Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Hoewel nooit echt toegetreden tot de mainstream, is metal wel volop vertegenwoordigd in de popcultuur. Zelfs H&M verkoopt T-shirts van Metallica en hoodies van Black Sabbath. Ook kent Nederland een rijk festivalaanbod voor de liefhebbers van de betere gitaarherrie. Maar wat direct opvalt op deze festivals, is het kleine aandeel vrouwen die op de podia te zien zijn. Hoe komt het dat vrouwen de weg naar het metalpodium niet weten te vinden? Houden zij simpelweg niet van gitaarsolo’s en blastbeats, of is er iets anders aan de hand?
Headliners met vrouwelijke bandleden op Nederlandse metalfestivals in 2019
Dokk’em Open Air 0/2
Dynamo Metalfest 1/2 (Arch Enemy)
Eindhoven Metal Meeting 0/2
Fortarock: 0/2
Into The Grave 0/2
Netherlands Deathfest 1/3 (Electric Wizard)
Pitfest 0/2
Roadburn 4/6 (Heilung, Molasses, Thou, Triptykon)
Stonehenge 0/1
*Headliners hebben de meest prominente plek op de festivalposter. Het zijn de grote namen waar het festival mee pronkt.
In 1978 zag Motörhead-frontman Lemmy Kilmister een optreden van de Britse all-girlsband Girlschool. Motörhead was al een goed verkopende band en stond op het punt twee legendarische platen uit te brengen: Overkill en Bomber. Er zou veel getourd gaan worden. Metalicoon Kilmister was zo onder de indruk van Girlschool dat hij de band direct uitnodigde mee op tour te gaan als voorprogramma. Zo geschiedde, en hoewel Motörhead in de jaren die volgden een veel grotere aanhang had, bleef er wederzijds respect bestaan. De bands namen samen een liedje op, coverden regelmatig elkaars muziek, en met het verstrijken van de jaren bleven de bands sporadisch samen touren, totdat Kilmister in 2015 overleed en Motörhead ophield te bestaan.
In Duitsland was Warlock begin jaren ‘80 een stevige naam in de underground. Door veel te spelen en een platendeal op een Belgisch label te sluiten, kon de band met zangeres Doro Pesch eerst Europa veroveren en vervolgens de oversteek maken naar de VS. Pesch werd door haar fans The Queen of Metal genoemd, een titel die ze maar wat graag omarmde, en die haar zeker hielp haar solocarrière te lanceren.
Er zijn dus wel degelijk vrouwen te vinden in de metal. Ook aan de andere kant van de oceaan claimden vrouwen hun plek op het podium. Het Amerikaanse The Runaways bestond net als Girlschool louter uit vrouwen. De band kreeg al vrij snel na de oprichting in 1975 een platencontract aangeboden en speelde in het voorprogramma voor grote namen als Van Halen, Talking Heads en Tom Petty. De band was geen lang leven beschoren, maar gitaristen Lita Ford en Joan Jett hebben beiden een indrukwekkende solocarrière opgebouwd. In 2010 werd het verhaal van de band verfilmd.
Nieuwe generatie vrouwen in metal
Girlschool en Doro Pesch touren nog altijd de wereld rond. Metal-vedette Alice Cooper heeft sinds 2010 verschillende vrouwelijke gitaristen in zijn band en ook jonge, maar populaire bands als Code Orange, Zeal & Ardor, Ghost en Myrkur hebben vrouwelijke leden. Toch is het totale aandeel vrouwen op het podium schrikbarend laag bij metalbands. Onderzoekers Julian Schaap en Pauwke Berkers van de Erasmus Universiteit Rotterdam concludeerden dat vrouwen in metalbands slechts 3 procent beslaan. Metalbands als Girlschool zijn met hun volledig vrouwelijke bezetting dus vrij uniek – wat zijn weerklank vindt bij de luisteraars van metal. Dat terwijl bij (het net zo harde gitaargenre) punk de meerderheid van de luisteraars inmiddels uit vrouwen bestaat.
