Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
De standpunten die mensen innemen zijn het gevolg van hun perspectief. ‘Where you stand depends on where you sit’, luidt een aloude diplomatieke wijsheid. En dat bleek ook deze zomer tijdens de
TEIMUN conferentie, een vijf dagen durend rollenspel dat al voor de 32
e keer in Den Haag werd georganiseerd. De jongeren vertegenwoordigen dan een ander land dan dat van henzelf en onderhandelen over allerhande vraagstukken in een fictieve Veiligheidsraad, Mensenrechtenraad of Algemene Vergadering.
De studenten keken allemaal anders aan tegen mijn speech over internationale klimaatafspraken, zoals het Akkoord van Parijs, en de transitie waarin we ons (zouden moeten) bevinden.
Verschillende perspectieven
Een jongen uit Egypte stelde dat economische groei voor hem en zijn land belangrijker is, ook al is deze gebaseerd op de winning en het gebruik van fossiele energie. Een studente uit China stak haar hand op toen ik vroeg wie dacht in zijn toekomstige baan niets met klimaatverandering te maken te krijgen. Ze zei dat ze een baan in de IT zou krijgen en blijkbaar had ze nog niet stilgestaan bij de energie die het kost om servers en datacentra te laten draaien, of de kansen die de transitie biedt voor nieuwe programma’s en systemen. Weer een andere student, een jonge Duitser, was juist zeer gemotiveerd om te gaan werken aan een beter klimaat. Hij kon zich geen belangrijker thema voor de toekomst voorstellen. ‘Allemaal andersdenkenden’, zou Geert Hofstede zeggen.
Van de drie genoemde voorbeelden kon ik me het makkelijkst identificeren met de Duitse jongen door zijn verhaal over vakantie; dat als er in een vakantieland niet wordt gerecycled hij moeite heeft met het weggooien van papier en glas in dezelfde afvalbak. Maar ik snap ook de Egyptenaar die is opgegroeid in een cultuur waar milieuvervuiling minder hoog op de agenda staat, en er weinig alternatieven zijn voor de auto. En het Chinese meisje dat heel goed geleerd heeft hoe ze moet programmeren, maar niet automatisch meekreeg in welke klimaatcontext ze dat straks doet.
“
De kracht van het rollenspel zit in het loslaten van het eigen perspectief
Lastiger wordt het voor mij, met mijn culturele achtergrond, om te begrijpen waarom klimaatverandering – en dan met name de zeespiegelstijging – door de Indonesische vertegenwoordiger wordt gezien als een probleem van zijn buurlanden. Hij ging ervan uit dat zijn eigen land, dat de negatieve gevolgen zichtbaar ondervindt, anders is dan zijn buurlanden, en de problemen wel exclusief voor zichzelf kon oplossen. Een in nationale trots geworteld vertrouwen.
De kracht van dit rollenspel zit ‘m niet alleen in het samenbrengen van al die verschillende perspectieven; het zit ‘m in de opdracht het eigen perspectief los te laten om zich in te leven in dat van iemand anders – soms een overtuiging die lijnrecht staat tegenover de eigen overtuiging.
Mentale programmering
Ik pak Hofstede’s standaardwerk uit 1991 –
Allemaal andersdenkenden: omgaan met cultuurverschillen – nog maar eens uit mijn kast en lees over hoe mensen al van jongs af aan waarden meekrijgen van hun omgeving. Ik lees over patronen van denken, voelen en handelen die zich hebben vastgezet in iemands persoonlijkheid en die eerst afgeleerd moeten worden voordat iets nieuws kan worden aangeleerd. ‘Mentale programmering’ noemt Hofstede dat.
Realiseren dat we met verschillende culturele achtergronden en uiteenlopende waarden naar dezelfde vraagstukken kijken is het begin van een oplossing. Voor de ambitieuze studenten bij TEIMUN kan het bovendien een waardevol inzicht zijn dat dient als opstapje naar een succesvolle internationale loopbaan.
Inzicht in de culturele achtergronden van standpunten helpt conflicten bij internationale onderhandelingen voorkomen. Ermee oefenen op jonge leeftijd helpt bij het ‘programmeren’ van de mentale software. De deelnemers van TEIMUN zullen in ieder geval iets van de Nederlandse cultuur meenemen in hun upgrade. En dat helpt Nederland in onze internationale contacten.
