De strijd op leven en dood in Oostvaardersplassen

Veel mensen vonden dat ingrijpen nodig was. Deze dieren moeten worden gered, dit kon zo niet! Kelly van Big Brother ging zelfs samen met een andere vrouw in hongerstaking ‘voor de dieren’. Inmiddels worden de kuddes met schraal hooi bijgevoerd. Of dat ze in deze fase nog helpt, is zeer de vraag. Maar als natuurliefhebber kijk ik anders tegen de situatie aan, hoewel ik de gevoelens van de onthutste demonstranten goed begrijp.

In het geval van de Oostvaardersplassen zijn er mensen die de rondzwervende kuddes willen redden omdat het ‘onmenselijk’ zou zijn die te laten verhongeren. Een deel van de protesterenden gebruikt de maatschappelijke onrust als hefboom om op termijn ook hier de natuur weer te laten stroken met menselijke behoeften. Het gebied moet in die optiek weer landbouwgebied worden, of er moet voortaan op de kuddes kunnen worden gejaagd – wat erop neerkomt dat het gebied wordt omgevormd tot extensieve veehouderij, à la de Veluwe. Dierhouders stelden in het debat hun eigen zorgplicht gelijk aan die van Staatsbosbeheer. Er is blijkbaar een grote behoefte onder dierhoudend Nederland om meer vrijheid te hebben in de omgang met dieren. Een vrijheid die we in haar meest perfide vorm kennen als de bio-industrie. Maar ik zie hier dezelfde motieven als bij de vernietiging van het oerbos: mensen die pogen de natuur te ‘redden’ en mensen die de natuur ‘nuttig’ willen laten zijn.

Maar ik verwacht niet dat ik de mensen die alles nuttig willen maken, ooit kan overtuigen. De boeren en jagers zullen de Oostvaardersplassen hoe dan ook blijven zien als representant van een afschuwelijk idee: de notie dat de natuur er voor zichzelf is, volledig en prachtig in haar zinloosheid.

De gedachte dat de dieren de kans moeten hebben om te trekken, zodat ze elders voedsel kunnen zoeken, lijkt sympathiek. Maar uiteindelijk zullen ze toch weer met honger te kampen krijgen, omdat gebieden waar nog voedsel is te ver weg zijn of voedsel tijdelijk onbereikbaar is. Ook houden de dierenvrienden er geen rekening mee dat schietlustige jagers zich overal doen gelden, en boeren niet graag een kudde wilde paarden in hun bietenakker zien. Dat betekent dat elk beest dat een stap buiten de Oostvaardersplassen zet, de kogel kan verwachten. Wat betekent dierenliefde nog als het object van die liefde vervolgens ergens op de Veluwe de kogel vindt of op de Posbank verhongert?

De zeehondencrèches zijn ondertussen een zichzelf in stand houdend fenomeen geworden. Door alle aangespoelde zeehondjes te redden en later weer vrij te laten in de zee, brengen ze het voedselaanbod en de zeehondenpopulatie uit balans en veroorzaken zo ieder jaar een nieuwe hongersnood op zee. Die leveren de crèches weer nieuwe zielige zeehonden op. Deze aanpak veroorzaakt voortdurend lijden onder de populatie. In plaats van een incidentele hongersnood, eens in de zoveel jaar, scheppen ze een jaarlijks terugkerende hongersnood: er zijn voortdurend teveel zeehonden in relatie tot de hoeveelheid vis. Deze dierenliefde bijt zichzelf in de staart.

Het resultaat van die drang produceert weinigs goeds: de ‘nuttige’ natuur oogt inmiddels als een groene woestenij waarin alleen met neonicotinoïden vergiftigde mais en Engels raaigras groeit. Op de Veluwe zijn de bossen door ‘natuurbeheer met het geweer’ uitgegroeid tot een nachtelijk abattoir waar jaarlijks enorme aantallen herten en zwijnen worden afgeslacht. En door ons ingrijpen is de Waddenzee veranderd in een verhongeringsgebied voor zeehonden.

Empathie is geen verstandig kompas voor de natuur. Wellicht is het tijd dat we de bakens verzetten: dat we ons durven te verbazen en te verwonderen over de natuur, zonder direct naar het geweer, de zaag, de ploeg, de gifspuit of de voederbak te grijpen. We kunnen overal ingrijpen, maar of de natuur daar beter van wordt? Daar lijkt het niet op