De introductie van extra kleurenbanen zorgde voor discussie onder de diverse lhbti+-gemeenschappen. Want vertegenwoordigde de regenboogvlag dan niet al álle lhbti+’ers? Wie bepaalt eigenlijk welke vlag wordt gehesen?
Een inclusieve vlag
“Pride is en blijft een protest, en ‘the right to be you’ geldt nog lang niet voor iedereen
Rotterdam Pride hijst sinds midden 2020 de Progress Pride-vlag. De organisatie deelde dat jaar, net als vorig jaar, 2500 gratis Progress-vlaggen uit. De keuze voor de Progress-vlag werd volgens de organisatie gemaakt met aandacht voor de gemeenschap, waar een grote voorkeur blijk te bestaan voor de nieuwe vlag.
Niet iedereen stond te springen toen de Progress Pride-vlag verscheen. Lhbti+-activist Hans Verhoeven dacht toen hij de nieuwe vlag zag: ‘Blijf verdorie met je poten van m’n vlag af.’ Hij vertelt aan Nieuwsuur dat hij in zijn winkel vijftig verschillende Pride-vlaggen verkoopt. ‘Met al die losse vlaggen kan elke community zich identificeren op hun eigen manier. En daarnaast hebben we de regenboogvlag en daar valt iedereen onder.’
Queer kunstenaar en activist Sioejeng Tsao, die in haar werk vaak aandacht vraagt voor de lhbti+-gemeenschap, denkt dat de veelheid aan vlaggen ondermijnend kan werken. Zelf voelt ze zich wel gerepresenteerd door de Progress Pride-vlag, ze ziet die als mooi symbool voor de hele gemeenschap. Ze zou het krachtiger vinden als iedereen die vlag zou gebruiken. “Door samen één duidelijke boodschap naar voren te brengen, staan we sterker.”
“De Progress Pride-vlag zou zorgen voor focus op identiteitspolitiek en segregatie
Als reactie op de Progress Pride-vlag van Quasar in 2018, kwam Julia Feliz, een two spirit1 ontwerper uit Puerto Rico, datzelfde jaar nog met een variatie daarop: de New Pride-vlag. Die heeft dezelfde kleuren als Quasars Progress Pride-vlag, maar een andere vormgeving en betekenis.
De vijf strepen gaan in Feliz’ vlag dwars over de zes oorspronkelijke kleuren heen. Gemarginaliseerde groepen binnen de lhbti+-gemeenschap worden zo veel centraler gesteld. Het is een intersectionele vlag: “Onze samenleving is gebaseerd op witte heerschappij. Racisme bestaat niet in een bubbel, het is overal en het doorkruist andere vormen van onderdrukking. Je ziet het overal terug, ook in de lhbti+-gemeenschap.”
De New Pride-vlag staat trouwens ook voor antikapitalisme, al maakt Feliz dat niet duidelijk met een kleur, maar op een praktische manier: de vlag is gratis te downloaden.
De nieuwste variatie in de lange reeks Pride-vlaggen kwam van de Britse Intersex Equality Rights-groep in 2021. Om intersekse mensen bij de vlag te betrekken, maakte de Britse columnist Valentino Vecchietti voor hen een nieuw ontwerp. De intersekse kleuren – geel en paars – zetten zich af tegen het idee van gender en sekse als iets binairs (roze of blauw). De paarse cirkel staat voor ongebroken en heel zijn, en symboliseert het recht om zelf keuzes te maken over je lichaam.
Denkbeeldige gemeenschap
“Vlaggen kunnen een denkbeeldige gemeenschap en solidariteit creëren, ook als die solidariteit er niet echt is
Toch wordt de Progress Pride-vlag op dit moment meer gezien als een symbool van intersectionaliteit binnen de queer gemeenschap dan de oorspronkelijke vlag, ziet Premchand. “Dus in dat opzicht valt de vlag ook zeker toe te juichen.” Om die reden wil Hindostaans & Queer bij toekomstige evenementen zelf ook de Progress-vlag hijsen, naast de Nederlandse, de Indiase en de Surinaamse vlag.
