Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Terwijl de mannen er op deze vrijdagochtend hun eerste kilometers al op hebben zitten, wachten de vrouwen nog op een officiële go. De organisatie verontschuldigt zich dat het langer duurt, maar zeggen dat de vrouwen over tien minuten kunnen starten. “Ze checken of alle vrouwen wel volgens de regels gekleed zijn”, zucht Ana* (33), een van de deelneemsters van de marathon. “Schrijf dat maar op!”
De Iraanse Ana woont al een paar jaar in het Canadese Toronto, maar deze wedstrijd wilde ze niet missen. “Ik had er ook voor kunnen kiezen om in Boston of Toronto te lopen, maar ik wilde graag naar Kish om mijn vriendinnen te steunen. Het is belangrijk hier te zijn en dit als vrouwen samen te doen.” Terwijl de vrouwen op hun startsein wachten klinkt het gerucht dat langs het parcours politie staat te controleren. Als ze ook maar één vrouw met korte mouwen zien wordt het hele evenement afgelast.
Kledingvoorschriften
Ondertussen loopt een ambtenaar langs het startvak en bekijkt iedereen nauwkeurig. Tijdens de marathon een jaar geleden was aan de vrouwen ook beloofd dat ze mee mochten doen. De hardloopwedstrijd werd gepromoot als de eerste marathon voor mannen én vrouwen. Kort van tevoren werd echter duidelijk dat de organisatie toen toch geen toestemming had gekregen van de autoriteiten, omdat mannen en vrouwen niet samen zouden mogen sporten. “Ah, kom op. We hebben ons toch allemaal netjes gekleed, wat is nou het probleem?”, zegt Ana. Zelf draagt ze een pet, met daaronder een hardloop-buff (een soort hoofdband) die haar haar bedekt.
“Ik denk dat niemand hier blij is met die hoofddoek
Sommige hardloopsters hebben alleen een pet op en dragen strakke hardloopkleding. De buitenlandse deelneemsters pik je er zo uit, zij nemen de kledingvoorschriften serieus en dragen een wijd shirt en een sporthoofddoek die netjes al het haar en de hals bedekt. Geen van de vrouwen laat de armen of benen onbedekt, terwijl de temperatuur toch boven de 20 graden ligt. De organisatie verontschuldigt zich nogmaals. “Niet nóg een keer tien minuten”, joelen de vrouwen. Een aantal van hen is gaan zitten, als protest. Om aan te geven dat ze het niet oké vinden. “Ik denk dat niemand hier blij is met die hoofddoek. Maar weet je, je kunt niet blijven vechten. Soms moet je gewoon een beetje toegeven.” Ana schudt haar hoofd. “In het verleden is er gestreden voor een revolutie en die heeft ons dit gebracht.”
Sinds de Islamitische Revolutie in 1979 is Iran een van de landen met de strengste regels voor vrouwen ter wereld. Vrouwen moeten zichzelf bedekken en in de bus zitten ze gescheiden van de mannen. Geregeld komen er verhalen in het nieuws van jonge vrouwen die worden opgepakt, omdat ze in een YouTubefilmpje dansen op westerse muziek bijvoorbeeld. In het huwelijk heeft de man meer rechten en kan de vrouw officieel geen scheiding aanvragen. Iran staat er, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Saudi-Arabië, wel om bekend dat die regels redelijk flexibel zijn. De Iraanse hoofddoek hangt bij veel vrouwen ver naar achteren en er werken in vergelijking met andere islamitische landen in het Midden-Oosten veel vrouwen in topposities, zowel in het bedrijfsleven als bij de overheid. Toch hebben vrouwenrechten in Iran nog een lange weg te gaan.
Gemengde hardloopgroep
“Waarom moeten mannen en vrouwen nu apart van elkaar lopen?
Uiteindelijk klinkt er dan toch een startschot en kunnen ook de vrouwen beginnen met de Persian Gulf Marathon. “Ik begrijp niet waarom mannen en vrouwen nu apart van elkaar moeten lopen”, zegt Ava Nasirian (28) uit Teheran. “We lopen hetzelfde parcours en zullen uiteindelijk samen finishen, dus waarom doen ze zo moeilijk?”
Nasirian denkt dat er vast minder vrouwen hadden meegedaan als de organisatie dit van tevoren had aangekondigd. “Als protest, om een signaal af te geven. En ook: ik ben hier nu met een aantal vrienden. Mannen met wie ik vaker samen ren. We moedigen elkaar aan tijdens het lopen, en nu moet ik het toch alleen doen.” Nasirian rent elke vrijdagochtend mee met de Tehran Running Club, een populaire hardloopgroep. “We zijn soms wel met vier- of vijfhonderd mensen, mannen en vrouwen door elkaar. En natuurlijk moeten we ons aan de kledingvoorschriften houden. Als een soort respect naar onze overheid, omdat ze dit toestaan. Ook heb ik meegedaan aan een aantal trailraces in de bergen waar mannen en vrouwen samen lopen.”
