Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Het lichaam; in het bijzonder het geslachtsorgaan, reageert op allerlei prikkels. Seksuele reacties kunnen ook ontstaan in een niet-seksuele setting. Ook angst kan bijvoorbeeld deze impulsen geven. Er is veel geschreven over de drie manieren waarop mensen reageren op seksueel misbruik: vluchten, vechten of bevriezen – maar er is nog weinig onderzoek gedaan naar de lichamelijke reactie die kan optreden, en voor verwarring, schaamte en schuldgevoel kan zorgen. Marian van Veluwen (1961) is als seksuoloog en traumatherapeut gespecialiseerd in incest-misbruik, en legt uit: “Mannen kunnen onder invloed van extreme angst een erectie krijgen en bij vrouwen kan lubricatie optreden [de vagina wordt vochtig, red.]. Hier kun je niets aan doen. Dit is een stressreactie en voltrekt zich buiten iemands wil om. Dat het te maken heeft met zin in seks is een belangrijke misvatting.”
“Het fysiek reageren op seksuele prikkels wordt in onze maatschappij vrijwel altijd geassocieerd met ‘zin hebben’
In Nederland is hierover nog weinig onderzoek gedaan. De Amerikaanse onderzoeker Roy Levin schreef samen met de Nederlandse expert op seksueel geweld Willy van Berlo als een van de weinigen een artikel rondom dit onderwerp: seksuele opwinding en orgasme bij personen die gedwongen of niet-toegestemde seksuele stimulatie ervaren. Hierin komen ze tot de conclusie dat dit zeker voorkomt, maar ze benadrukken dat de lichamelijke opwinding – en zelfs een orgasme – bij seksueel geweld nooit gepaard gaat met het toestemmen hiertoe. Het fysiek reageren op seksuele prikkels wordt in onze maatschappij vrijwel altijd geassocieerd met ‘zin hebben’. Dit fysiek reageren uit zich volgens het artikel bij vrouwen onder andere in een verhoogde bloeddruk en hartslag, verstijven van de tepels, zwelling van de clitoris, lubricatie of een orgasme. Bij mannen komen fysieke reacties ook voor, zoals voorvocht, een erectie of ejaculatie. In een gesprek met Ellen Laan vertelde zij OneWorld dat het vrouwelijk orgasme doorgaans clitoraal is, maar bij een minderheid van de vrouwen bij coïtus bereikt kan worden – wat dus ook kan gebeuren bij seksueel misbruik.
'Ik neem dit geheim mee in mijn graf'
In september vorig jaar vertelden vier vrouwen in het televisieprogramma Misbruikt over hun ervaringen met seksueel misbruik. Een heftige documentaireserie met als doel het taboe rondom seksueel misbruik te doorbreken. Lynelle Bruins (24) was een van de deelneemsters. Zij was pas 11 toen haar stiefvader haar seksueel begon te misbruiken – en dat nog vijf jaar zou doen. Met het delen van haar verhaal en het taboe dat daarmee wordt doorbreken, speelde er voor haar nóg een groot taboe. Dit wordt in de aflevering neergezet als haar grote geheim. Bruins: “Mijn lichaam reageerde op het misbruik. Niet altijd, maar het reageerde soms alsof mijn lichaam het fijn vond, terwijl mijn hoofd dacht ‘ik wil dit niet’.” In haar woonplaats Haarlem vertelt Bruins opnieuw over het taboe van orgasmes binnen seksueel misbruik.
“Initieel dacht ik altijd, ik neem dit geheim mee in mijn graf”, vertelt ze. Bruins, die in haar seksleven na het misbruik nog jarenlang hindernissen ervoer, ging op het internet op zoek naar slachtoffers zoals zijzelf, en ontdekte dat ze niet de enige was. “Ik las dat iemand het vergeleek met kietelen. Wanneer iemand je kietelt, reageert je lichaam daarop, net zoals bij mij tijdens het misbruik. Dit soort verhalen hielpen mij begrijpen wat mijn lichamelijke reactie betekende – of vooral niet betekende.” Na Bruins’ onthulling kreeg ze veel berichten van vrouwen die haar bedankten en aangaven soms al tientallen jaren met dit ‘geheim’ rond te lopen. Dat gaf haar weer de motivatie haar verhaal te blijven vertellen.
‘Zie je wel dat je wil’
In situaties met (herhaaldelijk) seksueel misbruik kan de fysieke reactie tegen het slachtoffer gebruikt worden. Door de ‘zie je wel dat je wil’-beschuldiging gaat een slachtoffer zich afvragen of de overtreder misschien gelijk heeft. ‘Wanneer het lichaam blijkbaar positief reageert, vind ik dit dan wel zo erg’? Precies dit was de reactie van Bruins toen zij orgasmes ervoer tijdens het seksueel misbruik: “Vroeg ik er niet zelf om? Heb ik het niet uitgelokt?” In haar hoofd ontstond een enorme tweestrijd, waarbij gevoelens van zelfhaat haar overvielen. Deze gedachten spelen een grote rol in dit taboe. Zo vertelde Bruins dat ‘haar lichaam was niet meer van haar’ was, een gevoel waar haar misbruiker op inspeelde.
Hoe zit het met mannen?
Bij het weerleggen van de misvatting dat fysieke opwinding bij seksueel misbruik impliceert dat het slachtoffer ‘stiekem’ zin heeft, komen ook andere misvattingen aan het licht. Zo wordt vaak gedacht dat vrouwen mannen niet kunnen misbruiken. Toch is dat wel degelijk mogelijk, vertelt Bas1. Hij is inmiddels 51, en beseft pas de laatste jaren volledig dat de seks die hij als 17-jarige met zijn lerares had, seksueel misbruik was 2. De misvatting dat een orgasme voor een man altijd fijn is, was voor Bas erg herkenbaar. “Ze vroeg me ooit hoe het voor mij was. Ik antwoordde dat het als een soort ritueel voelde waar ik aan mee moest doen. Dit vond ze geen leuk antwoord.”
Seksueel misbruik kán gepaard gaan met fysieke opwinding, maar dat verandert niets aan de aard van het misbruik. De lichamelijke signalen zijn biologisch verklaarbaar, maar door bestaande misvattingen kampen slachtoffers van seksueel misbruik nog altijd met verwarring en schaamte wanneer deze signalen optreden. Bewustzijn hierover is de eerste stap naar het doorbreken van dit taboe.
- Om privacy-redenen is Bas een gefingeerde naam. Zijn gegevens zijn bekend bij de redactie. ↩︎
- Het artikel over seksueel misbruik van mannen met het volledige verhaal van Bas, lees je hier. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
