Hoezo is ‘homo­genezing’ in Nederland niet strafbaar?

Hoewel ‘homogenezingstherapie’ al in verschillende landen strafbaar is, is dat in Nederland voorlopig niet het geval. Vorige week legde het demissionaire kabinet een ruime Kamermeerderheid naast zich neer, die de regering eind januari sommeerde spoedig met een wet te komen. Het zou onduidelijk zijn hoe de therapieën het beste konden worden tegengegaan. Vier partijen (D66, VVD, PvdA en GroenLinks) gaan aan de slag met het schrijven van een initiatiefwet om een verbod in de toekomst mogelijk te maken.

Van het uitdrijven van demonen tot gebedssessies en een online cursus voor lhbti+’ers die worstelen met hun identiteit van de Amerikaanse organisatie Setting Captives Free… het zijn allemaal vormen van homogenezingstherapie – ook wel conversie- of reparatietherapie genoemd – waarbij men gelooft dat het de seksuele gerichtheid1 van personen kan veranderen van ‘niet-heteroseksueel’ naar heteroseksueel.

De vraag naar dit onderzoek kwam van Tweede Kamerlid Vera Bergkamp (D66), die in mei 2019 een motie indiende met een verzoek tot een onderzoek naar de therapieën in Nederland. Zij was geschokt door een reportage van EenVandaag in februari dat jaar, waarin de christelijk opgevoede Jacques Zonne vertelt over zijn ervaring met conversietherapie. Zijn broers boden hem een vakantie aan op een boerderij in het Gelderse dorpje Doornspijk, georganiseerd door een evangelisch-christelijke jeugdorganisatie.

Na drie mislukte vluchtpogingen weet Zonne met hulp van buitenaf te ontsnappen van de boerderij. ‘Ik heb moeten vechten om mijn leven een beetje op de rit te krijgen, dat was een harde strijd’, vertelt hij.

Een van de mensen die therapie kreeg, was de destijds zeventienjarige Gerald* (nu 55). Hij werd door zijn jeugdleider van de kerk verwezen naar de Evangelische Hulp Aan Homofielen (EHAH) – later Different. Het gesprek dat hij daar voerde, kan hij zich niet meer herinneren – zoveel spanning leverde het hem op, vertelde hij aan NRC. Wel herinnert hij zich dat hij van zijn behandelaars acuut in gebed moest gaan ‘als hij in het vervolg een leuke jongen zag’.

Inmiddels is de organisatie waar Different onderdeel van was, Tot Heil Des Volks (THDV), gestopt met het aanbieden van ‘hulp’ aan mensen die worstelen met hun seksuele gerichtheid. THDV liet weten dat het ‘door de organisatieomvang lastig was om de gewenste kwaliteit van de werkzaamheden te garanderen’. De organisatie focust zich nu op vier doelgroepen: prostituees, daklozen, kinderen in armoede en verslaafden.

Andere activiteiten zoals vakantiekampen, seminars en workshops die gericht zijn op het ‘verhelpen’ van niet-heteroseksuele gevoelens worden vooral georganiseerd door christelijke gemeenschappen, in het bijzonder het bevrijdingspastoraat (zie kader).

Sommige landen willen het eenvoudiger maken om op te treden tegen conversietherapieën. In het Verenigd Koninkrijk werd mei dit jaar een algemeen verbod op homogenezingstherapieën aangekondigd, in België ligt sinds mei 2020 een wetsvoorstel klaar. Duitsland stemde in mei 2020 in met een wet die conversietherapieën voor minderjarigen verbiedt. Als iemand een kind probeert te ‘genezen’, heeft dat een jaar gevangenisstraf of een boete van 30.000 euro als gevolg.

Ook zijn er landen waar een verbod al in werking is getreden. Malta was in 2016 het eerste Europese land dat een totaalverbod aankondigde. Het parlement nam toen unaniem een wet aan die het aanbieden van conversietherapieën strafbaar maakt. Ook Zwitserland, Albanië, Taiwan, Ecuador, Brazilië en meerdere Amerikaanse staten kennen een verbod.

Op 30 juni 2020 werd in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport het tweede deel van het onderzoek gepubliceerd met aanbevelingen en mogelijke richtlijnen voor een verbod. In een brief aan de Tweede Kamer liet Hugo de Jonge weten dat het Humanistisch Verbond was gevraagd om aan de hand van de aanbevelingen een gedragscode op te stellen. De organisatie meldde op haar website dat zij deze gedragscode samen met andere religieuze en levensbeschouwelijke koepels en organisaties zou gaan maken. Een jaar later blijkt dus dat de maatregelen niet veel verder gaan dan deze gedragscode.

Inmiddels is D66-Tweede Kamerlid Jeanet van der Laan er samen met VVD, GroenLinks en de PvdA toe overgegaan een initiatiefwet ie schrijven om deze praktijken nog dit jaar strafbaar te stellen. ‘Het gaat hier om mensen in een kwetsbare fase in hun leven’, aldus Van der Laan. ‘Ik heb als leraar en teamleider op school de worsteling van jongeren vaak genoeg gezien.’

Een mannelijke respondent in het onderzoek, die vijf jaar therapie heeft gehad voor ‘herstel van zijn seksuele identiteit’ kan daarover meepraten: ‘Jarenlang is er hoop bij mij in stand gehouden. Achteraf had ik gewild dat deze hoop veel sneller de kop in was gedrukt. Pas toen ik verliefd werd op een man, ervoer ik wat echte vrijheid was.’

* Om privacyredenen werd Gerald niet met zijn achternaam in NRC genoemd.

Dit is een geüpdatete verse van een artikel dat op 23 juni 2020 op OneWorld.nl verscheen.