Zangeres en actrice Sarah Janneh verstopt zich niet meer

Sarah Janneh (29) lijkt zich nergens wat van aan te trekken. Op Instagram poseert de zangeres en actrice in onthullende outfits, middelvinger in de lucht, trots op haar lichaam. Met een zwaar Brabants accent, zo af en toe een ‘schat’ of een ‘lieverd’ en een goede dosis zelfspot vertelt ze over haar pijnlijkste erva­ringen. Zoals de keer dat een docent op de Kleinkunstacademie zei dat ze moest afvallen om het te maken als actrice – ze was pas 17. “Ik zei brutaal: ‘Ik heb hier helemaal geen zin in, ik ga een Big Mac halen.’ Pas toen ik thuiskwam, voelde het als een mes in mijn hart.”

Zo gaat het nog altijd. Haar sociale media stromen regelmatig vol met haatberichten, waar ze laconiek op reageert: “Dit is gewoon mijn lijf, ik ren zeven dagen per week rond op het toneel en ik eet normaal. Als dat je oncomfortabel maakt, is dat jouw probleem. Val mij er niet mee lastig.” Maar is dat echt zo mak­kelijk? “Nee, zeker als ik niet goed in m’n vel zit, kan het moeilijk zijn.” Zo was het weer raak nadat ze had meegedaan aan het tv-programma Wie is de Mol?. “Toen ik weg moest, schreven mensen dat ze blij waren dat ze ‘mijn halve blote buik’ niet meer hoefden te zien. Dat doet echt wel pijn.”

Ze wil niemand de indruk geven dat de haat haar niets doet, wél dat ze desondanks doorgaat met ‘op de barricade staan’. De term body positivity gebruikt ze niet zozeer, het gaat haar om representatie. “Ik wil dat de jonge generatie voelt: ik ben er, ik mag er zijn en ik mag eruitzien zoals ik wil. Je hoeft je lichaam niet te verstoppen. Als ik in m’n blote reet op mijn Instagram wil staan, dan doe ik dat en heb jij daar niets over te zeggen.”

Interview gaat verder na het kader.

Jarretels en hakken

Het afgelopen jaar won Janneh aan bekendheid dankzij rollen in Het Klokhuis, de serie Tropenjaren, de film Soof 3 en haar deelname aan Wie is de Mol?. Op het toneel speelde ze al vlak na haar afstuderen in de klassieke musical Fiddler on the Roof, over een arme Joodse melkboer die met zijn vrouw en dochters probeert tradities hoog te houden. Dat Janneh de enige zwarte dochter speelde, besprak het gezelschap bewust niet in interviews; dat moesten kijkers maar accepteren. Ze werd genomineerd voor een Musical Award. Over haar succes blijft ze nuchter: “Ik ben me ervan bewust dat het zo weer voorbij kan zijn, en voor mij zit suc­ces ook in andere dingen: vriendschap, familie, kaas, lever­worst, goeie seks.”

Momenteel heeft ze een vast contract bij interdisciplinair theatergezelschap NITE in Groningen, waarvoor ze onder meer in de voorstelling Before/After speelde, een mozaïek­voorstelling met kleine snapshots van de alledaagse, soms surrealistische verhalen en worstelingen van maar liefst 39 personages. Janneh speelde een vrouw die haar vriend bedriegt met een ander. “Ik droeg alleen maar kousen, jar­retels en hoge hakken. Ik was díe chick, het was de eerste rol waarbij ik me echt hot voelde. Geweldig.”

Dit jaar speelde ze in de toneelvoorstelling Yara’s Wedding, die werd genomineerd voor het Theaterfestival. Het gaat over een jonge vriendengroep in een multicul­turele nieuwbouwwijk, die uit elkaar valt na een tragisch incident. Jaren later zien ze elkaar weer bij de bruiloft van de stille, vaak overstemde Yara, waar oude wonden en ongemakkelijke gesprekken over afkomst, identiteit, wit privilege en ‘blinde vlekken’ tot een uitbarsting komen.

Het personage van Janneh had – per toeval – opvallend veel parallellen met haar eigen leven: dochter van een zwarte vader en witte moeder, een vader die als asielzoeker naar Nederland kwam en al snel buiten beeld raakt, waarna ze met een alleenstaande moeder overblijft. Het meisje groeit op tot een luidruchtige, bijna zelfdestructieve vrouw – een fase waar ook Janneh doorheen ging toen ze net in Amsterdam woonde en al snel ging feesten om haar zorgen te vergeten.

Simone Kleinsma en Nina Simone

Janneh groeide op in Oisterwijk, een klein dorp vlak bij Tilburg. Haar vader ontvluchtte begin jaren 90 het door oorlog geteisterde Sierra Leone en kwam in het asielzoe­kerscentrum in Oisterwijk terecht. In het dorp leerde hij Jannehs moeder kennen. “Toen ze gingen trouwen in het gemeentehuis, rukte het hele dorp uit. Mijn moeder moest wel gek zijn om met een asielzoeker te trouwen. Ik denk dat je dat onbewust toch meeneemt als kind, dat je, ja, anders bent.” Haar ouders scheidden al jong; haar vader kwam zijn trauma’s en psychische problemen niet te boven en wist er niet voor Janneh te zijn. Twee jaar geleden overleed hij. Ze hadden elkaar ruim zeven jaar niet gesproken.

De actrice ontwikkelde een sterke band met haar moeder, die twee banen had om hen te onderhouden. Ze groeide op in een volledig witte omgeving en familie, omringd door Nederlandstalige muziek. Simone Kleinsma en Paul de Leeuw zijn nog altijd iconen voor haar, naast zwarte muzikanten als Nina Simone, Bob Marley en Whitney Houston. “Dat voelde als thuiskomen, al begreep ik nog niet helemaal waarom. Ik was als kind niet zo bezig met mijn afkomst, behalve bij films en muziek. Een film die ik echt honderd keer heb gezien is Sister Act met Whoopi Goldberg en Lauryn Hill. De karakters, de gospelmuziek: ik herkende mezelf.”

Op zevenjarige leeftijd begon ze met zangles, ze werd vooral aangetrokken tot musicalnummers en al snel ook tot acteren. Ze volgde de vooropleiding muziektheater aan het conservatorium en vertrok op haar zeventiende naar Amsterdam voor de Kleinkunstacademie. “De beste keus van mijn leven. In Oisterwijk was ik een vreemde eend in de bijt. Het benauwde, dat ‘ons kent ons’-gevoel wilde ik ach­ter me laten. Amsterdam was een verademing: als ik hier uitbundig gekleed ben, let niemand op me.”

Of Janneh als tiener al onzeker was over haar gewicht? Ze zegt in eerste instantie van niet, ze voelde zich prima over haar lichaam. Totdat ze er even over nadenkt, en zich herinnert dat ze zo ongeveer elk dieet en elke shake heeft uitgeprobeerd en zeker wel werd gepest. “Of nou ja, gepest, er werd tegen me gezegd dat ik dik was. Dat kon ik zelf ook wel zien.”

Grappige sidekick

In die tijd had ze een handig coping­mechanisme: ze was ‘de grappige’. “Met Saar kan je lachen, Saar is one of the guys; dan was het minder pijnlijk dat ik voor mijn gevoel niet aantrekkelijk was. Misschien heb ik daarom nog steeds zulke grove humor. Het was een soort wapen, wat ik helemaal niet doorhad; ik vond het helemaal toppie, was zó geconditioneerd.” Het werd een stuk minder grappig op de Toneelacademie. “Toen werd hardop gezegd dat ik niet aan het beeld van een actrice voldoe, terwijl ik net dacht mijn grote droom te bereiken. Dat doet iets met je.”

Vervolgens begon het haar op te vallen dat de rol die zij in het leven had gedragen, ook het cliché is dat de televisie- en filmwereld graag neerzet: de dikke vrouw als grappige sidekick, die je niet al te serieus hoeft te nemen en nóóit de hoofdrol of een eigen romance heeft. “Ik kreeg rollen waarbij letterlijk in het script stond: ‘grappige bijrol’, ‘ze draagt een te strak shirt’, dat soort dingen. Ik had nog niet de luxe om nee te zeggen, ik moest mijn huur betalen. Het was verschrikkelijk om dat beeld te bevestigen. Een beeld waardoor ik nog stééds wel eens denk: als ik maatje 36 had, dan had ik vast al een vriend. Ik weet dat het niet klopt, maar ik ben helemaal gehersenspoeld. Het is lastig om daar tegenop te boksen als je nergens een ander rolmodel ziet.”

