Beeld: Chavez van den Born
Klimaat

Bioboer Jan Huijgen: ‘Boeren, produceer eens wat minder’

Boer en filosoof Jan Huijgen kent de boerencultuur: ‘Produceren, groot, groter grootst – dat loopt tegen zijn grenzen aan.’ Met zijn initiatief Burgerboerderijen wil hij dat burgers en boeren zich samen inzetten voor eerlijke, regionale landbouw.

Door 31 januari 2020
biologisch duurzame landbouw Goal Getters
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Trots loopt Jan Huijgen (62) over het terrein van De Eemlandhoeve in het Utrechtse Bunschoten-Spakenburg. Het is zijn biologische boerderij, maar veel meer dan dat alleen. “Dit is de dorpsstraat, en hier heb je de brink, waar we in de zomer stoeltjes en tafeltjes neerzetten zodat bezoekers lekker kunnen zitten. We hebben een boerderijwinkel, een Eethuis en een Zorghuis, dat wordt verhuurd aan dementerende ouderen die graag in de natuur zitten. Hier staat de bijenstal, waar de imker aan het werk is, en de moestuin wordt onderhouden door een jonge vent uit Amersfoort. We hebben tegenwoordig zelfs bruiloften, mijn eigen zoon is hier getrouwd. De potstal was voor een dagje de ‘feestzaal’: de koeien gingen eruit en de mensen erin.”
OneWorld portretteert mensen die zich inzetten voor een betere buurt, school, of werkomgeving. De Verenigde Naties en miljoenen betrokken burgers spraken hiervoor de duurzame werelddoelen af (SDG’s), die we in 2030 moeten halen. Denk aan gendergelijkheid, géén armoede, betaalbare en duurzame energie en kwaliteitsonderwijs voor iedereen. De Goal Getters in deze rubriek gaan daar nu al voor. Geïnspireerd? Check hier wat jij kunt doen.

Niet zomaar een boer

Huijgen is geen klassieke boer – en dan gaat het niet alleen over zijn biologische vorm van landbouw. Hij is boer én volgde een opleiding filosofie. Niet voor niets doet hij zijn verhaal in een werkkamer waar drie massieve, uitpuilende boekenkasten de ruimte vullen. Bovendien heeft hij een visie op de Nederlandse landbouwcultuur: die moet drastisch op de schop. Te veel boeren laten zich verleiden door bedrijven die hun producten massaal exporteren, en dit systeem van overproductie loopt tegen zijn grenzen aan. Het is funest voor natuur en klimaat, de boer krijg geen eerlijke prijs en onze gezondheid gaat erop achteruit; tijd voor een omslag naar een regionale voedselcultuur dus. Hij noemt dit de VOLG aanpak: een voedselcultuur met aandacht voor voedsel, omgeving, landbouw en gezondheid. Als oprichter en voorzitter van de Coöperatie Burgerboerderijen wil Huijgen boeren helpen die omslag te maken, met steun van burgers die er (letterlijk) de vruchten van kunnen plukken.
“

Aangesloten boerderijen worden beoordeeld op bodem- en waterkwaliteit, eerlijke prijzen en CO2-uitstoot

Het concept is simpel, de ambities groot: burgers zullen op verschillende manieren kunnen bijdragen aan een boerderij in hun regio – Huijgen is nu samenwerkingen aan het opzetten in de eigen regio Utrecht/Eemland, Midden-Delftland, de Veluwezoom, en Noord-Brabant. Dat kan door af en toe te helpen op de boerderij met plukken of onderhoud, door een abonnement op een voedselpakket af te nemen en direct bij de boer op te halen, óf door een groot bedrag te investeren in ‘hun’ voedselboerderij.

Als voorwaarde moeten de aangesloten boerderijen hun beleid onder de loep nemen en, met het opgehaalde geld, concrete stappen zetten richting een MGV (maatschappelijk gezond voedselsysteem). Ze moeten zo goed mogelijk scoren op zestien punten, waaronder bodemkwaliteit, waterkwaliteit, eerlijke prijzen en CO2-uitstoot. Door directe samenwerking tussen boer en burger kunnen we de voedselketen verkorten en een einde maken aan overproductie, zo is het idee achter Burgerboerderijen. “We hebben een nieuwe vorm van landbouw nodig, en geld is er zat. De vraag is: hebben we het lef om het opnieuw vorm te geven?”

Van produceren naar verbinden

Op De Eemlandhoeve wil Huijgen alvast boeren, burgers en beleidsmakers bij elkaar brengen die dat lef hebben. “Ik heb hier een event-terrein gemaakt – prachtig woord hè? Niemand weet wat het is, dus je kunt er alles mee doen! Dat is een event, zeg je dan.” Hij mag nuchter klinken, Huijgen heeft grote plannen voor het terrein. Zo heeft minister Schouten (CU) van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit een binnenlandse handelsmissie gepland om korte voedselketens te stimuleren; Huijgen wil dat de afsluitende bijeenkomst hier wordt gehouden.

