Nora Akachar inter­viewde queer moslims: ‘Haat­reacties laten het taboe zien’

Sliman, een Palestijnse man, zit aan de keukentafel met presentator Nora Akachar voor zich. Hij groeide op in West-Jeruzalem, zij in de Haagse Schilderswijk; hij kwam als volwassen man naar Nederland, zij verliet Marokko als kind. Hij vertelt haar over de eerste Gay Pride in West-Jeruzalem in 2002, waar hij bij was: ‘Op dezelfde dag gaven een rabbi, een imam en een priester samen een persconferentie: ze veroordeelden de Pride en noemden die een bedreiging voor de vrede in de stad. Ik dacht echt: deze drie groepen ruziën het hele jaar over alles, maar op dít punt komen ze samen?’

“Ik heb me doodgelachen”, zegt Akachar achteraf over de scène uit Brieven uit de Kast, een tweedelige NTR-documentaire waarin ze in gesprek gaat met queer moslims. Tijdens de opname houdt ze haar lach in, maar zwartgallige humor is haar niet vreemd. Sinds haar eerste ervaringen met theater, radio, acteren en stand-up comedy weet de 39-jarige actrice en theatermaker serieuze zaken en humor moeiteloos met elkaar te verweven.

Maar met Brieven uit de Kast – geregisseerd door de eveneens Marokkaans-Nederlandse Hassnae Bouazza – was het even niet de bedoeling om te lachen. Akachar gaat met queer moslims in gesprek over hun ervaringen, ouders, afwijzing, zelfacceptatie, hun relatie met Nederland en interpretaties van de islam en de discriminatie die ze óók nog te verduren krijgen. Zij krijgen het woord, Akachar biedt een luisterend oor. Discussies voert ze niet. “We willen het bespreekbaar maken; het taboe op queer en moslim zijn moet eraf.”

Waarom wilde je juist hier een documentaire over maken?

“Ik had een paar jaar geleden een soort hulplijn voor volgers van mijn Facebook-groep ‘Trauma’s van Nora’. Dat was een pagina waarop ik online grapjes maakte over de opvoeding van mij en mijn vriendinnen, onze ‘trauma’s’ over armoede en tussen twee culturen leven: ‘Weet je nog, toen je vader kleren van de straat voor je meenam?’ ‘Weet je nog, toen de ouderbijdrage niet was betaald?’ Die herkenning zorgde voor hilariteit. Binnen een week had ik 10.000 volgers, ik maakte er een theatervoorstelling van die direct was uitverkocht.”

“Mijn volgers – vooral vrouwen met migratieachtergrond – begonnen mij ook berichten te sturen over hun eigen worstelingen, opvoedproblemen, van alles. Moeders die zeiden: mijn zoon zegt dat hij zich een meisje voelt, ik trek dit land niet meer, ze worden gehersenspoeld. Ik was toen zelf ook nog bevooroordeeld hoor; ik zag het als een beproeving, ik raadde aan om hulp te zoeken bij instanties, dat zou ik nu niet meer doen. Maar ik schreef mensen niet af.”

“Later konden volgers mij ook bellen, en een van de allereerste telefoontjes was van een Islamitische vrouw die worstelde met haar geaardheid. Haar familie wist het ergens wel, maar ook weer niet. Ze had suïcidepogingen gedaan, psychoses gehad, verdovende middelen geprobeerd… veel mensen hebben echt geen idee hoe zwaar het is om je zo lang onderdrukt te voelen, niet te mogen zijn wie je wilt zijn, te worden weggezet als minder of anders.”

Het is redelijk uniek dat een vrouw die een hoofddoek draagt het gesprek over queer moslims leidt – wilde je het daarom juist presenteren?

“Zeker. Als moslima, en als Marokkaanse, weet ik heel goed wat uitsluiting is; hoe het is om er niet helemaal bij te horen, je harder te moeten invechten. Maar ik heb ook wel eens van queer vrienden gehoord dat ze het spannend vonden om met me in gesprek te gaan. Vanwege mijn hoofddoek gingen ze ervan uit dat ik tegen hun bestaan ben. Dat wil ik niet. Ik wil juist uitstralen: ik ben moslim, ik geloof in Allah en houd me zoveel mogelijk aan de regels, én ik ben veilig voor jou – ik zal vanuit de liefde die mijn religie mij gegeven heeft, zeggen dat je er mag zijn, en jou helpen je weg te vinden naar wat je daadwerkelijk wil, zonder oordeel.”

