We verplaatsen ons naar de toekomst. Stel je voor: de wereld draait volledig op hernieuwbare energie. Fossiele brandstoffen zijn verleden tijd, we gebruiken geen olie, gas of kolen meer om onze huizen warm en onze fabrieken draaiende te houden. Alleen nog zon, wind, waterkracht en andere duurzame energiebronnen.
Er is meer groen op deze denkbeeldige wereld, en er is meer elektriciteit. Daartoe zijn lange rijen windturbines op zee geplaatst, zijn indrukwekkende waterdammen gebouwd 1, en wordt de kracht van de zon grootschalig benut, onder andere door bijna alle daken van zonnepanelen te voorzien.
Vraag je even niet af of de wereld überhaupt volledig kan draaien op hernieuwbare energie. Bedenk nu eens wat zo’n wereld zou inhouden. Denk op grote schaal: wat zou het inhouden voor de internationale energiehandel, of voor machtsverhoudingen tussen landen? Dat zijn exact de vraagstukken waarover Daniel Scholten en zijn collega Rick Bosman zich in hun onderzoek bogen.
“Dat heeft hele praktische redenen. Landen moeten zich voorbereiden op de nieuwe uitdagingen die de energietransitie met zich meebrengt. Ze zullen niet alleen individueel moeten kijken hoe ze er hun voordeel mee kunnen doen, bijvoorbeeld door de technologie of de materialen voor duurzame energieproductie in handen te hebben; ze zullen ook meer moeten samenwerken, door mondiale instanties en beleid op te zetten, om nieuwe politieke spanningen te vermijden.”
“Landen zullen meer moeten samenwerken om nieuwe politieke spanningen te vermijden
“Elk land heeft de mogelijkheid om een bepaalde hoeveelheid duurzame energie op te wekken. Doen ze dat, dan zijn ze meteen ook veel vrijer om te bepalen hoe ze aan hun energie komen. Dat ligt momenteel heel anders. Fossiele energiebronnen zijn nu sterk geconcentreerd bij een aantal energiegrootmachten, zoals Rusland (gas) of het Midden-Oosten (olie). Veel landen hebben momenteel geen keus: willen ze aan energie komen, dan moeten ze in gesprek met deze monopolisten.
Ook de grootschalige elektrificatie is een keerpunt. De toekomstige wereld zal vooral op elektriciteit draaien, en die zal overal geproduceerd kunnen worden. Landen kunnen zodoende veel makkelijker van exporteur wisselen, net zoals consumenten nu van energieleverancier veranderen wanneer een ander voordeliger is. De energiehandel krijgt zo het karakter van een vrije markt en kan bovendien regionaal opgezet worden, terwijl die nu een mondiaal karakter heeft. Anders gezegd, de lijntjes worden veel korter.
Neem Europa: het continent zal in de ideale situatie een lange schakelketting vormen van buurlanden die hun energie onderling verhandelen. Brandstoffen over de hele wereld verschepen zal passé zijn.”
“Dat is nog maar de vraag. Dat zal sterk afhangen van de keuzes die gedurende de transitie gemaakt worden. Landen zoals Rusland of gebieden zoals het Midden-Oosten zullen politiek niet bepaald stabieler worden wanneer hun voornaamste inkomstenbron wegvalt. Gelukkig is er ook in die gebieden genoeg potentieel voor hernieuwbare energie. Het is dus belangrijk dat zij hun huidige winst investeren in grote projecten voor duurzame energie.”
“Landen als Rusland zullen politiek niet bepaald stabieler worden wanneer hun voornaamste inkomstenbron wegvalt
“Zeker. Wanneer energiebedrijven zoals Shell de transitie willen overleven, zullen ze moeten omschakelen naar duurzame energie. Vergis je niet, door decentralisatie – huishoudens en coöperaties die hun eigen energie opwekken – zal hun winstplaatje sterk veranderen.
De zonzijde hiervan is dat die decentralisatie werkgelegenheid oplevert in talloze lokale gemeenschappen. Maar dan moeten overheden niet enkel inzetten op grootschalige projecten zoals wind op zee, waar grote energiebedrijven aan het roer staan, die energie op de oude manier aan huishoudens blijven leveren.”
“Dat doen ze nu al. Kijk naar Europa: daar zie je dat de visie van de lidstaten op de energietransitie sterk beïnvloed wordt door hun positie. Duitsland is voorloper qua technologie en kennis van hernieuwbare energie, en bepleit een vlotte transitie. Een land als Polen daarentegen ziet daar weinig in, omdat zij op de korte termijn afhankelijk zouden blijven van anderen. Daarom wil Polen kerncentrales bouwen: dan kan het heer en meester over zijn eigen energie zijn.
Gebrek aan internationale samenwerking zie je ook bij windparken op de Noordzee. In plaats van elektriciteitsnetwerken aan elkaar te koppelen, wat kostenbesparend zou zijn, gaat ieder land zijn eigen gang. Eigen energieproject eerst.
Energiegrenzen volledig openstellen zal dus niet zonder horten of stoten gaan. De Europese Commissie zal haar best doen om de verschillende belangen en strategieën met elkaar te verenigen, maar wanneer puntje bij paaltje komt, bepalen lidstaten zelf wat ze op energievlak doen. Een goed geolied systeem van hernieuwbare energie kan alleen fungeren op basis van grootschalige en vooral stevige afspraken tussen landen.”
- Dammen die uiteraard voldoen aan het protocol voor duurzame dammen van de International Hydropower Association. ↩︎
- Geopolitiek: hoe geografische factoren (de ligging en de natuurlijke eigenschappen van een gebied) worden ingezet om politiek te bedrijven. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
