Vóór ‘bubbling’ verboden witte mensen al zwarte dans en muziek

Het Zomercarnaval in Nederland begon in 1982. Niet in Rotterdam, maar in Utrecht, als een Antilliaans-Nederlands initiatief. Het is een variant op het Caribische Carnaval, dat voortkomt uit het verzet van tot slaaf gemaakte mensen tegen hun uitbuiting. Door de vermenging van het christelijke carnaval en Afrikaanse feestcultuur op de Caribische eilanden (die dan nog door Nederland gekoloniseerd zijn) ontstond dit nieuwe feest als viering van zwarte lichamen in een onderdrukkend systeem.

Tijdens dit carnaval liepen zwarte trans personen en queer mensen in de parade voorop. Tijdens carnaval konden zij hun genderexpressie vieren zonder angst voor inmenging van de koloniale overheersers, die hen bijvoorbeeld konden aanspreken op ‘onzedelijk’ gedrag of kleding. Met het verbod op ‘vulgaire dans’ dit jaar bij het Rotterdamse Zomercarnaval is die inmenging weer terug.

Caribisch carnaval en verzet

De organisatie van het Zomercarnaval liet weten dit jaar op te willen treden tegen ‘bubbling’. Daaronder verstaat de organisatie twee mensen die seksuele bewegingen nabootsen, wat de organisatie in een statement, dat inmiddels van de website is verwijderd, vergeleek met een ‘paringsdans’*, een term die eigenlijk alleen voor dieren wordt gebruikt. Het laat zien hoe de organisatie kijkt naar veel van de deelnemers van het festival, die overwegend zwart zijn. Om te voorkomen dat deelnemers zo dansen, doet de organisatie een beroep op hun fatsoen en normen waarden en treedt stadsbeheer ‘coachend handhavend’ op.

Het verbieden van ‘zwarte dansvormen’ gaat ver terug. In 1600 werd op Curaçao – toen een Nederlandse kolonie – de Afrikaanse drums en dans bij wet verboden. Een deel van deze onderdrukkende wetgeving was nog geldig tot in 1950. Ook de voorloper op de hedendaagse steeldrum was verboden. Tot slaaf gemaakte mensen konden namelijk communiceren middels de verschillende beats in hun muziek, deze muziek zou namelijk aanzetten tot verzet. Het verbieden van de dansvormen die bij deze muziek hoorde, is een stap terug in de tijd.

Het ‘bubbleverbod’ doet ook denken aan het Jamette-carnaval van Trinidad en Tobago, aldus de redactie van het populaire Caribische platform Know Your Caribbean op Instagram. In Trinidad en Tobago werden strikte wetten werden ingevoerd om de ‘Jamette’ een halt toe te roepen. De Jamette was een groep van opstandige antikoloniale gemaskerde dansers die de grenzen van ‘respectabiliteit’ verlegden na de afschaffing van de slavernij op Trinidad en Tobago in de negentiende eeuw. Het gedrag van de Jamettes paste niet binnen de vanuit Europa vormgegeven omgangsnormen in het Caribisch gebied.

Er zijn ook dansen, die nu onder de noemer ‘bubbling’ vallen, met een sterk religieuze achtergrond. Ondanks eeuwen van onderdrukking zijn de traditionele dansen van de Afrikaanse diaspora bewaard gebleven. Een van deze dansen hoort bij het feest van Seú op Curaçao. In de Creoolse taal van Curaçao betekent ‘Seú’ lucht. Tijdens dit feest wordt De Afrikaanse god Zeula bedankt voor de oogst van het jaar. Tijdens de viering van Seú in Curaçao zie je mensen in prachtige klederdracht rondom elkaar en tegen elkaar aan dansen. Met het ‘bubbleverbod’ doet de organisatie van het Rotterdamse Zomercarnaval ook die manier van dansen in de ban.

Tambú

Het verbod op Bubbling doet verder denken aan het verbod op Tambú. Tambú is een muzikaal genre en een dansstijl die voornamelijk voorkomt op Curaçao, maar ook op Aruba en Bonaire. De Tambú is te herleiden naar Afrikaanse muziek en dans, maar is in zijn huidige bestaansvorm een Curaçaose creatie. In de 17e eeuw brachten tot slaaf gemaakte Afrikanen dit gebruik mee naar Curaçao. Via Curaçao verspreidden de tot slaaf gemaakte mensen de muziek en dans naar Bonaire, Aruba, Coro (Venezuela) en Puerto Rico.