Tijdens hun onderzoek interviewden Schaap en Berkers vrouwelijke muzikanten en -luisteraars in de metalwereld. Veel van de vrouwelijke respondenten gaven aan zich niet prettig te voelen binnen de metalscene. Bijvoorbeeld vanwege bepaalde conventies binnen de metal, die in de mainstreamwereld niet als vrouwelijk worden gezien. De zwarte kleding met bandlogo’s en bruut artwork, of de heftige, masculiene muziek zelf. De druk die dit oplevert weerhoudt sommige luisteraars er ook van om actief deel te nemen aan de scene, hoewel ze dat misschien wel zouden willen. Andere respondenten vertelden graag actief in een band te willen spelen, maar ontmoedigd te worden doordat ze bij mannelijke muzikanten geen aansluiting vonden.
Niet welkom
Metalbands als Girlschool of The Runaways, zijn met hun volledig vrouwelijke bezetting dus behoorlijk uniek. Laatstgenoemde is een grote inspiratiebron voor de Nederlandse death metalband Sisters Of Suffocation, vertelt vocalist Els Prins (23): “The Runaways vind ik geweldig. Zo’n all-girls band wilde ik ook! Tijdens mijn opleiding aan de Metal Factory in Eindhoven, ontmoette ik gitarist Simone. Ik vertelde haar over mijn idee en ze was meteen enthousiast. We hebben er nog twee meiden bijgehaald en zo zijn we de band begonnen. Het ging bizar snel, we hadden binnen no-time 1000 likes op onze Facebookpagina.”
De groeispurt van Sisters Of Suffocation op social media, hun optredens op festivals als Lowlands en het Sloveense Metaldays, én een platendeal bij het prominente label Napalm Records laat zien dat er zeker vraag is naar ‘vrouwenbands’. Toch voelt een grote groep vrouwen zich niet welkom in de scene of niet serieus genomen binnen hun eigen band. Dat laatste ervoer Kat Katz, die vorig jaar uit de Amerikaanse grindcoreband Agoraphobic Nosebleed stapte.
Els Prins vertelt dat ook zij hier vanaf dag één last van heeft: “Meteen na het oprichten van de Facebookpagina begon het al. Omdat we een groep meiden zijn vielen we meteen op. We kregen snel een grote fanbase, maar ook meteen vijanden. Daar schrok ik van. Ik vond het bizar, was niet gewend dat mensen een mening over me hadden. De persoonlijke aanvallen raken me het meest. Als vrouw krijg je zó veel shit over je heen die je als man nooit zou krijgen. Ik vind het belangrijk wat fans van ons vinden, maar bepaalde websites lees ik niet meer. De online-reacties zijn soms puur vergif.”
Geweld: van albumhoes naar praktijk
Het brute artwork dat in de metalwereld (vooral in death metal) populair is, kan voor vrouwen een reden zijn waardoor ze zich niet prettig voelen in deze scene. Bands als Cannibal Corpse maken er een sport van om een albumhoes zo gruwelijk mogelijk 1 vorm te geven. En gemartelde of verminkte vrouwen zijn hier geregeld onderdeel van. Vocalist George Fisher verdedigt zich met: ‘Het is fictie, het is niet echt. Iemand die het onderscheid niet kan maken is gek.’
Gruwelijk of gewelddadig artwork is één ding, maar wanneer vrouwonvriendelijkheid in de praktijk wordt gebracht, wordt ook veelvuldig weggekeken. Zo werd As I Lay Dying-zanger Tim Lambesis in 2014 veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf omdat hij geprobeerd had een huurmoordenaar in te schakelen om zijn vrouw te vermoorden. Lambesis kwam er goed vanaf: na twee jaar stond hij weer op vrije voeten. In 2018, een jaar na zijn vrijlating, kondigde As I Lay Dying hun reünie aan. Een van de eerste optredens zou plaatsvinden in de Eindhovense concertzaal Dynamo. Die show werd wegens succesvolle kaartverkoop verplaatst naar de Tilburgse 013, een veel grotere zaal, waar het uiteindelijk zou uitverkopen. In de promotie sprak 013 met geen woord over Lambesis’ veroordeling. De band was er ‘een paar jaar tussenuit geweest’. Ook fans lieten nauwelijks een kritisch geluid horen. Dit najaar verwelkomt 013 Lambesis en As I Lay Dying opnieuw.
