Als de schaapherder verdwijnt, raken we de heide kwijt

“Zie je die egaal paarse taartpunt daar in de verte? Dat is gemaaid met een grote machine. Dat levert een zogenaamde ‘VVV-heide’ op, oftewel: leuk voor het oog van de recreant. Maar als je kijkt naar biodiversiteit, dan is het begraasde deel waar wij hier lopen vele malen interessanter.”

“Ik heb er wel moeite mee dat de Nederlandse consument ons product niet waardeert. Lamsvlees wordt als iets exclusiefs gezien. Door die geringe vraag naar het product moet het geëxporteerd worden, wat een grote invloed heeft op onze ecologische voetafdruk. Dat zou ik graag anders zien. Ons lamsvlees is een duurzaam, milieuvriendelijk, streekeigen product. Het zou mooi zijn als we dat meer lokaal konden afzetten. Ik wil niet promoten om alle dagen vlees te eten, maar dit is een goed alternatief voor vlees uit de supermarkt.” De 450 ramlammeren die Aalbers dit jaar houdt om zelf slachtrijp te maken, hoopt hij in de winter te verkopen. Per lam houdt hij er ongeveer 20 euro aan over. “Daar zit dan een jaar arbeid in, ongeveer anderhalve dag per week. Hiermee hoop ik de financiën sluitend te krijgen.”

Zou er dan meer subsidie beschikbaar moeten zijn? Aalbers zelf is ‘niet zo gek op subsidies’. “Als ze er zijn, schrijf ik me wel in. Maar een beroepsgroep in stand houden met subsidies zonder dat daar een economisch rendabel verhaal achter zit, zorgt voor een sterke afhankelijkheid van de tijdsgeest en politiek. Ik wil daar niet afhankelijk van zijn, ik houd liever zelf de broek op.”

Ook Marjel Neefjes, bestuurslid van de Vereniging Gescheperde Schaapskudde Nederland (VGSN), ziet op financieel en administratief vlak flink wat uitdagingen. “De administratie is nu nog erg ingewikkeld geregeld, bijvoorbeeld door de verplichte identificatie en registratie (I&R) van dieren, en de ‘graasdierpremie’ die daarop gebaseerd is. Als er een foutje in zit, dan kun je de premie mislopen of zelfs een boete riskeren.”

Ook de werkwijze van Staatsbosbeheer maakt het de schaapherder lastig. Staatsbosbeheer geeft via een aanbesteding een opdracht uit waarop schaapherders een offerte kunnen insturen. Zelfs als voor precies die opdracht al jaren naar volle tevredenheid met een herder wordt samengewerkt. Neefjes: “We zien in de praktijk dat geld vaak zwaarder weegt dan kwaliteit en de opdracht naar de laagste offerte gaat.” De vereniging lobbyt al jaren bij Staatsbosbeheer – tot nu toe tevergeefs – of dat niet anders kan. De hoop is om het via de minister te veranderen.

Je moet het ook zien als een vorm van duurzame landbouw, zegt Bosch van Natuurmonumenten. “En zowel landbouw als natuurbeheer hangen van subsidie aan elkaar. Er zijn zoveel dingen die we waardevol vinden en waar we – de overheid en indirect wij, belastingbetalers – aan meebetalen. Er gaat al zoveel verloren.” Subsidies voor schaapherders moeten dus beschikbaar blijven, vindt hij. “Want het is goed voor de natuur, vergroot de biodiversiteit, schaapherders hebben specifieke vakkennis die wij niet hebben en het is goed voor de beleving van mensen. Ga eens bij zo’n schaapskooi op de hei kijken, waar herders hun kuddes ‘s nachts houden. Die geuren en geluiden! Het brengt mensen dichter bij de natuur. Zet dat maar tegenover zo’n luidruchtige maaimachine met uitlaatgassen.”