Oprichter Heal Magazine: ‘Selfcare en matcha’s helpen niet tegen racisme’

De ‘wellnessindustrie’ is koloniaal, homogeen en individualistisch, vindt Selma Lemsaadi (34). “Het heersende idee is: als je je maar gewoon thuis opsluit met je selfcare-rituelen, gezichtsmaskers en matcha, dan komt het vanzelf goed. Ik word daar boos van. Want je kunt maskers smeren tot je een ons weegt, dat helpt niets als je vervolgens op straat te maken krijgt met uitsluiting of racisme.”

Lemsaadi is oprichter en het gezicht achter het digitale tijdschrift voor mentale gezondheid Heal Magazine, dat ze twee jaar geleden begon en dat zo’n 850 abonnees viermaal per jaar in een speciale app ontvangen. Met Heal Magazine wil Lemsaadi tegenwicht bieden aan ‘mainstream’ media die aandacht besteden aan mentale gezondheid. “Want die laten soms problemen onderbelicht waar vooral mensen met een migratieachtergrond mee te maken krijgen, zoals systemische onderdrukking en intergenerationeel trauma. Toen ik zelf op zoek ging naar heling, voelde ik mij daardoor niet gezien.”

Lemsaadi’s interesse in mentaal welzijn ontstond in haar jeugd, vertelt ze. Haar ouders scheidden toen ze een paar maanden oud was, waarna ze een paar jaar met haar moeder in Marokko woonde. Maar toen ze drie was, namen haar grootouders haar mee naar Amsterdam. Daar woonde ze bij de broer en zussen van haar moeder, die zelf in Marokko bleef. Het was een schok: “Opgroeien in Nederland, als Marokkaans meisje zonder eigen ouders, liet een wond achter die nooit helemaal is geheeld.”

Lemsaadi was een stil kind, herinnert ze zich. Ze ontwikkelde een sterk inlevingsvermogen. “Als ik thuiskwam, zette ik Oprah aan of dook ik met mijn neus in de boeken. Ik wilde altijd weten: wat gebeurt er in de binnenwereld van anderen? Ik denk dat ik toen al bezig was met introspectie, omdat ik op zoek was naar antwoorden.” Maar door introspectie, leerde ze later, zijn lang niet alle antwoorden te vinden.

Individualistische maatschappij

Toch is dat volgens Lemsaadi wél het heersende idee in de ‘mainstream wellnessindustrie’, waar mensen de oplossingen vooral bij zichzelf lijken te moeten zoeken. “Probeer grenzen te stellen”, stelde een coach aan Lemsaadi voor toen ze begin twintig was – ze woonde inmiddels op zichzelf. Om dat advies moet ze nu lachen: “Grenzen stellen werkt misschien in sommige gezinsstructuren, maar in collectieve culturen, zoals de Marokkaanse, bestaan die grenzen vaak helemaal niet.”

Niet alleen therapeuten en coaches – ‘helers’ noemt Lemsaadi ze – gaan volgens haar vaak uit van individualistische problemen in een individualistische maatschappij, ook tijdschriften over mentale gezondheid vertrekken vanuit dat idee. “Het is heus niet zo dat alle westerse helers per definitie slecht zijn, maar er is vaak sprake van een beperkte culturele blik. Dat is mijn drijfveer: een grote groep mensen voelt zich in gesprekken over heling niet gehoord, doordat een onderwerp als racisme niet aan bod komt.” Terwijl racisme volgens Lemsaadi een van de belangrijkste oorzaken is van mentale klachten bij deze groep.

Behalve een dominante westerse blik, ziet ze ook veel culturele toe-eigening. “Veel mensen van kleur die op zoek zijn naar heling, worden geconfronteerd met dezelfde koloniale structuren die ze in hun dagelijks leven tegenkomen. Dan voert zo’n witte therapeut in een sjamanistisch gewaad een ritueel uit uit hún cultuur, zonder kennis van de culturele gevoeligheden.”

Een sprekend voorbeeld zag Lemsaadi vorig jaar toen ze voor Heal Magazine naar Mexico reisde. “Van over de hele wereld komen mensen naar Mexico om te helen. Je hebt daar een belangrijke traditie: temazcal. Dat is een beetje vergelijkbaar met een zweethut, waarin je samenkomt om bijvoorbeeld nare ervaringen achter te laten of je lichaam te reinigen. Heel mooi.” Maar het ‘spirituele toerisme’ knaagt aan de traditie. “Ik sprak een taxichauffeur die zich wekenlang voorbereidde op een temazcalsessie om haar miskraam te verwerken. Maar in toeristensteden heb je temazcals voor van alles, zelfs voor je kater! Come sweat out your hangover in this temazcal session. Dat is gewoon woestmakend.”

Intersectionele aanpak

Met Heal Magazine wil Lemsaadi op een bewustere, ‘intersectionele’ manier over heling schrijven. Dat zit in kleine keuzes, legt ze uit. “Vorig jaar interviewde ik een Iraans-Duitse kunstenaar. Toen nam ik bewust een Iraanse fotograaf mee die haar culturele achtergrond begreep. Als interviewer probeer ik me in iemands verhaal en cultuur te verdiepen en vraag ik me af: wat mis ik nog? Want iemand is niet alleen Iraans of Duits, maar heeft veel meer identiteiten.”

