Als Menuka Dhungana over de heuvelachtige weg van het slaapstadje Mangalsen in het Nepalese district Achham loopt, wordt ze nagestaard door winkeliers en voorbijgangers. Sommigen vervloeken haar openlijk, of schelden haar uit. Als verslaggever van de grote Nepalese krant Kantipur schrijft ze sinds twee jaar verhalen over chaupadi, een gewoonte waarbij wie ongesteld is als onrein wordt gezien en geen andere mensen, stromend water of afgodsbeeld mag aanraken. Tijdens hun menstruatie moeten ze tussen de vier (voor getrouwde mensen) tot zeven (voor de ongetrouwden) nachten in een kleine hut slapen. Ondanks de kou, tot 16 graden onder nul in de winter, dragen ze weinig kleding. Niet alleen vanwege armoede; kleren die ze in deze periode dragen worden als onrein beschouwd.
“
Er sterven mensen door de kou of een slangenbeet, of ze stikken in de rook van een vuurtje dat ze stoken om warm te blijven
De term chaupadi is een samenvoegsel van twee Nepalese woorden:
chau, wat menstruatie betekent en
padi: vrouwen. Zo’n hut wordt een
goth genoemd. In de Nepalese hindoetraditie is menstruatie een taboe. De meesten zonderen zich zelf af, door alleen te slapen, geen tempels te betreden en niet in de keuken te komen. Anders zouden ze gestraft worden door God. Maar in twee westerse provincies, Karnali en Sudur Paschim, waar veel armoede en analfabetisme heersen, worden ze gedwongen in hutjes te verblijven. Kinderen mogen er als ze ongesteld zijn niet naar school.
Dhungana, die nu bekendstaat als ‘de chaupadi-journalist’, deed hier eerst ook aan mee, maar toen ze een keer tijdens haar verblijf in zo’n hutje onderkoeld raakte en naar het ziekenhuis moest, besloot ze tegen de gewoonte in opstand te komen. Ze begon bij haar thuis. “De mannelijke leden van mijn familie had ik snel overtuigd, maar het duurde dagen voordat ik mijn moeder en grootmoeder tot inkeer had gebracht. Ze wilden niet inzien dat de gewoonte schadelijk is voor ons. Het zit bij hen diep geworteld dat God dit zo heeft bepaald en dat hij boos wordt als we niet gehoorzamen.” Pas toen ze dreigde om vijf nachten lang buiten de hut te slapen, wilden ze naar haar luisteren. Ondanks het verbod dat sinds 2005 tegen deze gewoonte geldt, wordt chaupadi nog volop beoefend.
Ongeveer 20 procent van de menstruerende Nepalezen laat zich, al dan niet onder dwang, tijdens de menstruatie in een goth afzonderen. In de westerse provincies geldt dat voor 75 procent van hen. Het komt niet zelden voor dat iemand sterft door de kou of een slangenbeet, of stikt in de rook van een vuurtje dat diegene stookt om warm te blijven. Behalve dat deze mensen volgens het geloof niet aangeraakt mogen worden, is medische zorg in deze afgelegen gebieden vaak ontoereikend.
Andere tijden
Ook Janaki Bohara ging tijdens haar menstruatie nooit naar school. Maar nu is ze hoofd van een lagere school in het westerse district Achham en leert ze als leider van een protestgroep haar studenten er niet aan mee te doen. “Ik ben er zelf vijftien jaar geleden mee gestopt”, zegt ze. “Ze zeiden toen dat ik zou worden vervloekt en ongeluk afriep over mijn familie en de gemeenschap. Maar ik ben nooit vervloekt, terwijl ondertussen veel meisjes in die hutten zijn gestorven.”
“
De tijden zijn veranderd en er is geen reden voor ons om nog in die hutten te verblijven
Al zo’n tien jaar proberen Bohara en haar vriendinnen jongeren en hun families van de gevaren van chaupadi te overtuigen. Dankzij hun voortdurende campagne kunnen alle kinderen in deze gemeenschap van zo’n 1200 mensen nu weer ongestoord naar school. “Onze voorouders waren waarschijnlijk niet bekend met maandverband of andere middelen en wilden een rustperiode inlossen voor de vrouwen”, zegt Bohara. “Maar de tijden zijn veranderd en er is geen reden voor ons om nog in die hutten te verblijven.”
Ramanada Acharya, hoofdpriester van de Chandan Nath-tempel van het eveneens west-Nepalese district Jumla, onderschrijft haar theorie. “De vrouwelijke leden van de gemeenschap werden naar die hutten gestuurd om te rusten, voor hun hygiëne en zodat ze zich niet hoefden te schamen voor het bloed”, zegt Acharya. “Maar nu hebben we de faciliteiten om onszelf schoon te houden. Dus waarvoor hebben we dan nog zo’n hut nodig?”