Huijgen groeide zelf op in een boerengezin in Spakenburg, maar de biologische, lokale aanpak is pas later ontstaan. “Ik gun anderen de ervaring die ik heb gehad als boerenkind: met je laarzen in het gras staan, op de trekker, tussen de dieren. Tegelijk weet ik hoe die boerencultuur in elkaar zit: werken, produceren, groot, groter, grootst. Mijn vader produceerde alleen melk, ik heb eigenlijk het oude model, dat van mijn opa, in een nieuw jasje gestoken: een gemengd bedrijf met een diversiteit aan functies en oog voor de omgeving. En als je het zo aanpakt, dan kom je vanzelf uit op biologisch, duurzaam en regionaal boeren; dat is het beste voor de natuur.” De Eemlandhoeve zoekt daarom constant naar diervriendelijke en circulaire landbouwtechnieken. De mest wordt bijvoorbeeld gebruikt om in het voorjaar de bodem mee te voeden.

“

Boer Huijgen kreeg het voor elkaar honderd burgers elk 1000 euro te laten investeren in zijn duurzame bedrijf

De Eemlandhoeve is eigenlijk al een burgerboerderij sinds 2014, toen Huijgen het voor elkaar kreeg om honderd betrokken burgers uit Amersfoort elk 1000 euro te laten investeren in zijn bedrijf. De redenen voor burgers om mee te doen liepen uiteen, van jongeren met een behoefte aan lokale producten tot ouderen die hun kleinkinderen in verbinding met de boerderij wilden brengen. De ‘rente’ bestond uit vijftig punten die de burger kon uitgeven aan voedselproducten en andere diensten die de boerderij biedt. Met het opgebrachte geld kon Huijgen extra ruimtes aanleggen, waaronder de moestuin, het eventterrein en een Eethuis. “De betrokkenheid vind ik het mooist: iedereen kan een dagje helpen, en daardoor kom je zóveel mensen tegen. Gezinnen die er een dagje uit willen, mensen die tegen een burn-out aanlopen en hier rust vinden. Een tijdje terug kwam een groep mensen uit Huizen om te leren hoe je een moestuin onderhoudt; met die kennis zijn ze hun eigen tuin in de Huizer Meent begonnen, om die producten weer aan de lokale voedselbank te geven. Dat is toch mooi?”

Een sociale beweging

Vooralsnog benadert Huijgen boeren die niet willen uitbreiden of stoppen, maar die open staan voor verandering. “Toen ik net met De Eemlandhoeve begon, dachten veel mensen: wat is die rare snuiter aan het doen? Maar nu zie je dat steeds meer boeren geïnteresseerd komen loeren. Samen met die nieuwsgierige boeren, de pioniers, wil ik laten zien dát en hoe het anders kan.” Die verandering kost tijd en geld, en de beste oplossing verschilt per boerderij; technische processen kunnen soms juist negatief uitpakken voor de bodem en de dieren. Daarom wil hij dat boerderijen elk hun eigen MGV-plan opzetten, met financiële steun en controle van burgers.
“

Voor een echte landbouwomslag móeten we minder gaan produceren

“Ik heb best wat over me heen gehad van gangbare boeren: zij rijden op hun trekkers naar het RIVM en ik niet, dus in hun ogen sta ik te ver van ze af. Terwijl ik wel snap dat ze boos zijn, veel boeren worden financieel afgeknepen, regels stapelen zich op en de prijzen liggen veel te laag – een duurzame omslag kost juist middelen, ruimte en betrokkenheid.” Maar het punt is, volgens Huijgen: voor een echte omslag móeten we minder gaan produceren. “Daarom zeg ik: doe een stap terug op de export. Natuurlijk kun je hier geen koffie verbouwen, maar als het wel kan, haal je eten dan van dichtbij.” De burger betaalt dan een eerlijke prijs en steunt boeren in een duurzame omslag; de boer zal beter met de omgeving om moeten gaan én niet onnodig veel produceren.
Beeld: Chavez van den Born
Ondanks zijn lokale aanpak heeft Huijgen ook een internationale visie. Zo vertelt hij het verhaal achter het European Versatile Countryside-monument op zijn terrein. Een paar jaar terug zocht Huijgen contact met drie andere boeren in Europa – in Estland, Portugal en Duitsland – die ook op zoek waren naar vernieuwing en een lokale voedselcultuur. “Samen hebben we toen een ‘European Versatile Farmers Network’ opgericht – ja, je hebt er maar vier boeren voor nodig. We gingen in gesprek over nieuwe vormen van landbouw, en ter afsluiting gaven we een feestje, dat noem je dan een conference, waar ik dit monument aan overhield.”

Voor dit ‘feestje’ werd Huijgen persoonlijk uitgenodigd door de toenmalige Eurocommissaris, om zijn visie te delen over een nieuwe Europese landbouwaanpak. Zij schreef zelfs het voorwoord van zijn boek Cityside Oasis. Dat is precies zijn tactiek: “Ik wil een sociale beweging opbouwen van leergierige boeren en betrokken burgers: de politiek volgt vanzelf wel.”

‘De boeren laten zich opnaaien’

Bioboer Jan Overesch stond vorig jaar niet op het Malieveld.

Wie is er bang voor de grote boze boer?

Politici staan in de rij om zich solidair te tonen met boeren die de wet overtreden.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons