Precious Njerere Beeld: Freek van den Bergh

Meer keuze, minder kinderen

Hoe meer keuzevrijheid vrouwen1 hebben op het gebied van seksualiteit en voortplanting, hoe minder kinderen ze gemiddeld krijgen. Seksuele rechten zijn daarom een essentieel onderdeel van het bevolkingsgroeidebat, toont een nieuw internationaal rapport aan.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
“Huh, kan ik anticonceptie krijgen als ik niet getrouwd ben?” De 20-jarige nicht van de Zimbabwaanse Precious Njerere (32) is verbaasd dat ze als ongetrouwde vrouw toegang heeft tot bijvoorbeeld condooms. Volgens Njerere, senior medewerker bij Rutgers, krijgen jonge vrouwen die om anticonceptie vragen vaak te horen: ‘Hoezo heb je dat nodig?’, ‘Ben je getrouwd?’, ‘Heb je seks voor het huwelijk?’

Njerere werkt bij Get Up Speak Out, een programma van Rutgers dat in zeven Afrikaanse en Aziatische landen (Kenia, Ethiopië, Ghana, Oeganda, Malawi, Indonesië en Pakistan) seksuele rechten en gezondheid voor jongeren verbetert.

Voor Njerere is de uitspraak van haar nicht tekenend voor het gebrek aan kennis over reproductieve rechten in veel Afrikaanse landen: “Men denkt: die kinderen leren het toch wel, op school, via media of Google. Een veelgehoord conservatief argument in bijvoorbeeld Oeganda is dat wanneer kinderen seksuele voorlichting krijgen, ze gestimuleerd worden om eerder seks te hebben. Er is nog veel werk aan de winkel om de onvervulde behoefte aan voorlichting te bevredigen. Ik kreeg er zelf ook niks van mee, behalve toen een oudere nicht me condooms meegaf toen ik ging studeren. Ik had geen idee hoe ik die moest gebruiken.”

Een veelgehoord argument is dat wanneer kinderen seksuele voorlichting krijgen, ze gestimuleerd worden om eerder seks te hebben

“Of anticonceptie is überhaupt niet op voorraad of heel duur, dat is met name een probleem in grote Afrikaanse steden.” Zo’n 214 miljoen vrouwen, voornamelijk uit Afrika en Azië, willen zwangerschap voorkomen, maar hebben geen toegang tot anticonceptie. En is de kennis en aanbod er wel, dan is het mogelijk dat vrouwen vanwege familie- en religienormen alsnog geen voorbehoedsmiddelen gebruiken.

Precious Njerere waarschuwt in haar toespraak bij de lancering van het nieuwe rapport van het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties (UNFPA)2 voor opkomend conservatisme. Ze noemt conservatieve protesten in Indonesië, weerstand tegen vooruitgang vanuit religieuze groeperingen in Oeganda en de recente verbanning van ngo’s die zich bezighouden met seksuele rechten in Burundi.

Ook ontmoedigen sommige Afrikaanse opiniemakers het gebruik van voorbehoedsmiddelen in Afrikaanse landen. “Intellectuelen, tussen aanhalingstekens, beschrijven de stimulering van anticonceptiegebruik als een vorm van neokoloniale controle”, vertelt Fatimata Sy, directeur van het Ouagadougou-partnerschap, een samenwerkingsverband van organisaties die zich bezighouden met seksuele rechten en seksuele gezondheid in negen verschillende West-Afrikaanse landen. Sy vertelt via Skype dat ze dit argument tegengaat door te wijzen op de behoefte van vrouwen zelf en de economische voordelen van anticonceptie voor Afrikaanse landen. Zij kunnen profiteren van het zogeheten ‘demografische dividend’, waarbij een groot aandeel werkende mensen (15-64 jaar) in een land leidt tot economische groei. Dat gebeurt met name wanneer een land een groeiend aantal jonge mensen kent, en een afnemend vruchtbaarheidscijfer.

Fatimata Sy (links) en Solange Mbaye (rechts) bellen via Skypeverbinding in tijdens de lancering van het nieuwe rapportBeeld: Freek van den Bergh
Njerere voegt toe dat het debat rond anticonceptie niet gebaat is bij een westerse blik die Afrikaanse vrouwen niet serieus neemt: “Als mensen horen dat sommige vrouwen in Afrikaanse landen zeven kinderen krijgen, wijten ze het soms aan de onwetendheid van die vrouwen. Terwijl het te maken heeft met zoveel meer factoren dan dat, zoals voorlichting, aanbod, normen. Het wordt op individuen afgeschoven. Het Noorden moet daarom leren over het Zuiden, en vice versa. Centraal staat dat het om de keuze van vrouwen zelf gaat. Uit onderzoek blijkt dat veel vrouwen wel aan de anticonceptie willen, maar er geen toegang toe hebben.”

