‘Transvrouwen’ bestaan niet, trans vrouwen wél

Met transgender vrouwen – of gemakshalve: trans vrouwen – daarentegen, bedoelen we vrouwen. Weliswaar met een transgender verleden, een transgender ervaring of een transgender beleving, maar niettemin vrouwen. Met trans mannen spreken we over mannen, echte mannen, niet nét-echte mannen. Met die spatie erkennen we en geven we – durf te hopen – een blijk van waardering voor de volle reikwijdte en diversiteit van de menselijke ervaring.

OneWorld verkondigde ‘met deze koloniale taal te stoppen‘. De aankondiging zorgde voor grote ophef, maar leidde ook tot waardering. Als schrijfster vond ik de transparantie en kwetsbaarheid inspirerend. Taal is inderdaad machtig, en taalsmeden hebben een verantwoordelijkheid bij taalgebruik. Die verantwoordelijkheid nemen we wanneer we collectief en transparant blijven innoveren, zoeken en experimenteren. Experimenteren en zoeken naar taal die kritisch is tegen machtsverhoudingen, taal die inclusief is, taal die ruimte biedt en respect heeft voor verschillende mensen, gemeenschappen, hun waardigheid, hun geleefde ervaring en hun inzichten.

Na de uitnodiging om mee te denken over lhbti+-inclusieve taal, was mijn eerste reactie enthousiasme. Mijn tweede was verwarring. Hedendaagse innovaties rondom lhbti+-gerelateerde taal zijn omvangrijk, rap, vluchtig en soms ook tegenstrijdig. Hieronder twee illustraties en twee voorstellen.

Maar zijn introductie van de term ‘man/vrouw met een transitiegeschiedenis of trans achtergrond’ in de Nederlandse mainstream media is een belangrijke ontwikkeling. De deur is geopend, de nadruk is gelegd: het vrouw-zijn en man-zijn van trans mannen en trans vrouwen is niet bepaald door hun transgender achtergrond. Ze zijn bovenal mannen en vrouwen, en hun transgender achtergrond en/of transitiegeschiedenis is een pijler van hun genderidentiteit.

Neem de voorbeeldzin: ‘Vrouwen verdienen 18 procent minder dan mannen.’ Geldt dit percentage ook voor trans vrouwen, zwarte vrouwen en andere vrouwen van kleur? Geldt dit percentage ook voor vrouwen die werken en leven met beperkingen, of vrouwen die praktisch opgeleid zijn?

Voorstel: laten we inderdaad zeggen wat we bedoelen. Transvrouwen en transmannen bestaan niet. Het zijn mannen en vrouwen met een transgender achtergrond of een transitiegeschiedenis. Kortheidshalve: trans(gender) mannen of trans(gender) vrouwen. En laten we ook de relevantie van maatschappelijke posities die we benoemen in acht nemen.

Het Westen is, in rap tempo, bezig ruimte te vinden voor degenen die niet gender-conform zijn, doen en denken. Het is een maatschappelijke, filosofische, economische, religieuze en spirituele zoektocht. Een zoektocht waarvoor andere culturen nu en in het verleden soms al keuzes, oplossingen en strategieën hebben ontwikkeld.

Om dat voor westerse lezers simpelweg allemaal te vertalen naar ‘man’, ‘vrouw’ en ‘transgender’ is mijns inziens een crime. De Nigeriaanse professor Oyèrónkẹ́ Oyěwùmí, tevens socioloog, filosoof en auteur van o.a. The Invention of Women, legt in haar baanbrekende onderzoek bloot hoe ontoereikend de (westerse) gendercategorieën man en vrouw zijn voor het begrijpen van Yoruba religie, filosofie en maatschappelijke rollenverdeling en positionering.

Hetzelfde geldt voor andere niet-westerse gendercategorieën waar we, gemakshalve, het label transgender aan hangen. Transgender is een westerse omschrijving, een begrensde categorie, die noodzakelijk is in een systeem van tweeledige gender. Bugis uit Indonesië erkennen bijvoorbeeld vijf verschillende gendercategorieën. Om drie van die vijf aan te merken als ‘transgender’ is een grove koloniale projectie. Ons gebruik van enkel de term ‘transgender’ zegt dus vooral iets over ons beperkte denken rond het begrip ‘gender’.