Pete Philly: ‘Hiphop gaf me de ruimte om te helen’

In mijn leven ben ik niets tegengekomen wat meer impact heeft gehad dan hiphop. Ik zie het terug in typografie, vormgeving van schoenen of huizen, hoe films worden gemaakt en boeken worden geschreven, in onderwijs, taal, dans, mode en schoonheidsidealen. Alles is erdoor aangeraakt. De autodidactische do it yourself– benadering van hiphop zie ik ook terug in zakendoen en zelfs politiek bedrijven; hiphop heeft het een creatievere en meer bottom up-benadering gegeven. Hiphop is overal, en alles komt terug in hiphop; het is de ultieme melting pot van disco, soul, funk en allerlei andere invloeden, met samples van bijvoorbeeld Latin blazers, Baskische koren, Indiase volksmuziek of klassieke muziek.

New Yorkers met een Caribische achtergrond hebben een groot aandeel gehad in het creëren van hiphop. Vier van de vijf elementen van hiphop – MC-ing, DJ-ing, breaking en graffiti (de vijfde is kennis) – werden grotendeels in de wijk The Bronx ontwikkeld door Dominicaanse, Jamaicaanse en Puerto Ricaanse immigranten. Het feest dat de ‘originator of hiphop’ DJ Kool Herc – artiestennaam van Clive Campbell – in de zomer van 1973 organiseerde, is de reden dat we in 2023 de vijftigste verjaardag van hiphop vierden. Herc kwam in 1967 als twaalfjarige met de boot vanuit Jamaica naar New York. Zes jaar later experimenteerde hij met twee draaitafels op zijn Back to School Jam, waarop hij de instrumentale gedeeltes herhaalde van funknummers als Give It Up or Turnit a Loose van James Brown. Tijdens deze instrumentale ‘breaks’ riep hij dansers op om met hun moves te pronken – de b-boys en b-girls. Daar ontstond de sound, het MC-en én het dansen.

De vocalisten met (afro-)Caribische roots vind ik het sterkst: The Notorious B.I.G., Busta Rhymes, KRS-One, Fat Joe, Big Pun. Die roots, het Jamaicaanse soundsysteem en ‘toasten’ (een soort rappen en aanmoedigen) beïnvloedden de DJ/MC-cultuur van hiphop. Prominente breakdancers zoals Crazy Legs zijn van Puerto Ricaanse afkomst en ook de graffitikunst werd voor een groot deel door Afro-Caribische Amerikanen zoals Jean-Michel Basquiat (Haïtiaans en Puerto Ricaans) groot gemaakt. Zij dragen weer West-Afrikaanse, Native American, Noord- Afrikaanse of Zuid-Europese genen in zich. Hiphop is vanaf haar geboorte een multiculturele stroming; dit verklaart wellicht waarom het zo snel wereldwijd een thuis vond.

Essay gaat verder onder het kader.

Mijn tribe

Ook ik heb een Caribische achtergrond: Dominicaans en Nederlands. Ik werd geboren op Aruba en ben op mijn zesde naar Nederland verhuisd. Aruba was tot aan mijn geboorte primair afhankelijk van de olieraffinaderij van Exxon en er was een Amerikaans dorpje op het eiland ontstaan dat – ironisch genoeg – The Colony heette. American Church, Playschool, zelfs mijn dokters waren Amerikaans, en zo ook mijn tv. Terugkijkend zie ik dat de jaren op mijn eiland een forse slinger hebben gegeven aan de richting van mijn leven. Met mijn peers sprak ik Engels, thuis Spaans en Nederlands en op straat Papiamento. Cultuur bleek beweeglijk, multiple choice.

De overgang van een supermulticultureel bestaan op Aruba naar een monocultureel Nederland in de jaren 80 was zonder twijfel een koude kermis. In Nederland keek ik als kind Fun Factory en MTV, zoekend naar een afspiegeling van mezelf die ik buiten mijn huis niet tegenkwam. Het was, achteraf bekeken, van levensbelang dat ik een tribe vond waar ik mezelf in terugzag. Toen kwam het nummer Me, Myself & I van De La Soul uit. Het was de tweede keer dat mijn artistieke leven aangeslingerd werd – Michael Jackson had ervoor gezorgd dat ik artiest wilde worden, De La Soul gaf me een route naar dat leven. Met een nieuwgevonden thuis in hiphop groeide ik verder op in Den Haag. Eerst nog meerappend met De La Soul, Arrested Development, Busta Rhymes, The Roots en The Pharcyde, van daaruit begon ik zelf te creëren. Via muziek de wereld begrijpelijk maken voor mezelf voelde vloeiend en natuurlijk. Vrij snel belandde ik in freestyle rap battles met Amerikanen, Britten en Afrikanen van The International School waar ik op zat. Niemand wist mij te verslaan: beeldspraak, grapjes, punch lines, vocale diversiteit en crowd work bleken mij op het lijf geschreven.

