Waarom gaan goede voornemens zo vaak over onszelf?

Hoewel ik 1 januari een heel slechte datum vind voor een nieuw jaar (was begin lente niet beter geweest?), geniet ik wel van de afsluitrituelen in de aanloop ernaartoe. Er worden jaaroverzichten gemaakt, feestoutfits afgestoft en uiteraard: bij een nieuw jaar hoort, in elk geval in de westerse wereld, het maken van goede voornemens. Kijk maar naar de kortingen voor sportschoolabonnementen in januari en de populariteit van Dry January.

Maar te midden van verschillende globale crises (klimaat, oorlogen) en een verdeelde politiek doen deze individuele voornemens ouderwets aan. Natuurlijk moedig ik iedereen aan die beter voor zichzelf wil zorgen. Zoals Audre Lorde ooit zei: ‘Caring for myself is not self-indulgence, it is self-preservation, and that is an act of political warfare.’ Om mij heen zie ik echter vooral individualistische voornemens, die ons opgelegd worden vanuit onze (materialistische) zelfverbeteringscultuur.

Voornemens die ons bovendien niet gelukkiger maken: in Zelfverwoestingsboek noemt filosoof Marjan Donner de zelfhulpindustrie als reden voor steeds meer depressies en burn-outs. Logisch, want die industrie wil dat je je vooral bezighoudt met het helpen van jezelf. Maar is juist verbinding met anderen niet een van de grootste menselijke behoeftes? En is het dus niet tijd om onze voornemens in 2024 te richten op onze omgeving, in plaats van onszelf?

Zelf heb ik in 2023 enorm veel gehad aan een vrijwilliger, die eens per week met mijn zieke familielid ging wandelen en mij van mantelzorgtaken ontlastte. Ook zijn er veel initiatieven om buurtgenoten te helpen. Zo is er in mijn buurtkamer een repaircafé – waar ik bijvoorbeeld terechtkan met een kapotte trui – en de gelegenheid om in de houtgestookte oven je eigen brood te bakken.

In veel teksten over dit soort community kom ik ‘het klaslokaal’ tegen als vorm van verbinding. Leren biedt, naast zelfontwikkeling, de gelegenheid om je de verhalen van anderen eigen te maken. Dit merk ik al tijdens mijn middagen in de bibliotheek – een van de weinige plekken waar je gratis mag zijn –, waar mensen van allerlei leeftijden en afkomsten zij aan zij de krant lezen, in gesprek raken en samen leren. Maar ook tijdens een taalcursus of een (zelf opgerichte) boekenclub kun je je samen ontwikkelen.

Mijn goede voornemen is om in plaats van individualisme het collectief weer tot ons gedeelde verhaal te maken. Dan hebben we hopelijk niet alleen zelf, maar allemaal een gelukkig(er) nieuwjaar.

Deze column verscheen in december in OneWorld Magazine.