Al in de tijd van de slavernij moesten tot slaaf gemaakte mensen zich houden aan verschillende verboden, zoals bijvoorbeeld het verbod om met vlaggen en muziek op straat te komen. Ook na de afschaffing van de slavernij golden sommige verboden nog steeds. De bestuurders gaven hier als verklaring de handhaving van de openbare orde, rust en veiligheid voor. De dans zou van de duivel zijn en werd daarom kerkelijk verboden.

Na de afschaffing van de slavernij gaf de Nederlandse overheid domeingronden in huur aan oud-totslaafgemaakten. Hieraan waren onderdrukkende voorwaarden verbonden, zoals het verbod op tambúdansen op de huurgrond. In 1936 kwam er een officieel, algeheel verbod op de tambúdans. Tambú werd hierna nog gespeeld en gedanst, maar dan stiekem. Tambú werd door het koloniale bewind ook wel een ‘vulgaire dans’ genoemd. In 1952 werd het verbod opgeheven.

Het is ongelofelijk dat we juist in dit jaar, 2023 het herdenkingsjaar van de afschaffing van de slavernij, bubbling verbieden op het Zomercarnaval, vertelt ook Naomie Pieter me, kunstenaar en voorzitter van Queer Amsterdam (22-28 juli). Tambú is de basis van bubbling. DJ Moortje en MC Pester hebben Tambú versneld en daar is bobbeling uit voortgekomen. Bobbeling voor mij als Curaçaoënaar gaat diep. Het is een cultuur, met bubblingwedstrijden in nachtclubs in Rotterdam (Hollywood) en Voorburg (Huis van Oranje). Pieter herinnert zich dat ze een jaar of 7 was en haar zussen zich gingen voorbereiden op zo’n wedstrijd. Dat een dans die haar wortels vindt in Tambú weer wordt geghettosized en wordt bestempeld als vulgair, kan niet meer in 2023.

Kinderfeest

Eva van der Vegt, directeur van het Rotterdamse Zomercarnaval, zegt tegen RTV Rijnmond dat het Zomercarnaval een ‘familiefeest’ is ‘waar kleine kinderen komen’. Ten eerste is carnaval nooit bedoeld als kinderfeest, ten tweede komt het ‘kinderfeestargument’ vaker voorbij in een racistische context, bijvoorbeeld door mensen die zwarte piet verdedigen. Stichting Nederland Wordt Beter, die achter Kick Out Zwarte Piet zit, vraagt zich in een statement tegen het verbod af wie de normen precies bepaalt. Ook constateert de stichting dat de organisatie van het Zomercarnaval denkt dat het wegnemen van Caribische elementen het feest zou ‘verbeteren’.

Het argument dat kinderen niet blootgesteld zouden moeten worden aan handelingen die volwassenen met seks associëren, werd in Rotterdam al eerder gebruikt om een voorleesuur met twee dragqueens tegen te gaan. Net als drag gaan de dansvormen die vallen onder ‘bubbling’ gaan niet over seks. Het argument dat ‘de kinderen in gevaar zijn’, wordt gebruikt als middel om de zwarte en queer gemeenschap te onderdrukken. En dat terwijl vooral zwarte queer mensen statistisch gezien vaker slachtoffer worden van seksueel geweld.

Binnen de Caribische Carnavalscultuur bestaat een uitgebreide omgangsnorm van consent. Hieronder valt: hoe je iemand ten dans vraagt, welke dans dit is, hoelang je naar iemand kijkt. Al deze bekende regels zorgen voor een gevoel van veiligheid voor de dansers en deelnemers, maar hoe stadsbeheer, dat ‘coachend’ gaat optreden, zal omgaan met lichamelijke autonomie tijdens het carnaval, is voor mij een grote zorg.

Hoe verder na deze koloniale, racistische regelgeving? Het antwoord heeft de organisatie eigenlijk al. Het zou de organisatie sieren als het Zomercarnaval van 2024 wordt ingericht naar de normen en waarden van Marlon Brown (Aruba 1938 – Rotterdam 2011). Hij migreerde in de jaren 60 van Aruba naar Rotterdam en was de flamboyante medeoprichter van het Rotterdam Carnaval. Van kinds af aan was Brown een gepassioneerde danser. Daarbij was Marlon een antiracismeactivist en moedigde hij de lhbti+-gemeenschap aan om voorop te lopen bij de carnavalsoptocht, zoals de gewoonte was op Aruba. Als de Rotterdamse organisatie recht wil doen aan de roots van haar feest, heeft het Zomercarnaval van 2024 een veel Caribischer karakter, met liever meer, dan minder bubbling.

* De redactie heeft bij de organisatie van het Zomercarnaval geïnformeerd of bubbling inderdaad werd vergeleken met een ‘paringsdans’. Daarop heeft de organisatie vooralsnog niet gereageerd.