Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
“Ik voel me doorgaans niet aangetrokken tot mannen van kleur, maar jij bent wel knap voor een man van kleur”, verzekert hij me. Het is de lente van 2018 en ik ben op date met een witte man. We hadden een leuk gesprek en er leek een klik te zijn. Maar nu weet ik niet hoe ik moet reageren. Was dit een compliment? Ik lach het weg en begin snel over een ander onderwerp. Na die avond heb ik hem nooit meer gezien.
“
Als je erop wijst dat iemands voorkeur op racisme lijkt, komt er weerstand
Mijn ervaring met de witte man op het terras is er een die veelvuldig voorkomt op datingapps. Elke datingapp voor queer mannen heeft zijn eigen ongeschreven regels, maar ze hebben allemaal één ding gemeen: er is een hiërarchie van wat begeerd wordt en wat niet. Lichaamstype speelt een aanzienlijke rol in die hiërarchie, maar ook huidskleur. ‘Ik val alleen op mannen met blond haar en blauwe ogen’, kreeg ik eens als reactie op Grindr. Als je erop wijst dat die voorkeur op racisme lijkt, komt er weerstand. ‘Dat is gewoon mijn persoonlijke voorkeur!’ Maar is dat wel zo?
Wat is seksueel racisme?
Het begrip ‘seksueel racisme’ is niet nieuw. In de jaren 70 beschreef socioloog Charles Stember het in zijn boek Sexual Racism (1976). Stember noemt seksueel racisme ‘de seksuele afwijzing van een raciale minderheid en de bewuste poging van de meerderheid om interraciale relaties tegen te werken’. Die definitie moet worden gezien in de tijdsgeest: Stember stelt dat zwarte mannen die een relatie willen met witte vrouwen worden tegengewerkt door witte mannen, die niet willen dat witte vrouwen zich met zwarte mannen ‘mengen’.
“
Seksueel racisme is elke vorm van raciale discriminatie tussen romantische of seksuele partners
Tegenwoordig heeft het begrip seksueel racisme een bredere definitie gekregen, namelijk elke vorm van raciale discriminatie tussen romantische of seksuele partners. Socioloog en auteur Chong-suk Han beschrijft in zijn boek Racial Erotics uit 2021 hoe homoseksuele mannen lang werden beschouwd als abnormaal, omdat hun seksualiteit niet met de heteronorm overeenkomt. Witte homoseksuele mannen kunnen die ‘afwijking’ compenseren met hun huidskleur: witheid is namelijk óók een norm. Homoseksuele mannen van kleur en zwarte homo mannen kunnen dat niet. Zo ontstaat een hiërarchie in wie begeerlijk gevonden wordt.
Geen persoonlijke voorkeur
Maar hoe zit het dan met die persoonlijke voorkeur? Je mag toch wel een persoonlijke voorkeur hebben? Zeker, maar zó persoonlijk blijkt die voorkeur niet te zijn. Adam Green, hoogleraar sociologie aan de universiteit van Toronto,
stelt dat seksuele voorkeur door maatschappelijke structuren wordt bepaald. Media en popcultuur leren ons wat erotisch is. Wat we opwindend vinden, verandert daardoor.
Sterker nog: er is een verband tussen racisme en seksuele voorkeur. Tussen 2010 en 2012 deden onderzoekers uit Australië onderzoek naar seksueel racisme onder homoseksuele mannen. Ze namen de claim van veel van hen onder de loep dat hun voorkeur puur persoonlijk was, en niet racistisch. Enerzijds toetsten ze algemene racistische opvattingen van de deelnemers, anderzijds keken ze naar hoe zij stonden tegenover raciale voorkeuren.
“
Mensen hebben een stereotiepe beeld van een racist, waar zij zelf niet aan voldoen
Wat bleek: hoe racistischer iemands opvattingen, hoe groter de kans dat diegene een ‘persoonlijke voorkeur’ had om niet te daten met mensen van bepaalde ‘rassen’. Vooral bij witte mannen ging de correlatie op. ‘Seksueel racisme’,
concludeerden de onderzoekers, ‘houdt nauw verband met algemene racistische opvattingen, wat de claim dat raciale aantrekking slechts een persoonlijke voorkeur zou zijn op losse schroeven zet.’
Het onderzoek toonde bovendien aan dat een aanzienlijk deel van de deelnemers ook niet inzag dat zulke raciale ‘voorkeuren’ problematisch kunnen zijn. De deelnemers waren van mening dat racisme zelf wel problematisch is, maar als er een link gelegd werd tussen racisme en hun ‘voorkeuren’, schoten ze in de verdediging. Dat komt door cognitieve dissonantie, zeggen de onderzoekers: mensen hebben een stereotiepe beeld van een racist, waar zij zelf niet aan voldoen.
Vormen van seksueel racisme
Seksueel racisme komt voor in allerlei vormen. Psycholoog Marianne Plummer onderscheidt er drie: etnoseksuele stereotypen, raciale fetisjen en afwijzing op basis van ras of huidskleur.
Een etnoseksueel stereotype is een stereotype met ‘geracialiseerde’ seksuele kenmerken. Denk aan de zwarte man met een grote penis of de Oost-Aziatische man met een kleine penis. Opmerkelijk aan deze stereotypen is trouwens dat ‘groot’ en ‘klein’ wil zeggen: ten opzichte van de gemiddelde grootte van een witte penis, wat opnieuw de witte norm in stand houdt.
Seksueel racisme kan zich ook uiten als een raciale seksuele fetisj: als een bepaalde etnische groep of specifieke ‘raciale’ kenmerken grote seksuele opwinding veroorzaken. Een variant daarop is zogenaamd ‘raciaal toerisme’, waarbij iemand graag verschillende culturen en etniciteiten wil ‘ontdekken’.
Tot slot is er nog de afwijzing op basis van ras of huidskleur. Denk daarbij aan de mensen die in hun datingprofiel zetten dat ze niet geïnteresseerd zijn in mensen met een bepaalde afkomst. Dat lijkt op het eerste gezicht ernstiger dan het juist begeren van iemand. Maar als bij etnoseksuele stereotypen of raciaal fetisjisme iemand juist begeerd wordt, dan maakt dat diegene tot een soort seksueel product, in plaats van een individu met een eigen persoonlijkheid.
Datingapps houden seksueel racisme in stand
Meerdere datingapps voor queer mensen houden seksueel racisme in stand. Van oudsher geven de bekende apps Grindr, Scruff en Jack’d, maar ook Hinge – dat niet alleen voor gays is – de gebruiker de mogelijkheid om te filteren op etniciteit. Tijdens de wereldwijde BLM-protesten in 2020 lieten Grindr, Scruff en Jack’d publiekelijk weten
die filters te verwijderen. Hinge-gebruikers kunnen ook nu nog sorteren op afkomst, en Jack’d heeft het filter óf weer teruggeplaatst, óf nooit verwijderd: op moment van schrijven is het (nog) mogelijk om andere gebruikers op hun etniciteit te filteren.
Zulke zoekmogelijkheden houden seksueel racisme in stand. En zolang gebruikers zich niet tegen seksueel racisme uitspreken of zich afvragen of hun persoonlijke voorkeur wel zo neutraal is, blijft seksueel racisme in de queergemeenschap spelen. Het startpunt om dit op te lossen, ligt bij het bewustzijn dat onze persoonlijke voorkeuren lang niet zo persoonlijk of individueel zijn als we denken.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op OneWorld.nl. op 13 mei 2022.
