Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Op 10 juli 2018 lag het er: het Nederlands Klimaat- en Energieakkoord (op hoofdlijnen dan). En hoewel er nergens in staat dat heel Nederland ineens geen gas meer mag gebruiken1, hoor je het overal: Nederland moet ‘van het gas af’. Iedereen 2heeft het erover dat alle gebouwen in 2050 van het gas moeten. Geen gaskachels meer; gasfornuizen en gasgestookte cv-ketels moeten de deur uit. In plaats daarvan moeten we nieuwe, elektrische varianten aanschaffen, al dan niet gecombineerd met aansluiting op een warmtenet3.
'Gas blijft'
“'Gas blijft', verzekerde een provincieambtenaar ons toen we onze twijfels uitten. Maar nu moet Nederland ineens van het gas af
Vier jaar geleden installeerden mijn vrouw en ik met een fikse subsidie van de provincie Gelderland de eVita: een uiterst efficiënte cv-ketel die uit aardgas elektriciteit maakt en de restwarmte benut voor verwarming (lees hier meer daarover). Daarmee besparen we niet minder dan 1100 kg CO2-uitstoot per jaar. Niet gek.
Maar: ook niet goedkoop. “Gas blijft”, stelde een provincieambtenaar ons gerust we onze twijfels uitten. “De toekomst is power to gas.” Daarmee doelde hij op de technologische mogelijkheid om met duurzaam opgewekte elektriciteit methaan, de chemische benaming van aardgas, te maken.
Fijn. Zo gezegd, zo gedaan. Maar nu wil de overheid heel Nederland helemaal van het gas af.
Voor de duidelijkheid: mijn vrouw en ik zijn groot voorstander van het afschaffen van fossiele brandstoffen. Liever vandaag dan morgen. Maar nadat Nederland zo veel jaren bijna niets aan CO2-reductie heeft gedaan, lijken we nu, bij gebrek aan visie, in een fase van paniekvoetbal te zijn beland.
Waar haal je de energie vandaan?
Laten we om te beginnen eens kijken naar wat het zou betekenen als we volledig van het gas af zouden gaan. Voor de beoogde omschakeling van huishoudens van gas naar elektriciteit, moet het elektriciteitsnet vijf keer meer aankunnen dan nu. Dat vergt een enorme investering voor de netbeheerders en de aanleg ervan gaat gepaard met overlast en hoogstwaarschijnlijk ook de nodige uitstoot van broeikasgassen. En dat terwijl er nu al een uitstekend energiedistributienetwerk in de grond ligt: het gasnet. Er zijn zelfs grote voordelen aan het transporteren van energie via het gasnetwerk. Bij het transport van aardgas treedt bijvoorbeeld slechts een minuscuul verlies op van slechts 0,1 procent. Bij het hoogspanningsnet is dat 8 tot 10 procent.
In het klimaatakkoord zijn doelen voor grote vervuilers als industrie en de agrarische sector losjes omschreven, de luchtvaart is ontzien. De burgers krijgen daarentegen de laatste maanden een vrij concrete boodschap te horen: jullie moeten van het gas af. Waarom is het ineens bon ton om het over de ‘gasloze samenleving’ te hebben? Is dit te wijten aan politiek opportunisme als gevolg van de Groningse aardbevingen?
Het gebeurt in Duitsland
Daarbij komt dat gas ook duurzaam geproduceerd kan worden. Als je water onder stroom zet, kan je waterstof maken. En met waterstof en CO2 – waar we zoals veel van u al weten een overschot aan hebben – kan je methaan (CH4) maken. Die omzetting kost energie en het is dus belangrijk dat die duurzaam is opgewekt. Als de energie om methaan te maken uit bijvoorbeeld een windmolenpark komt, heb je zogenaamd ‘groen gas’, synthetisch gemaakt. Het is gas dat dezelfde samenstelling heeft als ons oude vertrouwde aardgas. Maar het heeft géén fossiele oorsprong en draag dus níet bij aan klimaatverandering. Dit proces wordt in jargon Power to Gas genoemd (afgekort als P2G).
In Duitsland zijn al twintig P2G-installaties waarvan de eerste uit 2009 stammen. Van de twintig zijn er dertien die syngas maken en dat aan het Duitse gasnet toevoegen. Oké, ze heten allemaal proefinstallatie, maar toch. Ze zijn er stukken verder mee dan Nederland en Duitsland kiest er voor om gas als brandstof te blijven behouden.
“Omdat fossiel aardgas zo goedkoop is, heeft synthetisch groen gas geen goede business case. Dat verandert als de overheid het wil
Ook in Nederland staan een paar P2G-proefinstallaties. Er staat er een op Ameland, waar wat waterstofgas aan het gewone aardgas wordt toegevoegd (dat kan prima). En in Rozenburg maakt men synthetisch gas waarmee een wijk wordt voorzien. Het rendement van die installaties is met 90 procent hoog, maar de kosten van de productie blijven voorlopig zo hoog dat groen synthetisch gas voorlopig geen goede business case heeft. Dat komt in belangrijke mate omdat ‘klassiek’ fossiel aardgas simpelweg zo goedkoop is.
