Shay Kreuger: ‘Je hoeft niet queer of vrouw te zijn om voor ons op te komen’

In een van haar favoriete lunchspots geniet de Curaçaos-Nederlandse radio-dj Shay Kreuger (42) van haar verlate ontbijt: een açaibowl met fruit en granola. De lunchzaak bevindt zich op steenworp afstand van haar middelbare school in het Rotterdamse Blijdorp. “Het was een multiculturele school in een superdiverse stad. Ik was een typische jongere uit de Randstad.” Kreuger behoorde zelf tot die groep jongeren, voor wie ze tien jaar lang radio maakte bij FunX: biculturele, grootstedelijke jongeren die zich niet herkenden in het witte radiolandschap.

Radiozender FunX verscheen in 2002 als kleurrijke nieuwkomer in de Nederlandse radiowereld. De zender bereikte al in het begin vooral biculturele jongeren. Dat was bijzonder, want Nederlandse radio was in die tijd erg wit; muziekgenres als r&b, turkpop, dancehall, rai, hiphop en allerlei crossovers hoorde je voor het eerst op de Nederlandse radio bij FunX.

Kreuger presenteerde samen met de Marokkaans-Nederlandse Morad El Ouakili het middagprogramma Morad & Shay, een succesvol radioprogramma waarin veel ruimte was voor serieuze gesprekken, discussies en een lach. Luisteraars konden inbellen en meepraten over onderwerpen als douchen in je ondergoed, maar ook over geweld waar queer jongeren mee te maken hadden. Toen de middagshow na tien jaar stopte was dat the end of an era. Oud-FunX-collega Natasja Gibbs: ‘Morad & Shay wáren FunX.’

Interview begint onder het kader.

Een van de briefschrijvers naar FunX was Pancho, een jongen in de gevangenis. Daar maakte Kreuger de documentaire ‘Brieven van Pancho’ over, waarin ze dieper ingaat op correspondentie met mensen in de gevangenis en op bezoek gaat bij gedetineerden.

Hoe was het om twee jaar lang brieven te schrijven met een gedetineerde luisteraar die je nooit hebt ontmoet?

“Heel bijzonder. Ook al hadden we elkaar nooit ontmoet, toch voelde ik me echt gezien door hem. Mijn moeder heeft in het gevangeniswezen gewerkt als afdelingshoofd. Wij hadden vroeger thuis gesprekken over wat iemand drijft om iets te doen waardoor ze in de gevangenis terechtkomen. En in hoeverre is er oog voor de mens achter een vergrijp? Er zijn zoveel mooie mensen die het verdienen om een tweede kans te krijgen en niet alleen te worden weggezet als hun daad. Pancho en ik schrijven inmiddels niet meer, waarom weet ik niet precies. Ik vermoed dat hij is overgeplaatst.”

Pancho schreef dat hij vond dat jij de wereld een betere plek wilde maken. Wat bedoelde hij daarmee?

“Als het in die tijd (2008) ging over jongerenproblematiek, werden jongeren zelf weinig aan het woord gelaten. Ik was toen zélf nog een jongere en óns uitgangspunt waren juist jongeren uit de Randstad. Ik vond het erg belangrijk dat alle gedachten over wat er gebeurde in de wereld een plek kregen en daarom behandelden we allerlei onderwerpen. Van zwangerschapsgym voor koeien, wat ik hilarisch vond, tot aan jongeren die niet aan een baan kwamen door hun niet-Nederlands klinkende achternaam.”

Na het FunX-tijdperk presenteerde Kreuger twee humaninterestprogramma’s op radio 2. Het duo Kreuger en El Ouakili kwam nog eens samen om het radioprogramma Soul Night met Shay en Morad te presenteren, waar Kreuger haar liefde voor soulmuziek kwijt kon. Inmiddels presenteert ze Soul Night met Shay in haar eentje. Daarnaast heeft ze haar eigen podcast met vriendin en radiomaker Sagid Carter.

Waar komt jouw liefde voor muziek vandaan?

“In mijn ouderlijk huis hadden we een kast vol met platen, wat later een kast vol cd’s werd. Mijn vader is groot muziekliefhebber en vindt binnen elk genre wel iets mooi. Dat varieert van Aretha Franklin tot The Isley Brothers, Frank Zappa, Janis Joplin, Gladys Knight en Black Sabbath. Mijn moeder houdt meer van salsa en merengue, artiesten als Juan Luis Guerra en Celia Cruz. We hadden altijd veel contact met de familie op Curaçao. Het eiland voelt als thuis voor mij en ik ben gek op ritmo kombina, een traditionele Curaçaose muziekstijl.”

“De eerste keer dat ik op Curaçao tijdens carnaval meeliep met de parade was in 2019 met mijn nichtjes. Ik voelde een soort euforie, alsof ik uit elkaar zou gaan barsten en had tranen in mijn ogen. Het kwam door een mix van lopen op een eiland waar je familie vandaan komt en waar je roots liggen, met je nichtje zijn op een feestelijke dag, zon op je kop en de klanken van die ritmo kombina die ik voelde in elke cel van mijn lichaam. Carnaval gaat echt over cultuur, samenzijn en genieten van muziek.”

Welke artiesten vind je indrukwekkend en raken jou als persoon?

“Ik vind het te gek als mensen hun artistieke platform gebruiken om iets aan de kaak te stellen. Het eerste concert dat ik bezocht was van Michael Jackson en vlak daarna Whitney Houston. Verder raken Amerikaanse artiesten uit de civil rights movement me, doordat ze die beweging kracht hebben bijgezet met hun muziek. Soul, blues en ook gospel zijn muziekstromingen die de tijdgeest van toen perfect weergeven.”

“Nina Simone is zo’n artiest die maatschappelijke noodzaak in haar muziek verwerkt, zij zei: ‘I believe it’s an artist’s duty to reflect the times’. Haar nummer ‘Mississippi Goddam’ gaat onder andere over vier zwarte meisjes die in de jaren 60 dodelijk slachtoffer zijn van een bomaanslag in een kerk door een white supremacist. Curtis Mayfield heeft het op zijn album Superfly over het problematische drugsgebruik in Amerikaanse steden. Maar ook Beyoncé viert met haar album Renaissance queerness. En de Britse rapper Stormzy schreef met zijn track ‘Superheroes’ een soort ode aan de jeugd; ook al loop je tegen problemen aan, je verdient de titel Superhero.”

Je verschijnt regelmatig in RTL Boulevard als muziekdeskundige. Welke veranderingen in muziekbeleving heb je de afgelopen jaren waargenomen?

“We leven nu in een tijd waarin we muziek vaker individueel beleven via een koptelefoon, terwijl mensen vroeger samenkwamen om een muziekprogramma als Soultrain te kijken. Maar we gaan gelukkig nog steeds naar concerten en dat vind ik het mooiste wat er is. Dat doe ik liever dan dat ik thuis in mijn eentje naar een plaat ga zitten luisteren.”

“Wat ik ook een interessante verschuiving vind, is dat radiostations, muziekjournalisten en zenders als MTV geen gatekeepers meer zijn van de muziek. Zij vertellen je niet langer wat tof is, de consument bepaalt dat voornamelijk zelf. Sinds de opkomst van streamingsdiensten en YouTube is het curatorschap weggehaald bij de gatekeepers. Als ik nieuwe muziek voorbij zie komen, dan deel ik die met mijn luisteraars. Het is niet zo dat ik je de hits ga voorschotelen, maar Morad en ik waren wel een van de eersten die Broederliefde bij FunX draaiden. Ik geloof dat goede muziek altijd komt bovendrijven.”

Als queer vrouw moest je bij FunX ook wel rappers of andere artiesten interviewen die bekendstaan om hun vrouw- en queeronvriendelijkheid. Voelde je destijds de behoefte om je uit te spreken over lhbti+-zaken?

“Ik maakte genoeg grapjes op de radio over mijn queer-zijn, zoals over naast Beyoncé wakker worden. Ik ben best wel een privémens, maar de mensen die goed luisterden naar de radio weten dat ik behoor tot de regenboogcommunity. Als wij in die tijd een onderwerp behandelden dat queergerelateerd was, zoals internationale Coming-Outdag of iemand die in elkaar geslagen was om diens queer-zijn, dan waren de reacties vaak negatief en heftig en dat raakte mij wel persoonlijk.”

“Je uitspreken betekent voor mij opstaan tegen onrecht. Als de negatieve reacties binnenkwamen, ging ik strategisch te werk. Ik wilde laten zien hoe het is om queer en niet geaccepteerd te zijn in deze wereld, zonder het persoonlijk te maken, want dit probleem gaat niet enkel over mij.”

Tegenwoordig own je je queerness openlijk, je deed zelfs verslag van de Amsterdam Canal Parade. Waarom nu wel?

“Ik voel vaker de drang om openlijk te zeggen: ‘Hé, ik behoor ook tot de regenboogcommunity’. Ik ben trots dat ik de botenparade heb mogen vastleggen tijdens Pride dit jaar, het is toch wel een onderwerp waar ik graag aandacht aan besteed. Ik had zelf vroeger niet per se queer rolmodellen nodig. Je hoeft niet queer te zijn om te staan voor queerrechten, je hoeft niet vrouw te zijn om te staan voor vrouwenrechten. Maar ik heb een paar jonge mensen in mijn omgeving die zichzelf aan het ontdekken zijn op het gebied van gender en seksualiteit en ik vind de wereld waarin we leven tweeledig; er is nu meer ruimte en acceptatie, maar tegelijkertijd ook niet. Daar wil ik wel wat balans in aanbrengen door zelf zichtbaar te zijn.”

Een langere versie van dit interview verscheen in december 2023 in OneWorld Magazine.