Toen zag ze Girls: een Amerikaanse sitcom over een groep vriendinnen in New York, bedacht door hoofdrolspeler Lena Dunham, die zelf ook dik is. “Toch is haar personage de hot shot; ze heeft veel seks, iedereen vindt haar leuk. Opeens dacht ik: dat ben ik!” Ze begon meer positieve rolmodellen te verzamelen, zoals plussize model en modeontwerper Lotte van Eijk. Langzamerhand sloeg haar denkbeeld om: dat niet zíj en haar lichaam het probleem waren, maar de norm waar iedereen aan denkt te moeten voldoen en het gebrek aan dikke rolmodellen. Tegelijkertijd begon ze aan therapie, want het doorbreken van oude denkpatronen bleek niet makkelijk.

Clichérollen zonder inhoud accepteert Janneh niet meer. “Begrijp me niet verkeerd, ik vind komedies prachtig, maar ik ga niet meer ‘meisje met overgewicht’ spelen.” Ze wil alleen nog rollen spelen die ‘de generatie onder mij vertellen dat je alles kan zijn wat je wil’. In de theaterindustrie heeft ze er geen moeite mee om die rollen te vinden, zeker niet bij theatergezelschap NITE. De filmwereld is een ander verhaal. “Ik snap écht niet waarom, maar we blijven maar dezelfde gezichten zien in Nederlandse films. Ik vind die wereld heel bekrompen. Kom op jongens, ieder jaar wordt er vers talent afgeleverd, doe er eens wat mee.”

Racisme weglachen 

Ook als actrice van gemengde afkomst wordt Janneh soms in hokjes gestopt. Dat kan confronterend zijn voor iemand die daar nooit zo mee bezig was. “Ik moest eens een Ghanese vrouw spelen tijdens een auditie. Toen ik zei dat ik geen Ghanees sprak, vroegen ze of ik mijn eigen ‘moedertaal’ wilde spreken. Ik spreek alleen Nederlands! Dan schaam ik me dood. Al kan ik er niets aan doen, ik schaam me dat ik die kant van mezelf niet heb ontwikkeld.”

Janneh zag zichzelf eigenlijk nooit als ‘persoon van kleur’ en had dus ook het gevoel dat antiracisme niet over haar ging. “Ik heb racisme vaak weggelachen. Ik dacht dat het erbij hoorde, dat moeten we maar wegslikken. Pas in 2020, toen ik op een afgeladen Dam stond voor het Black Lives Matter-protest, dacht ik: holy shit, dit gaat ook over mij. Het ís niet normaal. Ik voelde me zo schuldig naar al die mensen die al jaren op de barricaden stonden.”

Nog pijnlijker is de reden dat ze haar Sierra Leoonse kant nooit heeft ontdekt: de moeizame relatie met haar vader. “Onbewust heb ik altijd gedacht: ik heb mijn vader, dus als ik er klaar voor ben, kan ik in die kant van mijn geschiedenis duiken. Toen overleed hij.” Ze moet haar tranen bedwingen als ze zegt dat het voelt alsof het te laat is. “Voor mijn eigen rust had ik ervoor gekozen om het contact te verbreken. Dan kon ik accepteren dat hij nooit de vader zou zijn die ik wilde. Pas op zijn sterfbed zijn we tot verzoening gekomen. Maar ik blijf nu wel op zoek naar antwoorden over waar ik vandaan kom. Ik ben bijvoorbeeld nog nooit in Sierra Leone geweest.”

Die antwoorden wil ze ondanks het overlijden van haar vader vinden. Ze weet al precies hoe: een eigen album. Het idee staat nog in de kinderschoenen, maar ze is al in gesprek met schrijvers en componisten. “Het moet een soort jamsessie worden, een muzikale zoektocht, een gospeldienst. Het wordt Nederlandstalige muziek, maar ik wil wel dat je er overal Afrika of Sierra Leone in terug hoort. Tegelijk moeten er cross-overs in zitten met hiphop en R&B – ik blijf ook gewoon een meid die vies wil kunnen dansen.”

Dit interview verscheen in september 2023 in OneWorld Magazine.