De ‘grap’ is echter dat de overheid volgens het klimaatakkoord het voornemen heeft aardgas duurder te maken om het voor huishoudens aantrekkelijker te maken om van gas naar elektriciteit over te stappen. Maar als we dat doen, wordt synthetisch gemaakt groen gas economisch ook aantrekkelijker.
Naast deze ‘methanisatie van waterstofgas’ is er ook nog biogas. In Twente is in januari 2017 nog een installatie in gebruik genomen die 6 miljoen m3 biogas van mestoverschot omzet in 4 miljoen m3 groen gas, dat 2.500 huishoudens van gas voorziet. En men denkt tot 40 miljoen m3 door te kunnen groeien, dat zijn 25.000 huishoudens. Moeten die nu ook van het gas af?
Gasstaat der Nederlanden
En dan de internationale context: enkele jaren geleden besloot de regering, om de gasvoorziening veilig te stellen als het Groninger gas op is, van Nederland een ‘gasrotonde’ voor Noordwest-Europa te maken. Dat plan hield in dat Nederland via zijn uitstekende infrastructuur gas zou im- en exporteren van en aan omringende landen. Gas uit de Noordzee, Rusland, en per schip aangevoerd Liquid Natural Gas (LNG) zouden hier samenkomen.
“Het beeld ontstaat dat alle gebouwen van het gas moeten, terwijl de Staat der Nederlanden tot over zijn oren in het gas zit
Vanuit dezelfde gedachte kocht staatsbedrijf Gasunie in 2008 het Noord-Duitse gasnetwerk. Gasunie is daarnaast mede-investeerder in de pijplijn die Russisch gas door de Oostzee naar Duitsland brengt (toevallig Noord-Duitsland). Bovendien is onze grote buur al langer bezig met het reduceren van CO2-uitstoot juist door over te stappen op gas en de hierboven beschreven inzet op synthetisch gas (groen gas dus).
Het beeld ontstaat dat in Nederland alle gebouwen van het gas moeten, terwijl wij, de Staat der Nederlanden in de hoedanigheid van de Gasunie, tot over onze oren in het gas zitten. Gas uit andere landen, voor andere landen.
Verwarrend
Hoewel het er niet met zoveel woorden staat en andere oplossingen worden open gehouden, is de algemene interpretatie van het Klimaatakkoord dat in 2050 geen enkel gebouw meer met het aardgasnet is verbonden. De consequentie daarvan is een enorme transformatie die betrekking heeft op alle 8 miljoen gebouwen in Nederland. Woonhuizen, kantoren, winkelcentra, scholen en zorgcentra; alles moet worden verbouwd. De overstap naar volledig elektrisch moet in een tempo gaan van 50.000 woningen per jaar vanaf 2021 en vanaf 2030 zelfs van 200.000 per jaar. Volgens het CBS gaat het inderdaad om bijna 8 miljoen gebouwen waarvan 7,7 miljoen woningen. Alleen telt de rekensom van het Klimaatakkoord niet op: de komende negen jaar x 50.000 woningen plus in de twintig jaar erna jaarlijks 200.000. Dat komt op 4.450.000 gebouwen. Dan zijn we dus net over de helft.
Het is dus zeer de vraag of in 2050 alle woningen van het gas zijn afgekoppeld. Bovendien is het ingrijpender dan een keukengeiser of gasfornuis van stadsgas voor aardgas geschikt maken, zoals in de jaren zestig van de vorige eeuw. Nog los van de cv-ketel wordt het voor veel huishoudens een kostbare zaak om een gasfornuis door een inductiekookplaat te vervangen. En de oven? Er moeten elektriciteitsleidingen worden aangelegd en waarschijnlijk een of twee extra groepen.
Zo ontstaat een verwarrend en hier en daar zelfs bizar beeld. Eén ding is duidelijk: hier ontbreekt een overkoepelende visie, laat staan een langetermijnvisie. Waar vóór de laatste grote Groningse aardbeving nog groots werd geïnvesteerd in nationale en internationale gasinfrastructuur en al dan niet duurzame gasbronnen, schreeuwt men nu om het hardst van het gas af te willen. Het verdient aanbeveling om bij ieder die iets vergelijkbaars stelt kritisch de wenkbrauwen op te trekken. Vraag op zo’n moment: ‘hoe dan?’ Nog los van het beeld dat heel Nederland onder een dik pak hoogspanningsnet zal komen te liggen, is de volledige overstap naar een gasloze samenleving extreem kostbaar en zeker niet vanzelfsprekend duurzaam.
Norbert Mergen is groen ondernemer en schreef over de gaskwestie op zijn blog MergenMetz, dat hij met zijn vrouw Marijke Metz bijhoudt. PowerSwitch herplaatst dat stuk in een bewerkte versie. Lees hier het origineel.
- er staat wel: ‘voor veel wijken geldt dat het aardgasnet tot na 2030 gewoon nog blijft liggen. Isoleren en met een hybride ketel (veel) minder gas verstoken, is dan een verstandige (tussen)oplossing’. Zie pagina 30 van het document ↩︎
- bijvoorbeeld op de site van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Hans Wiegel in de Telegraaf en verantwoordelijk minister Eric Wiebes ↩︎
- Een warmtenet is een netwerk van leidingen onder de grond, waardoor warm water stroomt. Dat warme water, afkomstig van een warmtebron in de buurt, kan worden gebruikt om huizen te verwarmen ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