Brand Berghouwer, voorzitter van belangenorganisatie Transgender Netwerk Nederland, vindt de toevoegingen voor mensen van kleur en non-binaire en trans mensen niet raar. ‘Deze groepen worden het meest gemarginaliseerd. Juist daarom is het belangrijk dat ze extra zichtbaar zijn in de vlag’, zegt hij tegen NOS.
Één baan voor twee groepen?
Bovendien wil Quasar prominent aandacht vragen voor de aidscrisis: “We zijn bijna een hele generatie mensen kwijtgeraakt. En vandaag de dag stigmatiseren we mensen die hiv-positief zijn nog steeds zo erg dat het leidt tot discriminatie. Door de zwarte baan te gebruiken in de vlag wil ik meer expliciete aandacht geven aan onze queer geschiedenis.”
Wie bepaalt welke vlag wordt gehesen?
“Verschillende vlaggen kunnen naast elkaar bestaan
Premchand van Hindostaans & Queer benadrukt dat het belangrijk is om de stem van de meest gemarginaliseerde groepen te blijven horen binnen de gemeenschap. “Juist als het gaat om het inclusiever maken van de Progress Pride-vlag. De meeste dingen worden nog steeds bepaald door mensen met de meeste macht; in de roze gemeenschap zijn dat vaak witte homomannen.”
De Amerikaanse ontwerper en activist Gilbert Baker, die de originele regenboogvlag in 1978 ontwierp, vond dat de homogemeenschap iets moois verdiende om zich mee te identificeren. Het bestaande symbool, de roze driehoek, droeg een duistere geschiedenis met zich mee: in concentratiekampen van de nazi’s werden roze driehoeken op de kleding van homoseksuele mannen genaaid om ze te identificeren. Baker hees de vlag voor het eerst op 25 juni 1978 tijdens de San Francisco Gay and Lesbian Freedom Day parade, op het United Nations Plaza in San Francisco.
Bakers vlag had niet zes, maar acht kleuren: roze, rood, oranje, geel groen, turkoois, blauw en violet. De kleuren kregen elk een eigen betekenis toegekend, respectievelijk seks, leven, heling, zonlicht, natuur, magie, harmonie en de geest.
Een jaar later kreeg de vlag een make-over. Het bleek moeilijk om aan roze verf te komen, dus besloot zowel Baker als de Paramount Flag Company – die ook de vlag was gaan verkopen – om die laag te verwijderen. Voor de productie en het gebruik was een even aantal strepen praktischer dan een oneven aantal: turkoois en violet verdwenen, blauw kwam erbij. Deze versie zou vervolgens decennialang gebruikt worden als symbool van de lhbti+-gemeenschap. Tot een paar jaar geleden was het de meest gangbare vlag.
Extra strepen
Bakers eerste Pride-vlag kreeg enkele variaties. Zo kwam er in de jaren 80 een versie met een extra zwarte streep onderaan: Victory over AIDS werd de vlag genoemd. Die symboliseerde en herdacht iedereen die overleden was aan aids of leefde met hiv of aids. Het is onbekend wie met dit idee kwam, en deze vlag werd niet zo populair als het origineel.
In 2017 werd er weer aan de zeskleur gesleuteld. Voor de More Color, More Pride-campagne voegde de Amerikaanse stad Philadelphia bovenaan twee extra kleuren toe: zwart en bruin, wat de inclusie van mensen van kleur vertegenwoordigde. De nieuwe vlag leidde tot controverse onder voornamelijk witte lhbti+’ers. De vlag zou door die twee extra strepen juist racistisch zijn richting hen. Maar de extra strepen waren er niet zonder reden: in 2017 kregen elf verschillende gay bars in Philadelphia een antiracisme-training omdat er vele meldingen binnenkwamen over racistisch personeel. De nieuwe vlag was een reactie hierop.
- Two Spirit personen zijn genderqueer, genderfluïde en/of gender-non-conforme mensen uit oorspronkelijke gemeenschappen in Noord-Amerika, hoewel de term niet eenduidig valt te vertalen naar een westerse term voor genderdiversiteit. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