“Deze excessen illustreren de laconieke houding in de metalscene
De Poolse death metalband Decapitated werd in 2017 tijdens een Amerikaanse tour gearresteerd wegens een vermeende groepsverkrachting. Na een maand in voorarrest werd de aanklacht tegen de bandleden ingetrokken. Niet omdat hun onschuld was bewezen, maar omdat het juridische traject te belastend werd voor het slachtoffer. De mannen zijn dus niet vrijgesproken en kunnen nog altijd worden berecht. Na hun vrijlating bleven kritische reacties uit. Ook Decapitated tourt weer volop en speelt in juni op Fortarock in het Nijmeegse Goffertpark.
Deze excessen illustreren de laconieke houding in de metalscene bij dergelijke voorvallen. Het is in dat licht niet vreemd dat vrouwen zich onprettig voelen in een subcultuur waarin muziek boven vrouwenlevens wordt gesteld. Hier kan de metalwereld wat leren van de hardcore-punk. In de jaren ‘90 voerden bands als Bikini Kill met hun Riot Grrrl-manifest, actief actie. Niet alleen om meer vrouwen in hun muziekscene te krijgen, maar ook voor een positievere houding van mannen richting vrouwen.
Dat was vorig jaar nog steeds voelbaar toen de Amerikaanse band Young And In The Way door een voormalig fan werd beschuldigd van verkrachting. Platenlabel Deathwish Inc. ontsloeg de band en stopte per direct met de verkoop van hun platen en merchandise. Young And In The Way kreeg ook van hun fans de wind van voren en haalde al hun social mediakanalen uit de lucht. Ook het Duitse Wolf Down werd geen lange carrière gegund nadat een ex-vriendin van één van de leden vertelde regelmatig door hem te zijn misbruikt.
Rolmodellen
Volgens onderzoeker Schaap zijn bands als Sisters Of Suffocation van groot belang in de metalscene, omdat zij andere vrouwen stimuleren om ook muziek te maken. Zijn respondenten noemden als voorbeeld de Zweedse band Arch Enemy, met frontvrouw Angela Gossow. Het succes van deze band werd door veel vrouwen als een bevrijding ervaren. Voor het eerst was een vrouwelijke vocalist te horen die net zo hard gruntte als haar mannelijke collega’s. Gossow liet zien dat het kon, en dat het goed was. Ook een hardcoreband als G.L.O.S.S., een van de eerste (hardcore)bands volledig bezet door transgenders, kan op die manier als positief rolmodel dienen – voor de LHBTI-gemeenschap. Zulke effecten zijn volgens Schaap moeilijk meetbaar, maar als vuistregel hanteert hij: hoe meer diverse rolmodellen, hoe diverser de mensen die zich herkennen in deze rolmodellen.
“Gelukkig vinden we veel steun bij elkaar als we worden lastiggevallen
Inmiddels is Sisters Of Suffocation geen all-girls band meer. “Toen onze eerste drummer Amber de band verliet was Kevin even invaldrummer”, vertelt Prins. “We hebben kort een andere vrouw op drums gehad, maar dat klikte niet. Kevin lag goed in de groep, en hij is een ontzettend goede drummer. Het is best bijzonder met hem in de band. Kevin is waarschijnlijk de enige man in de metalscene die zelf seksisme ervaart. Hij wordt voor van alles uitgescholden. Dan is hij weer een homo, dan weer gefriendzoned. Het is altijd wel wat. Gelukkig vinden we veel steun bij elkaar. Als we worden lastiggevallen, openen we een groepschat en zoeken we onze trollen op. Dan zien we dat de meest seksistische opmerkingen komen van trieste oude mannen zonder gebit, daar kunnen we samen om lachen.”
- Gezien de grafische aard van deze beelden, is besloten hier niet naar te linken. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