Interview gaat verder onder het Instagram-bericht.

In de documentaire vel je eigenlijk geen oordeel over ouders die hun queer kinderen afwijzen, je probeert ook niemand te overtuigen. Was dat niet het doel?

“Ik wilde er geen theologisch programma van maken, al vind ik dat nog zo interessant. Hoe kan het dat de ene imam zegt dat homoseksualiteit haram1 is, maar er in Zuid-Afrika een imam zit die zelf gay is – wat leest hij, dat anderen niet lezen? Hoe zit dat nou? In principe staat alles wat haram is duidelijk vermeld in de Koran [zoals diefstal en alcoholconsumptie, red.], maar homoseksualiteit wordt niet expliciet benoemd; dat zijn allemaal interpretaties.”

“Maar hoe je er ook over nadenkt: lhbti+’ers zijn mensen, individuen, we hebben ze te respecteren – dat wilden we laten zien. Laat ze in hun waarde, verstoot ze niet en laat hen zelf bepalen hoe ze leven. Is het niet heel kwalijk als iemand door jouw afkeuring afstand neemt van zijn religie? Maar goed, als ik lees wat ik online allemaal naar mijn hoofd geslingerd krijg, denk ik ook wel: hoe islamitisch zijn deze mensen nou echt? Mijn religie leert me niet om haat te hebben voor anderen.”

De online reacties zijn inderdaad niet mals, er is veel afwijzing richting de lhbti+’ers en richting jou als presentator – hoe kijk je daartegenaan?

“Ik snap wel dat Brieven uit de kast als een bom is ingeslagen in de islamitische gemeenschap, dat laat ook zien dat we een taboe openbreken. Er zijn ook positieve reacties, het COC gaat het opnemen in lesmateriaal. Maar het meeste is negatief. Dat we walgelijk zijn, dat Allah me moet vervloeken, dat ik een schande voor de community ben. ‘Wat doe jij daar met je hoofddoek’; dat soort reacties. Het raakt mij verder niet. Ik denk vooral: waarom zoveel haat? Je kunt ook bij jezelf te rade gaan waarom je dit zo sterk voelt, en wat jouw religie je leert over omgaan met dit soort gevoelens.”

“Dat ongemak is natuurlijk niet uniek aan de islamitische gemeenschap, dat zie je terug in elke religie en cultuur. Maar ik denk wel… alles wat we meemaken, alle pijn van uitsluiting, discriminatie, problemen thuis – dat gaat in je lijf zitten. Dat uit zich bij iedereen anders: in agressie, depressie, eetproblemen, wegstoppen, of dus in online haatreacties typen.”

Ben je het gewend om dit soort reacties te krijgen?

“Ik werd ook al uitgescholden toen ik vorig jaar RaRa Ramadan presenteerde. En dat was nog wel een luchtige quizshow over de ramadan, alleen maar gezelligheid. Ik zou mijn religie en cultuur te schande brengen, zeiden mensen. Toen ik in Meskina (2021) speelde, zou ik het alleen doen voor een pluimpje van de witte man. Hetzelfde bij Suhoor Stories, een radioprogramma waarin zes vrouwen in gesprek gingen over de ramadan. Het maakt niet uit wat ik doe of zeg, er is altijd kritiek – omdat je mij niet in een hokje kunt plaatsen. Mensen zien een vrouw met een hoofddoek en denken: die dient zich op een bepaalde manier te gedragen. Dan ben ik ook nog gescheiden en alleenstaande moeder, dus ik moet thuis zitten huilen, zoiets.”

“Maar dat is juist waarom ik dit doe. Ik was het buitenbeentje van de familie, ik vond veel dingen leuk die niet ‘normaal’ waren. Theater mocht niet van mijn familie, maar ik kon er mijn energie, creativiteit en humor in kwijt; het was mijn manier om gehoord te worden. Ik heb een opleiding tot sociaal hulpverlener gedaan, en dat werk doe ik ook nog steeds. Op die manier doe ik iets voor anderen, maar theater doe ik voor mezelf. Ik wil dat podium, ik wil dingen normaliseren, ik wil mezélf normaliseren op dat podium. Zodat de kleine Nora’s, die nu twaalf of dertien zijn, weten dat ze net zo makkelijk iets kunnen presenteren – en zodat zij het gewoon kunnen hebben over hun hobby’s en passies, en niet meer over identiteit en religie.”