Op Kish Island zijn om toeristen te trekken, de regels over het algemeen soepeler. Het eiland met haar mooie stranden, luxe hotels en shoppingmalls doet zich graag voor als een alternatief voor Dubai en Qatar en mensen kunnen hier zonder visum naartoe reizen. Kish is daardoor een ideale locatie voor een internationale marathon. Waarom dan toch – onaangekondigd – onderscheid gemaakt wordt tussen mannen en vrouwen, komt waarschijnlijk doordat deze marathon, in tegenstelling tot de trailraces, op straat en in het zicht van anderen gehouden wordt.
Vriendelijk verzet
“In de bergen zijn we ver weg van de mensen. Ik denk dat de overheid daarom makkelijker toestemming geeft”, verklaart ultraloopster Mahsa Torabi (46) via de telefoon. Zij doet niet mee aan de marathon, omdat ze zich niet kan vinden in bepaalde beslissingen van de organisatie. Torabi organiseert zelf trailraces in het noorden van Iran en is bezig met een internationale vrouwenloop en een ultraloop in de woestijn. “In 2016 werd er voor het eerst een internationale marathon georganiseerd in Iran. Ik heb de organisatie toen gevraagd of ze alsjeblieft konden regelen dat vrouwen vanuit de hele wereld konden meedoen, maar er kwam geen toestemming. Ik ben toen naar het hoofd van de Nationale Sportbond gegaan en heb gezegd: ‘Ook als jullie het niet toestaan zal ik gaan rennen.’ Ze dachten dat ik een grapje maakte, maar ik heb die dag de marathon gelopen.”
Torabi schreef zichzelf niet in en startte een uur voordat de mannen met de officiële race begonnen. “Ik heb de route van de marathon een beetje geraden en toen de politie me aanhield lachte ik vriendelijk naar ze. Ik zei dat ik gewoon graag ren en aan het trainen was en vroeg of ze misschien water voor me hadden. Dat gaven ze me en daarna hebben ze me zelfs nog aangemoedigd!” Ze is daarmee de eerste vrouw in Iran die een officiële marathon heeft gelopen. Ook liep ze in 2016 – als eerste vrouw in Iran – een ultramarathon van 250 kilometer door de Lutwoestijn, waar het op dat moment 63 graden was.
“Als ik mijn doel wil bereiken kan ik beter vriendelijk gedrag vertonen en niet te veel tegelijk willen
Torabi’s aanpak heeft eerder gewerkt: jaren geleden heeft ze fietsen voor vrouwen in Iran mogelijk gemaakt. “Ik houd van fietsen, maar de autoriteiten lieten het niet toe. Ik ben toen elke dag naar de fietsbond gegaan om te onderhandelen en na drie maanden gaven ze toestemming.” Torabi is toen per fiets door Iran gaan reizen en sindsdien mogen vrouwen dit vervoersmiddel gebruiken. “Als ik mijn doel wil bereiken is het beter om vriendelijk gedrag te vertonen en niet te veel tegelijk te willen”, zegt Torabi. “Als we een hardloopcultuur willen creëren in ons land, moeten we ons aan de regels houden. En dat betekent voor de vrouwen: géén korte mouwen, en wél een hijab.” Een paar weken geleden hielden een aantal hardloopsters zich niet aan deze regels tijdens de vrijdagochtendloop in Teheran. Gevolg: de autoriteiten verboden het hardlopen voor meerdere weken.
Vooruitgang voor vrouwenrechten
“Ik hoop echt dat het me lukt de internationale races te organiseren die ik zou willen (een vrouwenmarathon en een marathon in de woestijn, red.) Ik heb mijn tactiek veranderd door te praten met de afdeling die gaat over sport en toerisme. Ik probeer ze ervan te overtuigen hoe goed het voor Iran is als hardlopers kunnen rennen door onze woestijn en bergen.” De recent opnieuw ingestelde internationale sancties zorgen echter voor onrust, een economische dip en andere prioriteiten, waardoor het voor Torabi weer moeilijker geworden is om toestemming te krijgen.
“Als ik het leven van vrouwen vergelijk met tien jaar geleden is er nu meer mogelijk. Fietsen, hardlopen, de verplichte hijab die minder strikt gehanteerd wordt, toegang tot universiteiten.” Torabi ziet de ontwikkelingen rond sporten in het openbaar als symbool voor de vooruitgang van vrouwenrechten in Iran. Dat de Iraanse overheid de marathon voor vrouwen op Kish, alsnog ver van de bewoonde wereld, heeft toegestaan, zien deze vrouwen ondanks alle restricties toch als positief. “Of dit een overwinning voor vrouwenrechten is weet ik niet”, zegt Nasirian terwijl ze op de grond uitpuft van de zojuist gerende 42,195 kilometer. “Maar alle veranderingen moeten ergens beginnen en ik denk dat we daar vandaag mee begonnen zijn.”
*Ana houdt vanwege het onderwerp haar achternaam uit de media. Haar volledige gegevens zijn bij de redactie bekend.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
