Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Afgelopen week werd namelijk bekend gemaakt dat vruchtbaarheidsbehandelingen vanaf nu alleen nog vanuit het basispakket vergoed worden in het geval van
medische noodzaak. Volgens de minister valt het ontbreken van een mannelijke partner hier niet onder. Dit houdt in dat vrouwen die geen vrije toegang hebben tot gezond sperma, niet meer automatisch recht hebben op een veilige en professionele vervulling van hun kinderwens.
“
Iedere afwezigheid van zaad zou als medische noodzaak beschouwd moeten worden
Het Zorginstituut Nederland, een nationaal bestuursorgaan dat toeziet op de regulering van zorgverzekeringen, vindt dat basisvergoedingen alleen bedoeld zijn voor behandelingen met medische indicatie. De Tweede Kamer heeft nu besloten dat het ontbreken van een mannelijke partner daar niet onder valt. Het niet hebben van een man is immers geen medische kwestie, zo is het idee. Dit besluit belemmert een groep vrouwen in hun toegang tot kwalitatieve zorg en gaat zonder duidelijke fundering in tegen de wensen van de medische experts van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG).
Iedere afwezigheid van zaad zou namelijk als medische noodzaak beschouwd moeten worden, of het nu gaat om vrouwen met een man zonder (gezond) zaad, vrouwen met een vrouw als partner of vrouwen zonder partner. Onderscheid maken tussen deze groepen is discriminatie. Er zou geen verschil moeten zijn tussen vruchtbare vrouwen wier partner zaad heeft dat niet werkt, of vrouwen met een partner zonder zaad.
Medische indicatie
Zorgverzekeraars vonden het eerder niet nodig om te controleren of er een ‘medische indicatie’ was wanneer vrouwen aanspraak deden op de basisvergoeding voor vruchtbaarheidsbehandelingen. Afgelopen zomer zette zorgverzekeraar Eno echter vraagtekens bij het toenemende aantal declaraties die werden uitgevoerd
zonder medische diagnose. Zorgverzekeraar ONVZ sloot vervolgens begin dit jaar expliciet ‘
homoseksuelen en alleenstaanden’ uit van een vergoede vruchtbaarheidsbehandeling zonder medische indicatie. Dit allemaal met de steun van Het Zorginstituut en het besluit dat een medische indicatie voor dergelijke behandelingen verplicht is.
De grote vraag is nu wat precies onder ‘medische indicatie’ valt. De behandeling waar het voor lesbische en alleenstaande vrouwen* vooral om draait, is Kunstmatige Inseminatie met Donorsperma (KID). Dit is een behandeling die in principe door medische professionals wordt uitgevoerd. Volgens het
UMCU is deze geschikt voor alleenstaande vrouwen, vrouwen in lesbische relaties, en vrouwen wier man onvruchtbaar is of een genetische aandoening heeft. Het gaat hier dus in alle gevallen om vruchtbare vrouwen. Zodra blijkt dat een lesbische of alleenstaande vrouw verminderd vruchtbaar is, zou zij wel verdergaande behandelingen, zoals IVF, vergoed kunnen krijgen, aldus minister Bruins.
Gezondheidsrisico's
Wanneer KID wordt uitgevoerd door medische professionals, wordt gebruik gemaakt van donorzaad dat aan strikte eisen moet voldoen. Er is in dat geval getest op overdraagbare en erfelijke aandoeningen om veiligheid van moeder en kind te garanderen. Daarnaast geldt in Nederland heldere wetgeving over de mate van anonimiteit die een zaaddonor mag hebben. Sinds 2004 hebben kinderen die verwekt zijn met donorzaad het recht om hun biologische vader te leren kennen.
Deze wet is destijds ingevoerd omdat hier onder KID-kinderen veel behoefte aan was, maar ook in verband met de handhaving van het aantal nakomelingen per donor. Dit mogen er in Nederland namelijk niet meer dan 25 zijn.
“
Medische experts vrezen dat nieuwe regelgeving voor onveilige situaties gaat zorgen
Deze overwegingen zijn de reden dat de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) tegen het besluit van Het Zorginstituut
protesteert. Het NVOG, dat bestaat uit medische experts die deze behandelingen uitvoeren, vreest dat de nieuwe regelgeving voor onveilige en oncontroleerbare situaties zal zorgen.
De angst bestaat dat vrouwen hun toevlucht gaan zoeken in goedkopere, maar onveilige zaaddonoren. Kunstmatige inseminatie is namelijk in principe zelf thuis uit te voeren. Dit wordt wel gedaan door stellen die geen donorzaad nodig hebben, maar bij wie om andere redenen (bijvoorbeeld een afwijking in het baarmoederhalsslijm) bevruchting op de gebruikelijke manier niet lukt.
Lesbische en alleenstaande vrouwen zouden op een alternatieve manier aan sperma kunnen komen. Bijvoorbeeld via kennissen of via ongereguleerde instanties. Er is dan niets bekend over de kwaliteit van het sperma, of het mogelijk besmet is met een soa of hiv, en over eventuele genetische aandoeningen. Daarnaast zullen de kinderen die hieruit voortkomen niet automatisch de mogelijkheid hebben om contact te zoeken met hun biologische vaders.
Geen cijfers
Het NVOG verdedigt de vergoeding van KID-behandelingen ook vanuit een sociaal perspectief. Er is voor lesbische of alleenstaande vrouwen immers vaak geen andere manier om hun kinderwens te vervullen. De vraag blijft dus: wanneer is iets medisch noodzakelijk? Is het niet zo dat elke vrouw die kinderen wil en geen vrije toegang tot sperma heeft, zij wel degelijk medische hulp nodig heeft? En zouden niet de medische experts in dit veld de autoriteit moeten zijn in een dergelijke beslissing, en niet de verzekeraars?
Opvallend is ook dat minister Bruins en het Zorginstituut zeggen dat de behandelingen voor lesbische- of alleenstaande vrouwen druk leggen op de betaalbaarheid en kwaliteit van het basispakket. Op de vraag van Kamerlid Lilianne Ploumen hoeveel vrouwen er jaarlijks dan gebruikmaken van KID en welke kosten hieraan verbonden zijn, wordt namelijk geen antwoord gegeven. Sterker nog, minister Bruins
verklaart dat de zorgverzekeraars helemaal niet kunnen weten wie de kosten voor KID-behandelingen precies declareert. De kosten van de behandelingen voor vrouwen zonder mannelijke partner zijn onbekend. Het Zorginstituut heeft dus geen cijfers paraat om de claim dat alleenstaande en lesbische vrouwen te veel druk op de ketel zetten, te onderbouwen.
“
Het Zorginstituut heeft geen cijfers om hun claim te onderbouwen
Het is bovendien vreemd dat er in de Tweede Kamer alleen wordt gesproken over druk door
alleenstaande en
lesbische vrouwen. Volgens de argumentatie van Het Zorginstituut zouden vruchtbare vrouwen met een onvruchtbare mannelijke partner eigenlijk óók geen recht moeten hebben op deze behandelingen. Zolang deze groep kunstmatige inseminatie wel nog vergoed krijgt, gaat het argument van ‘medische indicatie’ in rook op.
Het is niet helemaal onmogelijk voor vruchtbare alleenstaande en lesbische vrouwen om kunstmatige inseminatie vergoed te krijgen. Maar zij moeten hier wel een aanvullende verzekering voor afsluiten. Een veelgehoord argument vóór de beslissing van Het Zorginstituut is ook dat vrouwen die op het punt staan een kind te krijgen genoeg geld moeten hebben om de maandelijkse 160 euro uit te geven aan een KID-behandeling. (En dat is alleen de prijs van het sperma: de behandeling zelf kost 840 euro.) Dit is geen geldig weerwoord. Er wordt namelijk nog steeds onderscheid gemaakt tussen vrouwen in een heteronormatieve situatie en vrouwen met een even sterke kinderwens, zónder toegang tot de juiste ‘ingrediënten’.
“
Het is een grote stap terug als het deze groep bewust moeilijker wordt gemaakt om hun kinderwens te vervullen
Het is een grote stap terug als het deze specifieke groep bewust moeilijker wordt gemaakt om hun kinderwens te vervullen en het is kwalijk om tegen de wil van professionals in een besluit door te voeren dat deze groep discrimineert. Het kan anno 2019 toch niet zo zijn dat alleen het vervullen van een kinderwens van vrouwen met een cis mannelijke partner als essentiële zorg wordt gezien?
Er is intussen een petitie gestart tegen het besluit van Het Zorginstituut, die al bijna 75.000 keer is ondertekend. Hier kan getekend worden tégen het besluit van Het Zorginstituut en vóór een eerlijke behandeling voor elke vrouw met een kinderwens.
*In de Kamervragen wordt uitsluitend over ‘alleenstaande en lesbische vrouwen’ gesproken. Voor het lezersgemak houden wij hier deze term aan, maar het besluit geldt uiteraard voor alle vruchtbare vrouwen zonder partner of met partner die geen cis man is.
