‘De natuur vernietigen moet strafbaar worden’

“Mensen in de westerse wereld zien de natuur als hun bezit. Iets wat je kunt kopen, verkopen, gebruiken en naar eigen inzicht misbruiken. Dat is een kunstmatige verhouding waarmee ik het fundamenteel oneens ben. De wereld heeft een eigen intrinsieke waarde waarmee wij door ons leven zijn verbonden.

“Het voelt normaal omdat we wetten hebben gemaakt die vernietiging toelaten. Sterker: die vervuilen tot de norm maken. Wetten worden in principe gemaakt om de samenleving te besturen, maar ze worden ook gecreëerd om eigenbelang te behartigen.”

“Sommige dingen worden pas in onze morele bewustzijn verankerd als we er het label ‘crimineel’ op plakken. Al denken we dat ons gezond verstand voldoende is, toch lieten we ooit apartheid en genocide ontstaan, Joden mocht je ook ooit in groten getale vergassen. Soms werkt het andersom: dan wordt iets zo onverteerbaar dat we het naar een wet vertalen: van malum in se naar malum prohibitum. Het strafrecht schept wettelijke verplichtingen voor onze morele overwegingen.”

“Zo’n verandering van wat de norm is zet sneller in dan je denkt. Het afschaffen van slavernij in de Verenigde Staten heeft uiteindelijk maar achttien maanden geduurd, in plaats van de zeven jaar die vooraf waren geschat. Omdat bedrijven niet meer wilden investeren in iets wat crimineel was, maar ook omdat de hele samenleving wist dat het bij de wet verboden was om slaven te hebben. Daar had je die omdraaiing van wat als normaal werd gezien: doordat het officieel een misdaad werd, was het binnen de kortste keren onbehoorlijk om nog met een zwarte man in ketens gezien te worden.”

“In 2010 heb ik bij de Commissie voor Internationaal Recht van de VN het voorstel ingediend om ecocide toe te voegen aan de vier misdaden tegen de vrede. Deze misdaden worden vervolgd bij het Internationaal Strafhof en zijn een soort superwetten waaraan andere wetten getoetst worden. Voor mensen bestaat er een overkoepelend idee van first do no harm, een recht op leven. De natuur moet dat ook krijgen. Dat geeft macht aan gewone mensen die bij dreigend onheil het recht aan hun kant hebben. De staat is verplicht om hun claims te onderzoeken en actie te ondernemen. Je bent dan niet langer een illegale activist, maar een aanklager met een punt.”

“Stel: je bent een energiebedrijf en er is een verbod op ecocide. Ga je naar olie boren op de Noordpool, teerzand afgraven, schaliegas zoeken? Nee, want de minister geeft je geen vergunning, je aandeelhouders vinden het onverdedigbaar, de bank geeft je geen geld om te investeren. Dus je zet in op een andere vorm van energie, een die schoon is. Daar krijg je wel geld voor, van de overheid maar ook van banken, want de productie van schone energie moet ineens enorm opgeschaald worden, met de nodige banengroei en het aantrekken van nevensectoren als toetje. De samenleving gaat dan gedwongen over op een circulaire economie in plaats van boom and bust.”

“Een mooi voorbeeld is dat van de razendsnelle ontwikkeling van de vliegtuigbouw aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in de Verenigde Staten. De VS wilden deelnemen aan de oorlog maar er waren onvoldoende vliegtuigen. De overheid vroeg hulp aan Henry Ford, die massa’s auto’s produceerde, maar hij had geen zin in die omschakeling.

“Als je een wet opstelt die mensen samen verantwoordelijk maakt voor het grotere belang van de generaties na ons, creëer je altijd harmonie. We willen ecocide berechten volgens het principe van herstelrecht, dat bijvoorbeeld ook wordt gebruikt bij genocidezaken in Rwanda. Niet de daders, maar de slachtoffers staan centraal. Zij zoeken in gesprek met de daders geen vergelding maar een manier om de schade te herstellen.

In demock trial (simulatie, red.) die we in 2011 hielden, liepen de onderhandelingen een tijd spaak: de directeur van het energiebedrijf in kwestie bleef vasthouden aan het idee dat hij olie uit teerzand leverde omdat de samenleving daar simpelweg om vroeg. Maar nadat de gespreksleider de aandacht op de gedeelde toekomst vestigde door te vragen of de directeur ook kinderen had, werd het debat veel menselijker en kwamen de partijen uiteindelijk tot onverwachte uitkomsten. De directeur beloofde bijvoorbeeld te investeren in een universitaire leerstoel op het gebied van de ecocidewet.”

Dit artikel verscheen eerder in OneWorld-magazine.