Mannen: meer dan alfa’s of beta’s

Voor deze verongelijkte mannen bestaat een warm bad: de manosphere, een losjes verbonden netwerk van blogs, websites en fora, waar het mannelijk ideaal wordt gevierd en waar de westerse vrouw wordt verketterd.

Een van de belangrijkste subculturen binnen de manosphere is die van de pick-up artists (PUA’s). Mannen worden daar onderverdeeld in alfa’s en beta’s – onafhankelijke vrouwenversierders versus losers – en delen er tips met elkaar, zoals hoe je spieren moet kweken of vrouwen kunt verleiden. Er heerst tevens een sterk antikapitalistisch sentiment: alles wat de man van zijn persoonlijke ontwikkeling afleidt, zoals massaconsumptie, is slecht.

Die heropleving zou bitter nodig zijn, want “nooit tevoren voelde een generatie jonge mannen zich zo gemarginaliseerd en gedegradeerd”, schrijft een blogger op RoK. Gemarginaliseerd, door vrouwen en door het feminisme. Doorvoering van deze verzuchting heeft soms dodelijke gevolgen: in 2014 vermoordde Elliot Rodger zeven studenten. Hij wilde vrouwen straffen voor hun afwijzingen.

Dat is waar de manosphere overlapt met alt-right. Ze herkauwen en bekrachtigen allebei rigide ideeën van mannelijkheid, door het mannelijke systematisch te onderscheiden van het vrouwelijke. Deze grens moet volgens hen bewaakt en versterkt worden.

Dit soort krampachtigheid lijkt zich vooral voor te doen in vredige tijden, wanneer het mannelijk doel zich niet laat vertalen naar oorlog. Zoals de jonge agenten in de jaren ’80, die zich een snor aanmaten om overwicht te hebben. En de begrenzing is natuurlijk ook hiërarchisch: mannen moeten hun figuurlijke troon terugpakken van vrouwen.

De zaak is simpel, luidt de mantra van de manosphere: mannen zijn tegenwoordig niet mannelijk genoeg meer en vrouwen niet vrouwelijk genoeg. De basis voor de samenleving, het kerngezin, staat op losse schroeven, en dat zorgt voor ongelukkigheid alom. Oppervlakkige versiertrucs zouden de enige manier zijn om ‘verdorven’ westerse vrouwen te verleiden, omdat zij ongevoelig zijn voor de waarde van ‘goede mannen’ die een traditioneel gezin willen stichten. 2

Reden hiervoor zou zijn dat vrouwen van nature hypergamous zijn: constant op jacht naar een man met een hogere sociale status. En sinds de komst van de pil en andere feministische verworvenheden kunnen vrouwen dit aangeboren trekje makkelijk de vrije teugel geven. De man moet daarom autoritair zijn, om dit nare trekje in bedwang te houden.

Hoewel dit structureel nog steeds het geval is, en die posities sterk met elkaar verweven zijn, zijn er genoeg witte, heteroseksuele mannen uit de middenklasse die dit oprecht niet meer zo ervaren. Maar door vervolgens dubbel in te zetten op een gefantaseerd idee van mannelijkheid, zetten ze zichzelf alleen maar meer klem, en bovendien in een steeds slinkend hokje.

Powers kan het niet aanzien, laat zijn stoel zakken en begint te snikken. Hij herkent wat er in de ander omgaat. Wanneer de woede van de jongen over het hoogtepunt is, en de bewakers hen allebei hardhandig tegen de grond hebben gewerkt, ziet Powers dat de jongen huilt. Zijn celgenoot roept om zijn moeder terwijl hij wordt weggedragen. Andere gevangenen schreeuwen terug: ze juichen en kleineren hem.

Dát is volgens Powers de ervaring van mannelijkheid: roepen om je moeder, terwijl je hulpkreten worden overstemd door mannen die je uitjoelen omdat jij (nog) niet zo emotioneel afgestompt bent als zij. In de manosphere zijn mannen die de red pill niet slikken daarom soyboys of manginas – fancy plaatsvervangers voor het ouderwetse ‘mietje’.

Maar mannen zijn meer dan alfa’s of beta’s. Mannelijkheid is helemaal niet helder, maar juist hartstikke ingewikkeld, veelzijdig en broos. Misschien heeft een deel van ons daarom zo’n hang naar een rigide houvast. Om dat te doorbreken, zijn er andere voorbeelden nodig: alternatieven voor en verruiming van het mannelijk ideaal. Gelukkig zijn er steeds meer series en films waarin prototypische mannelijkheid wordt betwist. Mannelijkheid hoeft niet alleen machtsuitoefening over anderen te behelzen.

Maar wie niet streeft naar dat rigide en beperkende beeld van mannelijkheid, dat ideaal van de gespierde en totaal rationele heerser, wordt bestraft door andere mannen (en soms ook vrouwen) die dat ideaal streng bewaken. En dat is precies wat de manosphere doet: handhaven en versterken.

Op veel van deze gedesillusioneerde mannen is volgens mij een quote uit de film The Social Network van toepassing: “You’re not an asshole, (Mark). You’re just trying really hard to be one.” Hun tragiek is dat ze proberen zelf datgene te worden wat hen eerder geweld aandeed: de gedroomde alfaman. Tot in het absurde, tot in het oneindige, tenzij we het mannelijkheidsideaal gezamenlijk uitdagen.

Dit was het derde deel van mijn onderzoek naar mannelijkheid en extremisme. Lees ook de voorgaande delen: