dat meisjes en jongens evenveel recht op onderwijs hebben.”

In landen waar kinderen nog buiten in groepjes mogen samenkomen, worden kleine leeskringen en onderwijs via luidsprekers georganiseerd. Zo worden gezinnen zonder radio of internet toch bereikt. Om te zorgen dat meisjes niet achterblijven, bieden ngo’s en overheden schoolmateriaal op papier aan, zodat zij hun studiemomenten kunnen plannen rond het huishoudelijk werk dat ze doen.

…en als het er is: via internet

Voor kinderen wereldwijd is het internet haast een eerste levensbehoefte tijdens de lockdowns. Om online lessen te volgen, maar ook om contact met vrienden te hebben. De leerlingen van docent Ndapewa Hamukwaya, die les geeft aan groep 2 van een basisschool in de Khomasregio van Namibië, hebben die mogelijkheid niet. “Mijn school is gelegen in het armste district binnen de Khomasregio. De meeste ouders hebben dan ook geen smartphone,” vertelt ze. “Het is moeilijk voor mij om een video of een WhatsApp-groep te maken, omdat van de 39 leerlingen slechts twee ouders een smartphone bezitten. Ik bel ouders en moedig ze aan om de leerlingen bezig te houden door ze wiskunde te leren en te leren lezen, want lezen is erg belangrijk. Meer kan ik op dit moment niet doen.”

Het is het verhaal van heel wat leerkrachten: volgens cijfers van UNESCO heeft in Afrika ten zuiden van de Sahara 89 procent van de leerlingen thuis geen toegang tot computers en 82 procent geen toegang tot internet. Online lessen bereiken er lang niet alle studenten.

“

School is meer dan wat digitaal onderwijs kan bieden: een schoolmaaltijd, een uitvlucht van moeilijke thuissituaties

“Wat een goed programma voor afstandsonderwijs is, verschilt van land tot land”, zegt Susannah Hares, co-directeur voor onderwijsbeleid bij het Centre for Global Development. “De ‘juiste’ technologie is die waar de meeste mensen toegang toe hebben en waarvan zij al weten hoe ze die moeten gebruiken.” In onder meer Egypte, Ghana, Liberia, Nigeria, Marokko, Rwanda en Zuid-Afrika werkten docenten programma’s uit voor online platforms. Ondertussen onderhandelen overheden, ngo’s en scholen met telecombedrijven om gratis databundels aan te bieden aan leerlingen en studenten.

Voor heel wat kinderen betekent school echter meer dan wat digitaal onderwijs kan bieden: een schoolmaaltijd, een uitvlucht van moeilijke thuissituaties en de kans om kind tussen andere kinderen te zijn. En juist in de armste regio’s waar dat het hardste nodig is, wordt het de grootste uitdaging om de scholieren van water om handen te wassen, zeep en mondmaskers te voorzien, zodat de schoolpoorten weer kunnen openen.

Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door Plan International.

Vrouwen cruciaal in strijd tegen klimaatverandering

Vrouwen in kwetsbare gebieden worden het hardst getroffen door klimaatverandering.

Besnijden is beschermen, geldt in Egypte nog steeds

Hoewel het er sinds 2016 bij wet is verboden, neemt vrouwenbesnijdenis in Egypte nog maar nauwelijks af.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons