‘Het is niets anders dan een uiting van macht’

Het grondgebied is verdeeld via het A-B-C-systeem dat werd vastgelegd in de Oslo II-akkoorden in 1995. Ongeveer 11,2 procent van Budrus valt onder Gebied B, wat inhoudt dat de Palestijnse Autoriteit (PA) burgerlijke zaken regelt, maar Israël het veiligheidstoezicht heeft. Het overgrote deel van het dorp, 88.8 procent, valt echter onder Gebied C, waar Israël volledig militair en civiel gezag uitoefent.

In 2003 verwierf het dorp faam met grootschalige protesten tegen de bouw van de Israëlische afscheidingsmuur, een periode waar inwoners naar verwijzen als Intifada Al-Jiddar, of ‘de Muur-opstand’. De documentaire Budrus (2009) volgt lokale gemeenschapsleider Ayed Morrar in zijn poging om vreedzame protesten te organiseren.

Morrar boekt aanvankelijk weinig succes met zijn demonstraties, totdat zijn 15-jarige dochter Iltizam hem overhaalt om vrouwen mee te laten protesteren. Iltizam mobiliseert de vrouwen uit het dorp en al snel komen de demonstraties in een stroomversnelling. Vanuit de hele wereld, inclusief Israël, komen mensen naar het dorp toe om mee te demonstreren. Na 55 protesten hebben de dorpelingen en hun medestanders succes: de Israëlische overheid besluit de muur een stuk op te schuiven, waardoor het grootste gedeelte van Budrus’ land en olijfbomen worden gered.

De protesten zijn een wekelijkse routine geworden: na het vrijdagse middaggebed vertrekt een groep mannen en jongens – variërend van zo’n vijftig tot tweehonderd man – naar de afscheidingsmuur, of om precies te zijn: het zwaar bewaakte hekwerk dat de grens tussen Israël en de Westelijke Jordaanoever markeert. Daar staan doorgaans meerdere Israëlische tanks en soldaten de menigte op te wachten.

Wat volgt is een twee tot drie uur durend kat-en-muis-spel: de mannen scanderen leuzen, de jongens gooien met stenen. Beiden worden beantwoord met traangasbommen en rubber-gelaagde kogels. Er zijn weinig vrouwen die deze protesten bijwonen. Dit betekent echter niet dat de vrouwen uit het dorp niet betrokken zijn bij deze wekelijkse gebeurtenis: ze staan op de daken om te kijken waar soldaten zich verstoppen, houden het nieuws en sociale media in de gaten, letten op de kinderen, zetten hun deuren open voor gewonden en delen citroenen en water uit om de klachten van traangas te verminderen.

Dit antwoord weerspiegelt de sociale realiteit in Budrus: het is een zeer conservatief islamitisch dorp waar genderrollen het sociale leven bepalen. In het dorp heerst een sterke sociale controle en een eercultuur waarbij de maagdelijkheid of vroomheid van de vrouw de eer van de rest van de familie vertegenwoordigt. Deze eer kan gemakkelijk worden beschadigd tijdens fysiek contact gedurende de protesten. De mannen zouden zich te druk maken om hun vrouwelijke familieleden als die mee zouden demonstreren. De protesten worden via Facebook dan ook verspreid als ‘men only’-protesten.

Ook vandaag de dag zijn er wel degelijk situaties waarin de vrouwen uit Budrus zich zichtbaar en fysiek verzetten. Wanneer er bijvoorbeeld een man of jongen gearresteerd wordt, springen de vrouwen uit de familie tussen soldaten en hun mannelijke familielid. Wanneer een huis op het punt staat te worden verwoest, vormen de vrouwen met hun lichamen een barricade om de bulldozers tegen te houden. Er moet dus een bepaalde noodzaak zijn om seksuele intimidatie te riskeren. Zolang deze noodzaak er niet is, houden de vrouwen uit het dorp hun traditionele genderrollen aan en vermijden zij directe confrontatie met Israëlische soldaten om hun eer te beschermen.

Nadera Shalhoub-Kevorkian is universitair docent aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem. In 1993 beschreef ze hoe jonge meisjes tijdens de Eerste Intifada, de eerste grootschalige Palestijnse opstand (1987-1993) tegen de Israëlische bezetting, bang waren voor ‘iskat’, ofwel aangerand of verkracht worden door Israëlische soldaten, die uit zouden zijn op informatie over familieleden of vrienden.

Shalhoub-Kevorkian schrijft hoe de dreiging van potentieel seksuele intimidatie of geweld in een eercultuur net zo destructief is als de daadwerkelijke ervaring. De potentie van seksueel geweld door Israëlische soldaten heeft dus de kwetsbaarheid van vrouwen in het Palestijnse verzet vergroot en beperkt daarmee hun politieke invloed. Het mes snijdt aan twee kanten: ook in de Palestijnse samenleving hoeft een verkrachting of aanranding niet daadwerkelijk gebeurd te zijn. De roddel (kalam al-nas) alleen al is genoeg om de eer van de familie aan te tasten.

Daarnaast kan de vraag gesteld worden in hoeverre seksuele intimidatie in Israëlische gevangenissen vrouwen beïnvloedt in hun keuze om zich onzichtbaar te verzetten. In 2017 meldde de speciale Verenigde Naties-rapporteur over gender-gerelateerd geweld dat geweld, beledigingen, dreigingen, seksueel geweld en ingrijpende lichaamsonderzoeken dagelijkse praktijken waren voor Palestijnse vrouwen in Israëlische hechtenis. Onlangs verklaarde Ahed Tamimi, een 17-jarig meisje uit het dorp Nabi Saleh, dat werd gearresteerd nadat zij een Israëlische soldaat in het gezicht had geslagen, dat ook zij te maken kreeg met seksuele intimidatie tijdens haar verhoor.

In het geval van Budrus kan geconcludeerd worden dat terwijl de vrouwen uit het dorp in 2003 vooraan liepen in de demonstraties tegen de Israëlische afscheidingsmuur, zij zich vandaag de dag beperken tot marginale rollen die voornamelijk het verzet van mannen ondersteunen. Mede hierdoor blijft het politieke domein een mannelijk domein waarin vrouwen schaakmat staan tussen militaire bezetting en de patriarchale samenleving.