Ons grootste pensioenfonds betrokken bij kap regenwoud

Omwonenden vertellen dat ze voor de komst van de plantage niet voldoende geïnformeerd zijn over het gebruik van het land waar ze woonden. Ook legden ze uit dat een rivier die voorheen als drinkwaterbron fungeerde, verontreinigd is omdat het plantagebedrijf zijn afvalwater er loost. PT BIA is grotendeels in handen van Posco Daewoo, een Zuid-Koreaans bedrijf gespecialiseerd in internationale handel, staalverwerking, olie, gas, steenkool én palmolie. Het Nederlandse ABP investeert vier miljoen euro in Posco Daewoo en in totaal ruim 174 miljoen euro in alle bedrijfsonderdelen van Posco Daewoo, Posco en Daewoo.

De reden dat Omba zijn verhaal over de telefoon doet is omdat het voor buitenlandse journalisten vrijwel onmogelijk is om toegang te krijgen tot Papua. De Indonesische regering houdt de boel behoorlijk goed op slot. En met twintig legerposten en militaire checkpoints in het desbetreffende gebied kun je met blonde haren niet zomaar even naar binnen glippen.

Dus vertelt ook de plaatselijke pastoor Nicodemus Rumbayan (38) via zijn mobieltje wat de gevolgen zijn van het verdwijnende regenwoud. “Nu er geen bos meer is, is het hier warmer. Er zijn overstromingen en mensen bedelen om eten omdat ze hun inkomstenbron kwijt zijn.” Hij vertelt hoe mensen vroeger jonge bamboe uit het bos haalden. En sago, traditioneel basisvoedsel dat bewoners uit het merg van een boomstam persen. “Waar moeten de bewoners van leven nu het regenwoud er niet meer is?”, vraagt hij zich af. “Als je geen land meer hebt, kun je geen brandhout verzamelen of jagen op wilde zwijnen die je opeet, of verkoopt voor de opbrengst. De Marind, Mandobo en Yeinan-gemeenschappen hebben hun inkomstenbron verloren.”

Ook de Bian-rivier is door het palmoliebedrijf vervuild, vertelt een andere pastoor, Anselmus Amo (39): “PT BIA dumpt zijn afvalwater ondergronds en dat komt uit in de rivier.” Pastoor Rumbayan vult aan: “In 2015 hield ik een dienst in het dorp Silil, de vissen in het deel van de Bian daar waren allemaal dood.” Hij vervolgt: “Omwonenden, waaronder ikzelf, kregen jeuk en uitslag. De huid voelde branderig aan door het rivierwater.”

ABP heeft ook klimaatambities. In hun Sustainable and Responsible Investment’s verslag uit 2016 staat dat het fonds wil dat de bedrijven waarin het investeert minder CO₂ uitstoten. Een bewering die haaks staat op de praktijk van bedrijven die tropische bossen weghalen, aangezien deze juist CO₂ opslaan. Tropisch bos bevat ongeveer een kwart van alle koolstof die opgeslagen is in bomen en de begroeiing op het land. Ontbossing leidt dan ook tot een grote uitstoot van CO₂. Volgens wetenschappers komt 10 procent van de mondiale CO₂-uitstoot door ontbossing in de tropen.

Dat was het jaar waarin Indonesië geplaagd werd door talrijke bos-en veenbranden. De verstikkende rook veroorzaakte naar schatting honderdduizend sterfgevallen en Indonesië werd een van ’s werelds grootste CO₂-uitstoters. Het is onduidelijk of de brandhaarden op PT BIA’s terrein zijn aangestoken. Posco Daewoo beweert dat de branden veroorzaakt zijn door natuurverschijnsel El Niño. Maar aangestoken of niet, de Indonesische overheid houdt bedrijven verantwoordelijk voor de branden binnen hun vergunningsgebied. Opvallend is dat de branden in het oostelijke gebied plaatsvonden, waar volgens satellietbeelden eerder dat jaar grote bomen waren weggehaald, waarschijnlijk voor de houtverkoop.

Zo staat er: ‘De migratie van de beschermde wilde zoogdieren: de grondkoeskoes, de boomkangoeroe en het hert, is blijvend en onomkeerbaar.’ En deze voorspellingen: ‘Degradatie van de waterkwaliteit van de rivieren Bian en Fly, toenemende mate van bodemerosie, verstoring van de beschermde flora/vegetatie en fauna/wilde dieren, beklag en onrust bij lokale gemeenschappen (gemeenschapsperceptie), gezondheid van de gemeenschap.’ En dit: ‘Door een ongezonder gebruik van het water, zal de gemeenschap gemakkelijker diarree of huidziekten oplopen.’ Precies wat pastoor Rumbayan overkwam.

Posco Daewoo meldt dat ze het rivierwater halfjaarlijks laten controleren. In de testresultaten staat dat het water voldoet aan de kwaliteitseisen, zoals Posco Daewoo beweert. Maar er staat ook bij dat de proefmonsters in een onverzegelde jerrycan of fles binnenkwamen. In 2015 staat er expliciet bij dat de samples door het bedrijf zelf zijn aangeleverd. Aan de betrouwbaarheid van de uitslag kun je dus twijfelen.

Een veelgehoord argument is dat palmoliebedrijven bijdragen aan economische ontwikkeling in een bepaalde regio. Een grote plantage biedt immers infrastructuur en werk aan veel werknemers, in dit geval aan meer dan 3.000 mensen. Maar die banen zijn niet voor iedereen weggelegd. Zo laat PT BIA de meeste werknemers van andere eilanden als Java of Flores komen, beweert pastoor Rumbayan.  Met de medische service en naschoolse activiteiten die PT BIA zou aanbieden, zoals in hun duurzaamheidsverslag staat, is de pastoor niet bekend.

Deborah Lapidus, campagnevoerder bij Mighty Earth, is in gesprek met beide partijen en zegt: “ABP heeft maandenlang constructief overleg gevoerd met Posco Daewoo, dat schaamteloos blijft liegen over de voortgang.” Als het bedrijf zijn beloftes niet nakomt, moet ABP overgaan tot sancties, zegt ze: “We vragen Posco Daewoo om een publiek moratorium op nieuwe ontginningen bekend te maken, en een geloofwaardige consultant in te huren die helpt de gedragsregels na te leven. Als Posco Daewoo niet binnen twee weken over de brug komt, moet ABP zijn investeringen terugtrekken.”

Vanuit Nederland volgt Milieudefensie de gesprekken. De actiegroep eist dat ABP niet langer geld investeert in bedrijven die ontbossen, zoals Posco en Astra, en verzoekt het pensioenfonds om zijn investeringen terug te trekken. Astra werd in Trouw afgelopen week gelieerd aan landroof op het Indonesische eiland Sulawesi. Daarin stond dat ABP zijn investeringen al voor 2016 zou hebben teruggetrokken. Maar uit de investeringslijst van 2017 blijkt dat ABP wel degelijk ook investeert in Astra: 97 miljoen euro.

Campagneleider bossen van Milieudefensie Rolf Schipper: “Dat ABP geld steekt in palmoliebedrijven die het regenwoud verwoesten, is onbegrijpelijk. Je moet erop kunnen vertrouwen dat je pensioenpremies bijdragen aan een betere wereld, zoals ABP stelt, en niet aan grootschalige ontbossing, mensenrechtenschendingen of het uitsterven van wilde dieren.”