Groene daken zijn de laatste jaren flink in opkomst. Roofgardens worden uit het dak gestampt en grijze platte daken veranderen in groene oases. En dat is niet alleen omdat het aanzicht vanuit de lucht wat mooier moet zijn. Steden warmen op en straten lopen onder bij een fikse regenbui omdat riolen de hoeveelheid water niet aankunnen. Volgens Friso Klapwijk (36) ligt een van de oplossingen van die problemen niet op de grond, maar op hoogte. Daken spelen namelijk een cruciale rol.
Gebouwen en natuur samenbrengen
“Toen we vijf jaar geleden begonnen was 99,9 procent van de platte daken in Amsterdam ongebruikt. In totaal ligt er in de stad bijna 12 miljoen vierkante meter platdak. In plaats van dat dat nuttig gebruikt wordt, zorgt het alleen maar voor problemen doordat een kaal dak warmte opneemt en water niet goed kan opvangen”, vertelt Friso. Daan de Leeuw en Matthijs Bourdrez (sinds 2012 actief onder de naam Solar Sedum) hadden hun witte jas al aangetrokken en met z’n drieën begonnen ze de Dakdokters. “We hebben alle drie een verschillende achtergrond, maar hadden duidelijk een gemeenschappelijke deler. Gebaseerd op het gedachtegoed van de Oostenrijkse kunstenaar en architect Hundertwasser wilden we gebouwen en natuur weer één laten worden. Ik ben zelf ingenieur en houd me al lang bezig met duurzaamheid. Op een gegeven moment was ik wel klaar met rapporten schrijven. Door met Daan en Matthijs de handen ineen te slaan als Dakdokters hoefde ik niet meer stil te zitten.”
Van diagnose via operatie naar genezing
De Dakdokters beschikken over een eigen ontwerpbureau dat gespecialiseerd is in dakarchitectuur, de Dakarchitecten. Zij voeren dakscans uit, maken ontwerpen en regelen de vergunningen. Bij een dakscan wordt gekeken naar de mogelijkheden die het dak te bieden heeft. Dit wordt vervolgens uiteen gezet in een rapport. Hierin wordt ook de staat van het dak en bijvoorbeeld de potentiële opbrengst van zonnepanelen opgenomen. Daarnaast kunnen de Dakarchitecten het dakterras van allerlei gemakken worden voorzien, van buitenkeuken tot lounge sets.
Het dak als duurzame motor van de stad. Het klinkt als een ideale combinatie voor de oplossing van een aantal milieuproblemen, het benutten van leegte en het aanbrengen van wat kleur in de grauwheid. De grootste vraag die de Dakdokters zich stelden was waarom Amsterdam geen duidelijk beleid had als het ging om groene daken en een stad als Rotterdam al jaren voorliep op dit gebied. Toch ging niet alles meteen van een leien dakje, in de beginfase van hun genezingsproces van Amsterdam stuitten ze op weerstand. “We werden niet overal serieus genomen door de gemeente en projectontwikkelaars. Dat lag niet zozeer aan de het feit dat er geen oog was voor de problemen, maar vooral aan onze onervarenheid. Als je wat langer rondloopt en kan laten zien wat je te bieden hebt kun je een naam vestigen.”
Met hetzelfde gemak heb je een polderdak
Een van de projecten die daar een belangrijke rol in gespeeld heeft, is de aanleg van een polderdak op het Old School gebouw in zakendistrict de Zuidas. Daar werd duizend vierkante meter dak zo bewerkt dat het neerslag tot op de laatste regendruppel kan beheersen. Het polderdak heeft als voornaamste functie om regenwater op te vangen, vast te houden en vertraagd af te voeren. “Je moet het eigenlijk zien als een groen dak plus”, vertelt Friso. Want een polderdak is zeer vernieuwend, zo niet revolutionair volgens hem. “We hebben het systeem zo gemaakt dat het water dat wordt opgevangen bestuurbaar en regelbaar wordt. We kunnen het afstemmen op de buien die verwacht worden. Dat is uniek, zelfs in de wereld.” Het polderdak van Old School heeft een capaciteit van liefst 84 kubieke meter water (= 84.000 liter).
[[{“fid”:”31200″,”view_mode”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“class”:”styles file-styles artikel_halve_breedte media-element file-file-styles-artikel-halve-breedte”,”id”:”styles-4-0″}}]]
Maar hoe werkt dat nou precies, zo’n polderdak? Op het bestaande dak, plat en soms licht hellend, wordt een soort dijk aangelegd. De hoogte daarvan is afhankelijk van het waterbergend vermogen en de draagkracht van het dak. Met speciale kleppen aan de zijkant wordt het waterniveau en de afvloeiing van het water gestuurd (zie foto links). Dit kan dan weer worden afgestemd op de verwachte neerslag, zodat het water in juiste proporties kan worden afgevoerd of opgeslagen. Het overtollige water kan worden hergebruikt. “Eigenlijk werkt het net als een gewone polder.” Het dak wordt daarbij voorzien van een groene bovenlaag in de vorm van gras of andere natuurlijke bedekking.
Het einde van de wateroverlast
Het polderdak van Old School diende als een soort proefmodel en werd met groot enthousiasme ontvangen door de gemeente Amsterdam. Inmiddels zijn er daarom meerdere gebouwen die onder handen worden genomen. Volgens Friso is het een doorbraak in de aanpak van toekomstige problemen die worden veroorzaakt door extreme neerslag. “Het dak van Old School heeft met gemak de megabui van 28 juli jl. overleefd. Dit ene dak is weliswaar een druppel op de gloeiende plaat, maar het laat zien dat het werkt. Het is nu zaak dat er juiste regelgeving komt en gemeenten en projectontwikkelaars meerjarenplannen maken. Op die manier kun je de stad echt klimaatbestendig inrichten.”
[[{“fid”:”31202″,”view_mode”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“class”:”styles file-styles artikel_halve_breedte media-element file-file-styles-artikel-halve-breedte”,”id”:”styles-4-0″}}]]
Het polderdak (foto links) kan zowel op nieuwbouw als op bestaande gebouwen. Maar de investering leent zich het meest voor grotere dakoppervlaktes. Mensen die een platdak hebben, maar voor wie een polderdak geen optie is kunnen echter wel kiezen voor slimme oplossingen. Want volgens Friso zijn er ook andere manieren om overtollig water op te vangen: “Denk daarbij aan regentonnen of het lichten van wat tuintegels. Ook een ‘gewoon’ groen dak kan al helpen. Een goed opgebouwd groen dak kan al 50 procent van alle regenwater opvangen. Dat bereikt het riool nooit!”
Een multifunctioneel dak
De aanleg van een polderdak is in zijn ogen in ieder geval de investering dubbel en dwars waard. “Een polderdak zorgt in de zomer voor gratis verkoeling dus dat scheelt de hele dag airco. Bovendien is er bij nieuwbouw vaak watercompensatie nodig, doordat er grondoppervlakte verdwijnt dat water kan opvangen. Soms wordt daarvoor een vijver gebouwd en dat kost ook geld, dus dan kan je beter een polderdak nemen. Dat is ook nog eens multifunctioneel. Je kan er zonnepanelen of een moestuin op aanleggen of er een dakterras op zetten. En als je er verder weinig onderhoud aan wil hebben kun je het ook inrichten als eenvoudig groen dak.”
Op het dak ligt een groot deel van een schone toekomst
Maar bovenal is het polderdak en een groen dak in het algemeen een duurzame oplossing van grote problemen. Als het aan Friso ligt zal Amsterdam en ook de rest van Nederland op termijn vanuit de lucht dan ook groen zien. “Waarom zou je de ruimte op een gebouw niet benutten als je er van alles mee kan doen? Niet alleen water opvangen, maar ook warmte absorberen, een nieuwe biodiversiteit creëren en gebruiken als recreatieplaats. Ik denk dat op het dak een groot deel van de toekomst ligt.”
Foto’s: de Dakdokters