Abonnees van Heal Magazine krijgen interviews, poëzie en verhalen over uiteenlopende onderwerpen, zoals complexe trauma’s, schaamte en rouw. Een hecht team van drie maakt de selectie: een eindredacteur, een IT-beheerder en Lemsaadi zelf. Samen willen ze van Heal Magazine een ‘digitale safe space’ maken. Lemsaadi: “Ik wil dat lezers tot rust komen, hun schild kunnen laten zakken.” Dat lukt: “Ik krijg soms berichten van lezers die op een andere manier naar dingen zijn gaan kijken, wat echt alleen kan als je je schild laat zakken.”

Wat niet betekent dat ze moeilijke onderwerpen vermijdt. In het nummer van afgelopen maart deelden zes ervaringsdeskundigen hun verhaal over kindermisbruik, iets wat bij sommige lezers hard binnenkwam. “En dat snap ik, het is een heftig thema.” Zorgvuldigheid is dan het kernwoord: “We hebben drie keer bij de mensen die hun verhaal deelden gecheckt: is dit oké? Verwoordt dit echt jouw unieke ervaring?” Het stuk ging gepaard met een leeswaarschuwing.

Lemsaadi’s achtergrond ligt eigenlijk niet in de psychologie, maar in de wereld van cijfers en winstmarges: ze is al tien jaar marketingstrateeg. “Daarin zocht ik ook naar manieren om de wereld een beetje beter te maken. Ik heb voor Artsen Zonder Grenzen gewerkt en voor Oxfam, maar ook gewoon voor Philips.” Soms klinkt Lemsaadi’s marketingachtergrond door in haar woordkeuze, bijvoorbeeld als ze in rap tempo vertelt over ‘business to business-modellen’ en ‘audiences’. “Ik gebruik veel Engelse termen”, zegt ze verontschuldigend, “maar dat komt ook doordat Heal Magazine een Engelstalig tijdschrift is. Onze lezers zitten overal, van Australië tot de Verenigde Staten.”

Veel teksten in Heal Magazine, vooral interviews, zijn van Lemsaadi’s hand. “Zo gaat het met start-ups”, zucht ze, “zeker in het begin vervulde ik alle rollen zelf, terwijl ik ondertussen een veeleisende freelance marketingklus deed.” Het interviewen van bijzondere mensen – van kunstenaars tot helers – inspireert haar. “Mensen laten je toe bij de meest kwetsbare onderwerpen in hun leven. Ze vertellen over hun trauma’s, hun angsten. Ik leef voor zulke gesprekken. En ik zie mezelf terug in iedereen die ik interview. Met elk gesprek wordt mijn horizon een beetje verbreed.”

Echt een veilige plek

Eén belangrijke les leert Lemsaadi daarbij ‘keer op keer’. “Het allerbelangrijkste is dat je je gezien voelt en dat je kunt samenkomen op veilige plekken.” Vandaar dat Lemsaadi met Heal Magazine ook evenementen organiseert, zoals begin deze maand een online samenkomst voor dochters van migranten, geleid door de Zuid-Aziatisch-Canadese traumatherapeut Jessie Dhaliwal. “Het was prachtig. Echt een veilige plek, ook al zat iedereen natuurlijk thuis achter het beeldscherm.”

Lemsaadi nam zelf ook deel aan de sessie. “Als dochters van migranten laten we vaak verschillende versies van onszelf zien. Thuis wordt van je verwacht dat je je op de ene manier gedraagt, buiten moet je weer een ander deel van jezelf laten zien. Onbewust ga je je voor al die verschillende delen van jezelf schamen, omdat je ze steeds moet verbergen. Samen hebben we onderzocht hoe we die schaamte uit ons lichaam krijgen, onder meer door op te schrijven waar de schaamte in ons leven opduikt, gevolgd door een meditatieoefening. Dat ik zulke dingen kan organiseren, heelt ook de wonden uit mijn eigen jeugd.”

In de twee jaar dat Heal Magazine bestaat, heeft Lemsaadi de wereld van mental health langzaam zien veranderen. “Steeds meer mensen die zich niet gezien voelen in de westerse psychologie, creëren hun eigen plekken en eisen hun tradities terug. Mensen zijn actief aan het dekoloniseren.” Ook Heal Magazine verandert, vertelt Lemsaadi. “We staan nu op een belangrijk keerpunt.”

De doorgewinterde marketingexpert onderzoekt namelijk een nieuw verdienmodel, waarin ook bedrijven zich kunnen abonneren en waarin de evenementen bij de abonnementsprijs inbegrepen zijn. “Heal Magazine is self funded. Ik ben niet rijk, dus ik heb mijn spaargeld erin gestopt. Daar heb ik geen spijt van, maar mijn spaarpot is geen bodemloze put.” Lemsaadi hoopt dat haar magazine uiteindelijk op eigen benen kan staan.

Om dat te bereiken betrekt ze haar lezers bij de toekomst, bijvoorbeeld door ze via een enquête om hun ideeën te vragen. Dat leverde antwoorden op die haar verrasten. “Ik had verwacht dat mensen bijvoorbeeld een podcast wilden. Maar de lezers wilden een papieren magazine en meer community-evenementen. Ik bouw iets voor deze mensen, dus als ze aangeven dat ze dit willen, vind ik het mijn taak om ervoor te zorgen.”