Een wereld vol verboden liefde

Richting de 11,2 miljard

Aan het einde van deze eeuw is de bevolking op aarde bijna verdubbeld. Er zijn dan naar schatting 11,2 miljard bewoners. Die bevolkingsgroei is niet zoals vroeger redelijk gelijk verdeeld over de wereld: in hoge inkomenslanden stagneert of krimpt de bevolkingsgroei, terwijl in lage inkomenslanden zoals in de Sub-Sahara (landen in Afrika ten zuiden van de Sahara) de bevolkingsgroei mogelijk verviervoudigt. De bevolkingsdichtheid is daar wel laag, in vergelijking met West-Europa.

Het vruchtbaarheidscijfer (het gemiddelde aantal kinderen per vrouw per land) neemt sinds een aantal decennia overal af, maar de verschillen nemen wereldwijd toe. Begin 21e eeuw kregen vrouwen wereldwijd gemiddeld overal vijf kinderen. Uit het nieuwe rapport van het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties (UNFPA) blijkt dat die cijfers nu enorm verschillen: Nederlandse vrouwen krijgen gemiddeld twee kinderen en Nigeriaanse vrouwen gemiddeld zes (op het platteland ligt dat aantal zelfs op acht).

Njerere ziet dat reproductieve rechten onderbelicht zijn in de discussie over bevolkingsgroei: “Vaak als het over bevolkingsgroei gaat, gaat het over de impact op het klimaat, en niet over de reproductieve rechten van meisjes en vrouwen. Terwijl ze allebei even belangrijk zijn en dus op zijn minst allebei genoemd moeten worden.”

Neokoloniale blik op bevolkingsgroei
OneWorld-schrijvers Kiza Magendane en Lawrence Cheuk vinden dat er vaak een neokoloniale blik in de discussie over bevolkingsgroei schuilt, en dat er meer nadruk moet liggen op de ongelijke verdeling van welvaart en de oorzaak van klimaatproblemen. Zo schreef Magendane eerder op OneWorld.nl: “Achter de angst van bevolkingsgroei schuilt een maakbaar, ‘modernistisch’ denken. Namelijk: iedere regio zal dezelfde ontwikkeling meemaken als West-Europa en Noord-Amerika. Dit modernistische denken veronderstelt dat die miljard Afrikanen straks allemaal vlees zullen consumeren, een auto rijden en naar Singapore op vakantie willen.” Cheuk voegde daaraan toe: “Het is duidelijk wat de échte oorzaak is van klimaatontwrichting. Niet de groei van de wereldbevolking, maar het consumptiepatroon van het Westen.” Lees er meer over in ons themadossier ‘Op naar 12 miljard mensen’.

Op naar 12 miljard mensen

Snelle bevolkingsgroei zet druk op de economie, sociale voorzieningen, migratieregelingen en het milieu. Het is ook een teken aan de wand dat er op het gebied van reproductieve rechten werk aan de winkel is. In landen waar er meer keuzevrijheid is op het gebied van seksualiteit en reproductie, kiezen mensen bewuster, later en voor minder kinderen. Ouders ontwikkelen zich voordat ze kinderen krijgen beter op studie- en carrièregebied en door de relatief kleine gezinnen staat er minder druk op onderwijs en zorg, wat weer tot economische groei leidt. Het Bevolkingsfonds stelt in het recente rapport dat keuzevrijheid van meisjes en vrouwen centraal zou moeten staan, en dat dat nu nog niet overal het geval is. Njerere: “Er is een unmet need.”

Dit artikel is mede tot stand gekomen door financiering van Rutgers, kenniscentrum op het gebied van seksualiteit.

  1. Ook mensen die zich niet identificeren als vrouwen, zoals transgender mannen of non-binaire mensen, kunnen een baarmoeder hebben en dus zwanger worden. ↩︎
  2. UNFPA is de grootste internationale hulporganisatie op het gebied van bevolkingsvraagstukken. Doelen van de UNFPA zijn bijvoorbeeld het terugdringen van moeder- en kindsterfte, soa’s en ongewenste zwangerschappen. ↩︎

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons