Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
‘De grens is bereikt’. Met deze woorden begon
een petitie van boeren en tuinders aan de bestuurders van verschillende provincies een paar weken geleden. Gisteren stond een
bonte coalitie van ondernemers (aannemers, bouwers; grond- en afvalbedrijven) onder de naam Grond in Verzet op het Malieveld. Het
manifest van deze actiegroep begint met exact dezelfde woorden: ‘De grens is bereikt’. Ook de jongeren van Extinction Rebellion bedienen zich van deze woorden, ze vestigen daarmee de aandacht op het overschrijden van de grenzen van ons ecosysteem. Tegelijkertijd passen ze de woorden toe op hun eigen burgerlijke gehoorzaamheid: het overschrijden van wetten en regels is deel van hun strategie.
“
Rode draad van het afgelopen jaar? De grens is bereikt
Dat er grenzen zijn bereikt blijkt ook uit de uitspraak van de Raad van State die leidde tot wat we inmiddels kennen als de ‘stikstof-impasse’. Ook de actualiteit van de
PFAS-norm – het handhaven van de PFAS-norm zorgt ervoor dat veel bouwprojecten noodgedwongen stil zijn komen te liggen, waardoor bouwend Nederland het gevoel heeft klem te zitten – draait om
grenzen en het handhaven daarvan. Het afgelopen jaar kende verder een lange reeks wetenschappelijke rapporten over de gezondheid van onze oceanen, biodiversiteit, landgebruik en klimaat. Rode draad hierin? Inderdaad: de grens is bereikt.
Déjà vu
Bij het bereiken van meerdere grenzen tegelijk denk ik meteen aan de bevindingen van de Club van Rome, inmiddels alweer vijftig jaar oud. De aanleiding voor hun project leest alsof het over vandaag gaat:
‘De bedoeling […] is om het complex van problemen van mensen van alle naties te onderzoeken: armoede te midden van overvloed; milieuverontreiniging; verlies van vertrouwen in instituties; ongecontroleerde verstedelijking; onzekerheid over werkgelegenheid; vervreemding van de jeugd; afwijzing van traditionele waarden; en inflatie en andere monetaire en economische verstoringen.
Deze schijnbaar uiteenlopende delen van de ‘wereldproblematiek’, zoals de Club van Rome het noemt, hebben drie kenmerken gemeen: ze komen tot op zekere hoogte in alle samenlevingen voor; ze bevatten technische, sociale, economische en politieke elementen; en, het allerbelangrijkste, ze werken op elkaar in.’
“
Wanneer grenzen aan de groei van grondstoffen of land zijn bereikt, zal deze automatisch stoppen
De Club van Rome (een organisatie van tientallen onderzoekers, technocraten en zakenlieden, die zich in april 1968 organiseerden en vanaf toen in Rome samenkwamen) wijst in de bekende rapportage ‘
Grenzen aan de Groei’ op de ongecontroleerde groei als hoofdoorzaak van al deze problemen. Het doelde hierbij op de groei van de mensheid als geheel en op het nastreven van steeds grotere materiële vooruitgang. Wanneer de grenzen aan de groei zijn bereikt zal deze automatisch stoppen, of het nu in de vorm van het einde van grondstoffen is, de beschikbaarheid van land (en daarmee voedsel) of door vervuiling.
In ‘Grenzen aan de Groei’ staan geen exacte voorspellingen in de zin van jaartallen – daarvoor zijn er te veel variabelen – maar de eerste knikken in de grafieken in het rapport treden op in de eerste helft van de 21e eeuw. Het zou dus zomaar kunnen dat we nu getuige zijn van de eerste harde grens waar we tegenaan botsen.
Van Brundtland tot Raworth
De zorgelijke boodschap van de Club van Rome werd onder meer opgepakt door een VN-Commissie onder leiding van de voormalige premier van Noorwegen, Gro Harlem Brundtland. Zij moest op zoek naar oplossingen voor de gesignaleerde problemen en zocht het in grotere internationale samenwerking. Het werk van de commissie heeft eeuwigheidswaarde gekregen dankzij de hieraan ontleende
Brundtland-definitie voor duurzame ontwikkeling: ‘ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen’.
Een eigentijdse uitwerking van de bevindingen van zowel de Club van Rome als van Brundtland is gemaakt door de Britse econome
Kate Raworth met haar Donut Economie. Zij illustreert met eigentijdse cijfers en voorbeelden dat, wat in de jaren ’70 en ’80 werd voorspeld, en nu aan het gebeuren is.
Malieveld
Terug naar het Malieveld. De zorgen van de demonstranten, ook die van deze week, zijn reëel. Zij kunnen hun werk straks niet meer doen zoals ze altijd gedaan hebben. De grens is immers bereikt. Je kunt niemand individueel verwijten dat de systeemgrenzen zijn bereikt, zelfs niet als dat individu daar zelf actief aan heeft meegewerkt. Dat hebben we immers allemaal. De weg vooruit is ons door bovengenoemde denkers al geschetst: matiging en samenwerking aan een samenleving die zowel sociale als ecologische grenzen respecteert. Ik hoop dat het resultaat van alle demonstraties een gedeelde visie op deze weg vooruit is.
De grens is namelijk bereikt.