Mijpaal
Recente gegevens over het aantal sterfgevallen in de hutten zijn niet beschikbaar, maar volgens politierapporten zijn alleen al in het Achham-district in de afgelopen tien jaar zestien mensen omgekomen. “Dat zijn de gevallen waarvan melding is gedaan. Vaak wordt zo’n gebeurtenis door de familie en gemeenschapsleden verzwegen”, zegt Dhungana.
“
Sinds augustus 2018 is het strafbaar om mensen tijdens hun menstruatie naar een hut te sturen
Niet alle gemeenschappen hebben een leider zoals Bohara. Er zijn in dit deel van Nepal veel leraren, politici, burgers en zelfs gezondheidswerkers die vanwege hun angst voor God en tegenspoed trouw blijven aan de gewoonte. Wel is door aanhoudende verslaggeving vanuit de media en het werk van maatschappelijk activisten op sommige plekken een milieu ontstaan waarin men zich openlijk tegen chaupadi durft uit te spreken.
Een mijlpaal werd bereikt toen het Hooggerechtshof van Nepal de gewoonte in 2005 verbood. Maar door de overgang (in 2008) van een door conflicten geteisterd koninkrijk naar een republiek, was er weinig aandacht voor actieve bestrijding van de gewoonte. In het nieuwe wetboek van strafrecht, ingegaan op augustus 2018, is het gebruik strafbaar gesteld en staat dat mensen tijdens hun menstruatie niet naar een hut mogen worden gestuurd of op een andere manier gediscrimineerd. Wie zich hier toch schuldig aan maakt, kan volgens de wet een gevangenisstraf van drie maanden krijgen en een boete tot 3000 Nepalese roepies (circa 24 euro). Er werden officiële districthoofden aangewezen om de naleving van de wet te bewaken.
Dit verhaal is tot stand gekomen in samenwerking met
Free Press Unlimited, dat in meer dan veertig landen journalisten ondersteunt met onder andere trainingen en noodhulp. Free Press Unlimited wil zo onafhankelijke informatie beschikbaar maken voor iedereen, vooral in landen waar geen of beperkte persvrijheid is. OneWorld en Free Press Unlimited werken samen om het werk van journalisten die (sociale) veranderingen aanjagen ook met het Nederlandse publiek te delen.
Maatregelen
Toen op 2 december vorig jaar de 21-jarige Parbati Rawat in een hut in Achham om het leven kwam nadat ze een vuur had gemaakt, werd haar zwager Chhatra Rawat, die haar had gedwongen zich af te zonderen, op grond van de nieuwe wet gearresteerd en veroordeeld tot 45 dagen gevangenisstraf.
“
Als we in de hut verblijven, worden we door de wet gestraft, als we thuis blijven, straft God ons
Op 24 december gaf het ministerie van Binnenlandse Zaken aan de districthoofden van de provincies Karnali en Sudur Pachims de opdracht om alle menstruatiehutten te vernietigen. De volgende dag werd bovendien aangekondigd dat aanhangers van het gebruik geen uitkering, pensioen of lening tegen goedkope rente meer zouden krijgen.
Samen met vertegenwoordigers van de gemeenten is de politie inmiddels begonnen met de vernietiging. Volgens de Nepalese regering zijn alleen al in de genoemde twee provincies 8340 hutten verwijderd. Drie jaar geleden werd het totale aantal hutten in Nepal geschat op 32.606. Maar de politie wordt soms door vrouwen aangevallen en regelmatig worden hutten gewoon weer opgebouwd, of worden er kampen opgezet die als goth kunnen dienen. “Als we in de hut verblijven, worden we door de wet gestraft, als we in huis verblijven, straft God ons”, aldus de vrouwen.
Andere aanpak
Durga Banjare, districthoofd van Jumla, besloot tot een andere aanpak. “Als vrouw begrijp ik hoe diep de gewoonte geworteld zit, dus probeer ik de hutten vooral in de hoofden van zowel de mannen als de vrouwen te vernietigen.” Banjare riep de priester,
dhami (sjamaan), leraren en gezondheidswerkers bij elkaar en overtuigde ze er tijdens een langdurige campagne van om ambassadeur van de verandering te worden. Vervolgens stuurde ze ze naar het platteland om de bevolking te bekeren.
“Deze campagne heeft een zeer positief resultaat. De ideeën zijn echt aan het veranderen”, zegt Banjare. “In de winter daalt de temperatuur tot 16 graden Celsius onder nul. De meeste rijke mensen trekken dan naar warmere plaatsen terwijl de armen hier achterblijven. Niemand wil in een koude hut verblijven met enkel een deken. Dat inzicht is nog veel effectiever dan juridische stappen en sloop.”
Dit artikel verscheen eerder in OneWorld-magazine.
We leven in onzekere tijden door het coronavirus. Er is behoefte aan betrouwbare informatie én verdieping. We hopen dat je dit bij ons vindt en wil bijdragen aan onze onafhankelijke journalistiek.
Dit kan je doen door te doneren of je te abonneren op ons magazine. Alvast bedankt!
