Zoals bekend werd er eind vorig jaar een klimaatakkoord bereikt tussen zo'n 200 landen. Doel is om de wereldwijde CO2-uitstoot drastisch terug te dringen. Eén van de manieren om dit te bewerkstelligen is om in te zetten op duurzame energie. Meer windmolens plaatsen zou dan ook logisch zijn, maar die leveren veel discussie op. Voorstanders roemen de schier oneindige energievorm en zetten het liefste de hele Noordzee vol met molens. Tegenstanders vinden windmolens maar lelijk en claimen dat het luidruchtige, subsidieverslindende monsters zijn. Maar wie heeft er nou gelijk?
De feiten op een rij
Windenergie is schoon en onuitputtelijk. Het is momenteel de goedkoopste vorm van duurzame energie die we zelf kunnen produceren en dat maakt ons minder afhankelijk van gas, kernenergie en kolen uit andere landen. Een moderne windmolen van zo'n 120 meter hoog heeft een vermogen van 3 megawatt en levert genoeg stroom voor 2.000 huishoudens. Om datzelfde rendement met zonne-energie te bereiken zou je 12 voetbalvelden aan zonnepanelen nodig hebben. Over de vraag of windenergie nou goedkoper of duurder is dan energie uit olie, gas of kolen, bestaat veel onenigheid. Het hangt er namelijk van af hoe je het bekijkt. De kostprijs van windenergie op land is ongeveer 7 eurocent per kWh tegenover 4 tot 5 cent voor reguliere elektriciteit. Om dat te compenseren betaalt de Rijksoverheid ongeveer 2 tot 3 cent per kWh subsidie aan producenten van windenergie. Op die manier lijken windmolens dus inderdaad op subsidie te draaien. Echter: “onzichtbare” kosten (zoals die voor luchtverontreiniging, opwarming van de aarde en volksgezondheid) worden nooit meegerekend als het om fossiele brandstoffen gaat. Volgens een omvangrijke Europese studie bedragen deze kosten voor kolen zo'n 4 cent per kWh en voor gas zo'n 2 cent per kWh. Uiteindelijk kom je dus ongeveer op hetzelfde bedrag uit.
Een windmolen van 180 meter hoog (dat is even hoog als de Euromast) levert twee keer zoveel energie op als eerder genoemde molen van 120 meter. Windmolens worden daarom steeds groter en produceren daardoor ook meer geluid. Hiermee wordt bij de plaatsing echter rekening gehouden: nieuwe windmolens worden minimaal 300 meter van de dichtstbijzijnde huizen af geplaatst. Bovendien zijn er steeds betere technieken om geluidsoverlast tegen te gaan. Om nóg grotere molens te kunnen inzetten en toch de overlast te beperken, worden er ook windparken op zee gebouwd. Die zijn omstreden omdat ze de horizon zouden vervuilen en bovendien veel duurder zijn dan windmolens op land. Momenteel kost deze vorm van windenergie zo'n 15 cent per kWh; 2 tot 3 keer meer dan reguliere energie. Door innovatie en de toepassing van nieuwe technieken verwachten wetenschappers dat windenergie vanaf 2030 zonder subsidie kan. Denk je eens in: het is dus nu goedkoper om gas- en olievelden op te sporen, gangenstelsels te graven, pijpleidingen aan te leggen, eeuwenoude grondstoffen op te pompen, deze te vervoeren met vrachtwagens of schepen en vervolgens te verbranden dan om lokaal een windmolen te bouwen en de opgewekte energie direct naar afnemers te leiden. Is dat logisch? Nee, niet echt… Als we nu in een wereld zouden leven waarin duurzame energie de norm is, dan zou het heel raar zijn om op fossiele brandstoffen over te stappen. Niet alleen vanwege de vervuiling, maar vooral omdat het vele malen duurder zou zijn. Grijze energie is alleen maar 'goedkoop' omdat de kosten voor innovatie en aanleg van netwerken allang gemaakt zijn.En omdat veel indirecte kosten buiten beschouwing worden gelaten. Daar komt bij dat de discussie verkeerd gevoerd wordt. Ook als windenergie duurder zou zijn, kun je jezelf de vraag stellen: is schonere lucht en minder vervuiling die hogere prijs niet waard? Ik denk het wel. En de horizonvervuiling van al die molens op land en — erger nog — langs onze prachtige kust dan? Ik vermoed dat we daar prima aan kunnen wennen. Zoals we ook gewend zijn geraakt aan de aanblik van auto's door de straten en het geluid van overgaande telefoons in de trein.
Een veelgehoord argument tegen windenergie is dat al die molens op land en op zee — inclusief de toekomstige mega-windparken — nooit zullen kunnen voorzien in onze totale energiebehoefte. Dat klopt. Alhoewel de opbrengst natuurlijk altijd kan worden opgeschaald door meer windparken te bouwen, is het inderdaad niet waarschijnlijk dat we ooit alleen op wind zullen vertrouwen voor onze energiebehoefte. De verwachting is dat wind in 2050 verantwoordelijk zal zijn voor 26.000 megawatt. Dat is tegen die tijd zo’n 40 tot 50 procent van onze totale energiebehoefte. Dat lijkt niet veel, maar bedenk dat duurzame energie altijd zal draaien om een slimme wisselwerking tussen verschillende bronnen.
Puur en alleen vertrouwen op één bron is niet alleen onbetrouwbaar, maar ook erg dom. Want wat als het een paar dagen windstil is? Of in het geval van zonne-energie: wat als het een maand lang grauw en grijs weer is? Juist door in te zetten op verschillende vormen van groene energie maken we onszelf minder afhankelijk en sluiten we risico's zoveel mogelijk uit.
Linksom of rechtsom
Hoe je het ook wendt of keert: Nederland is bij uitstek het land van de windmolens. In de 14e eeuw werden ze al ingezet om graan tot meel te malen en een eeuw later hielpen ze om de eerste polders aan te leggen. Het lijkt daarom zo natuurlijk en logisch om ditzelfde principe nu — zij het in een moderner jasje — toe te passen om elektriciteit op te wekken. Het waait in Nederland immers voortdurend en we hebben in al die eeuwen flink wat ervaring opgedaan om hiervan gebruik te maken. Zouden onze voorouders de vroegere windmolens ook spuuglelijk hebben gevonden?
Ondertussen zijn er in Nederland inmiddels meer dan 135 stichtingen en actiecomités opgericht die strijden tegen de aanleg van windmolenparken in hun omgeving. Berichten over het onnodig vervangen van nog werkende windmolens door nieuwe alleen om subsidie op te strijken, duwt de groene lobby nog dieper in het verdachtenbankje. Daarom is het goed dat er nu een tamelijk ambitieus klimaatakkoord ligt waar niemand omheen kan. Welke oplossing we ook bedenken, we zullen beter ons best moeten doen om Nederland te vergroenen. Linksom of rechtsom. Windmolenparken spelen daar ontegenzeggelijk een belangrijke rol in.