Essay gaat verder na de uitgelichte video.

Na een ongeïnspireerde tijd op een elitaire middelbare school wist mijn hart al dat het juiste bestaan voor mij er een als hiphopmaker was. Maar mijn hoofd wist dat nog niet; ik dacht dat ik rechten moest studeren, het werd de kunstacademie, maar ik ging al snel toeren met de band Gotcha!. Ik maakte fulltime muziek, eerst als gast bij andere bands, toen solo en vanaf 2003 samen met producer en componist Perquisite, waarmee ik in 2005 ons debuutalbum Mindstate uitbracht. Een sublieme beslissing, want er volgden internationaal succesvolle albums, uitverkochte tours en prijzen. Maar het mooiste dat het me gaf was de ruimte om te helen. Mijn albums functioneerden als paspoort voor de plek waar ik me nu bevind: gebalanceerd en present.

Er is iets magisch aan de chaos van de wereld terugbrengen tot een allesomvattende regel in een vers. MC’en is een roeping die ik direct voelde. De MC rijmt een recept om te overleven in een vals systeem, gebaseerd op verdeel en heers en daaruit voortvloeiende ongelijkheid. Het woord ‘rijmen’ betekent niet alleen klanken spiegelen, maar ook verbanden leggen: ‘dat rijmt niet’ is synoniem voor ‘dat klopt niet’. Rijmen is een kunstvorm die dat wat niet klopt, kloppend weet te maken. De verschrikkingen en de zegeningen worden benoemd en zij die dit het beste kunnen, worden beroemd. Ik ben lyrisch, in elk zin van het woord, over wat deze kunstvorm kan doen.

Essay gaat verder onder het kader.

Gehuurd goud

Vanuit The Bronx reisde hiphop naar alle uithoeken van Amerika, Afrika, Azië en Europa. Soms gemaskeerd als R&B, soms als Drum-’n-bass, Afro, Grime, maar altijd is hiphop in de kern terug te vinden. Die kern is ‘aspiratie’: het heilige geloof dat, hoe uitdagend de omstandigheden ook voelen, de top van de berg altijd zichtbaar blijft en – belangrijker nog – bereikbaar is. De mogelijkheden zijn ongekend. Hiphop maakt van iemand uit een achterstandswijk een miljardair (Jay-Z), van een muziekproducer een creatief leider van een modehuis (Pharrell Williams bij Louis Vuitton), van een rapper een internationale Hollywoodster (Will Smith).

Toen Jay-Z het nummer Big Pimpin uitbracht in 2000, had hij alles in de video – van de jacht tot aan het goud om zijn nek – gehuurd. Fake it until you make it. Deze projectie leverde hem enorm muzikaal en zakelijk succes op: niet alleen hitalbums, maar ook een kledinglijn, een sportagentschap, en een champagnemerk. Inmiddels is hij 2,5 miljard dollar waard. In de Benelux is rapper en baas van platenlabels Top Notch en Noah’s Ark Jiggy Djé, aka Vincent Patty, een goed voorbeeld van dit hiphopprincipe. Hij zag Top Notch-oprichter Kees de Koning en zei: ‘In het land der blinden is eenoog koning. Ik ben uit op die troon maar wel met twee ogen open.’ Nu regeert hij als labelbaas over de jongerencultuur in Nederland. Taal creëert realiteit. Het is die kracht van hiphop die vanuit New York op de wereld uitgestort werd en een ontelbare hoeveelheid gemeenschappen heeft weten te verrijken.

Deze voorbeelden tonen de vele gezichten van hiphop. Het biedt een uitweg uit het knellende systeem van ongelijkheid, maar hiphop doet er ook aan mee. In de jaren 90 werd het steeds minder een model voor protest en steeds meer een soundtrack voor hyperkapitalisme. Alle geluiden van de revolutie werden in de mainstream muziek langzaam maar zeker vervangen door grimmigere en karikaturale versies van hiphop.

Ongekend succesvolle, creatieve en maatschappijkritische acts zoals Public Enemy en Arrested Development, die meerdere platina albums hadden, kregen opeens nog maar een fractie van hun promotionele budgetten. De La Soul, die mijn liefde voor hiphop had aangewakkerd, kwam nauwelijks meer op tv en radio. Tot populaire leuzen verworden rapnummers als Don’t Believe the Hype en Fight The Power (Public Enemy) werden vervangen door Fuck Bitches, Get Money (Tupac, die daarvóór de jeugd nog had aangemoedigd om niet op te geven met Keep ya head up). Geweld en criminaliteit werden verheerlijkt. Artiesten als Salt ‘n Pepa, Queen Latifah en Lauryn Hill, voorbeelden van vrouwelijke kracht voor mij, werden grotendeels opzijgeschoven voor stemloze dames in bikini’s. Het uiteindelijke crescendo van het over-agressieve, seksistische Afro-Amerikaanse stereotype klonk luid door in het wereldwijde succes van 50 Cent, in het midden van de 2000’s: ‘I’ll take you to the candy shop, I’ll let you lick the lollipop.’ Het veelzijdige beeld dat hiphop eerst had werd teruggeschroefd naar één dimensie.

In die tijd begon Kanye West – tegenwoordig Ye – steeds meer geluid te maken. Hij trok zich niets aan van hokjes: hij was een producer die zelf ging rappen en zingen, en later ook de modewereld wist te bestormen. Op de dag van de release van het album Mystery Repeats van Perquisite en mij, zat Kanye in een verkoopbattle met 50 Cent: van wie gingen de meeste albums over de toonbank? In Nederland wonnen Pete Philly & Perquisite van hen beiden (*geeft zichzelf een schaamteloze schouderklop*), mondiaal won Kanye. Rapper Mos Def noemde dit een ‘tij-kerend referendum’, waarbij openheid, creativiteit en straight up art wonnen van de gangster en de daaraan gekoppelde verkoop van seksisme, mentale gevangenschap en trauma. Hieruit vloeiden artiesten voort zoals Kid Cudi, die een lans brak voor mental health, Lil Nas X, een van de weinige openlijk gay rappers, Kendrick Lamar, de eerste popmuzikant en rapper ooit die de prestigieuze Pulitzer Prize won voor zijn poëtische teksten, J. Cole, Mac Miller, Doja Cat, Tyler The Creator, RAE KHALIL, Little Simz en vele anderen. Hiphop werd weer, meer dan ooit, zo divers als wijzelf.

Oom Pete

Inmiddels ben ik in de positie om in de ‘oom’-stoel plaats te nemen en mee te denken over de cultuur die mij bevrijd heeft van een ongeïnspireerd bestaan, en zie ik nieuwe bewegingen. Er is een sterk generatieverschil tussen oudere en jongere hiphopfiguren. In de tijd van massamedia als tv was jezelf differentiëren van anderen essentieel om te overleven als artiest. Iemand nadoen was de zwaarste zonde in het hiphopgeloof en vaak een doodvonnis voor je carrière. Maar in de tijd van sociale media is de communicatie direct en onmiddellijk, iets nieuws wordt al binnen een paar dagen volledig geanalyseerd en gememed. In de wereld van nu weegt de oorspronkelijkheid van expressie niet zo zwaar als de tijdigheid. Voor mij heeft kunst tijd nodig om te marineren, zodat het grenzen kan negeren, rijk genoeg kan worden om houdbaar te blijven, persoonlijk genoeg om universeel te blijken.

Het genre blijft ongekend creatief en levendig. Het is aspiratievol, divers, meertalig en blijft vatbaar voor toevoegingen en expansie. Terwijl Gen Z er weer iets anders mee doet dan Gen X, blijft de kern solide. Het thuis dat ik in deze cultuur heb gevonden, is een perfecte afspiegeling van alles wat ik deze wereld gun: daadwerkelijke diversiteit en inclusiviteit, transformerende uitdagingen, gezonde competitie en welvaart.

Dit essay verscheen in december 2023 in OneWorld Magazine.