Transgender mensen in Iran: een paradijselijke hel

Door haar contacten met vooraanstaande geestelijken lukte het Molkara om vrij te komen én een ontmoeting met Ayatollah Khomeini, destijds de hoogste leider van Iran, te regelen. Het lukte Molkara en haar mede-activisten uiteindelijk in 1986 om Khomeini een fatwa2 te laten uitschrijven waarin hij verklaarde dat geslachtsaanpassende operaties en hormoonbehandelingen religieus geaccepteerde medische procedures zijn.

Wanneer iemand is gediagnosticeerd met een ‘genderidentiteitsstoornis’ wordt het medische transitietraject in werking gesteld. Pas na de operatie kan een nieuwe identiteitskaart worden uitgegeven. Het is dus onmogelijk om je geslacht te veranderen op officiële documenten zonder de (officiële) operaties te ondergaan. Dit terwijl niet alle trans mensen een medische geslachtsaanpassing willen. Transgender zijn wordt gezien als een medisch probleem dat rechtgezet moet worden met behulp van een geslachtsaanpassende operatie. Volgens het OutRight-rapport lopen de schattingen van het aantal trans mensen in Iran door (semi-)officiële instanties uiteen, van 50.000 tot 200.000 mensen.

Volgens het rapport kost een geslachtsaanpassende operatie gemiddeld tussen de 400 en 800 Amerikaanse dollar, waar maandelijks nog eens 20 tot 40 dollar bijkomt voor hormoonbehandelingen. Over het algemeen krijgen transgender mensen per operatie maximaal 80 dollar vergoed van de Iraanse staat. Het minimumloon lag in 2018 op 265 dollar per maand. Naast de zware financiële lasten van de operatie zijn ook de gezondheidsrisico’s erg hoog: de operaties zijn van slechte kwaliteit en zorgen bijna altijd voor ernstige complicaties, aldus het OutRight-rapport.

De Iraniër Arsham Parsi, zelf vluchteling vanwege zijn homoseksualiteit, is nu directeur van de International Railroad for Queer Refugees, een organisatie die queer vluchtelingen in Turkije helpt. Volgens Parsi vluchten de meesten Iraanse transgender mensen uit angst voor vervolging. “Ook na de operatie hebben ze weinig tot geen rechten. Als ze bijvoorbeeld verkracht worden, wordt hen verteld dat ze daar zelf voor hebben gekozen door een geslachtsaanpassende operatie te doen.”

Ook is het volgens Parsi een probleem dat veel homoseksuele Iraniërs overgaan tot een operatie om iets meer vrijheden te krijgen. “Recente cijfers zijn er niet. We hopen in 2019 een nieuw onderzoek te publiceren, maar uit een onderzoek van 2004 bleek dat 40 procent van de mensen die een geslachtsaanpassende operatie hebben ondergaan zich identificeert als homo of lesbienne, en niet als transgender.”

Volgens OutRight krijgen veel Iraanse transgender mensen te maken met sociale uitsluiting, huiselijk geweld en intimidatie door de staat. Transgender mensen die de operaties niet (kunnen) ondergaan, worden door hun families veelal gedwongen te trouwen en kinderen te baren. Ook kunnen zij (ter dood) veroordeeld worden voor seksuele relaties met mensen van hetzelfde geslacht of crossdressing3.

Ditzelfde is toepasbaar voor transgender mensen die illegale operaties ondergaan – hun genderidentiteit wordt immers niet formeel erkend. Mensen die de operaties wel ondergaan, krijgen na het transitieproces te maken met maatschappelijke uitsluiting. Volgens het rapport wordt een groot deel van hen verstoten door de familie en het is bijna onmogelijk om werk te vinden, aangezien ze gediagnostiseerd zijn met een ‘geestelijke stoornis’.

Zo nu en dan moet hij even naar buiten om een sigaret te roken. Bijna al zijn trans vrienden in Iran hebben zelfmoord gepleegd, werden door familieleden vermoord of overwegen zelfdoding. Maar hij wil zijn verhaal vertellen. Want, zo zegt hij: “In Iran hebben mensen zoals ik geen stem. Nu heb ik die wel.”

Matin groeide op als een ‘zij’ in een conservatief gezin in Tabriz, de grootste stad van het noordwesten van Iran. Als kind klaagden de ouders van vriendinnetjes over haar gedrag – ze zou te jongensachtig zijn. Als tiener werd ze thuisgehouden door haar vader nadat de schoolleiding aan de bel trok over mogelijke lesbische relaties met medeleerlingen. Matin: “Ik ben altijd de donkere vlek op het witte doek van mijn familie geweest.” Toen ze 27 jaar was – ‘oud’ voor een ongetrouwde vrouw in Iran – wilden haar ouders haar uithuwelijken aan een 55-jarige man.

Net op tijd ontmoette ze Yousef*, iemand die ook een ‘smet’ had, doordat hij publiekelijk was afgewezen tijdens een huwelijksaanzoek. De twee werden vrienden en besloten te trouwen. Een pragmatische overeenkomst: geen liefde, geen seks, maar als huisgenoten samenleven in vrijheid van hun families.

Matin kwam echter in een nieuwe gevangenis terecht. Zeven jaar lang leed ze onder Yousefs fysieke en verbale geweld. Ze kon geen kant op – hij was de zoon van een martelaar en zijn hele familie was verbonden aan de staat, via het ministerie van Justitie of als connectie van de geheime dienst.

Pas toen een jeugdvriendin van Matin haar toevertrouwde trans te zijn, leerde ze over transgender-zijn. Ze was toen 32. De puzzelstukjes vielen op hun plek. In het geheim zette ze de procedure voor een geslachtsaanpassende operatie in gang. Matin had geluk: binnen zes maanden had ze de benodigde papieren voor een operatie. Haar echtgenoot hoorde echter via zijn connecties van de plannen, legde beslag op de documenten en vernietigde ze.

Volgens Matin staat zijn verhaal voor het verhaal van veel van zijn trans vrienden. Voor de operatie hadden ook zij te maken met uitsluiting en pesterijen in de maatschappij en op school, en werden ze vaak gedwongen tot trouwen om de eer van de familie te beschermen. Ná de operatie werd het merendeel verstoten door hun familie, waardoor ze vaak in financiële problemen of zelfs dakloos raakten. Ook is een aantal van hen homoseksueel of lesbisch, in plaats van trans. Door een operatie hoopten zij dat hun leven iets gemakkelijker zou worden, maar dit valt vaak tegen.