Toen acht vrouwen op Rodrigues in 2016 zeewier begonnen te telen, was daar nog weinig vraag naar. Beeld: Nicole Franken

Deze vrouwen houden het hoofd boven water (dankzij zeewier)

Het is gezond, groeit snel en zou behalve wereldhonger ook klimaatverandering kunnen tegengaan. Zeewier wordt niet voor niets het ‘groene goud’ genoemd. Op het kleine Rodrigues in de Indische Oceaan helpt de zeewierteelt vrouwen traditionele rolpatronen te doorbreken.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Langzaam vaart het bootje met vrouwen in bontgekleurde kledij door de ondiepe lagune. Het water staat op dit moment van de dag zo laag dat de onderkant van de boot af en toe over de zeebodem schraapt. De visser die de boot bestuurt laveert behendig tussen het koraal en de rotsen die boven het wateroppervlak uitsteken. De eeuwig waaiende zuidoostenwind maakt golfjes die tegen de boeg uiteenspatten.

Als een van de vrouwen in de boot de volle laag krijgt, kunnen de anderen hun lach niet onderdrukken. Dit zijn de zeewiervrouwen van Rodrigues, een eilandje in de Indische Oceaan op zo’n 560 kilometer ten oosten van het eiland Mauritius, waar het een autonoom onderdeel van is. Ze zijn op weg naar de akkers van hun zeewierboerderij, in het diepere water van de lagune.

Rodrigues wil een voorbeeld zijn van een blauwe economie

Op andere plekken in de wereld mag de teelt van zeewier vaak al behoorlijk uitgebouwd zijn, op Rodrigues staat alles nog in de kinderschoenen. Het eiland zelf is piepklein: het meet nauwelijks 8 bij 18 kilometer en telt zo’n 40.000 inwoners. De economie is voornamelijk gebaseerd op visserij, akkerbouw, veeteelt, handwerk en een toerismesector die zich stilaan op gang trekt. De overheid van Rodrigues wil wereldwijd een voorbeeld zijn van een blauwe economie.

Artikel gaat verder onder de foto.

De akkers van de zeewierboerderij liggen in het diepere water van de lagune.Beeld: Nicole Franken

Duurzame voedingsbron

Uit een recent rapport van de Verenigde Naties blijkt dat zeewier een belangrijk middel kan zijn in de strijd tegen voedselonzekerheid, klimaatverandering en armoede. Zeewier groeit tot wel 30 keer sneller dan planten op het land. Bovendien zijn er geen grond, zoet water of bestrijdingsmiddelen voor nodig, alleen zon en zout water. En van dat laatste hebben we ruim voldoende: maar liefst twee derde van de aarde is bedekt met zeeën en oceanen. Daarvan hebben we volgens het rapport maar 2 procent nodig voor zeewierteelt om een belangrijke bijdrage te leveren aan de wereldwijde voedselvoorziening.

Zeewier kan een belangrijk middel zijn in de strijd tegen voedselonzekerheid en klimaatverandering

Behalve veel eiwitten bevat zeewier ook veel vitaminen, vezels en mineralen, en is het tegelijkertijd arm aan vet en koolhydraten. Door het onderdeel te maken van ons voedselpatroon kan het bovendien bijdragen aan het terugdringen van het aantal niet-overdraagbare ziekten, zoals hart- en vaatziekten en diabetes.

Nog een positief effect van zeewier is dat het een significante rol speelt bij het tegengaan van waterverontreiniging. Net als planten op het land is er sprake van zuivering: het filtert zeewater, slaat CO2 op en ademt zuurstof uit. Zeeën worden zo minder zuur én de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer neemt af.

Artikel gaat verder onder het kader en de foto.

Zeewier heeft veel toepassingen, onder meer als:

• Voedsel voor de mens. Het is rijk aan eiwitten, vitaminen, vezels en mineralen, en is arm aan vet en koolhydraten. Het kan bovendien goed dienen als vleesvervanger.
• Veevoer voor koeien. Door de sojabonen in veevoeder te vervangen door zeewier, vermindert de uitstoot van methaan met 90% en verbetert de spijsvertering van de dieren. Ook het immuunsysteem van de dieren wordt gestimuleerd waardoor minder antibiotica nodig zijn.
• Grondstof voor de productie van bioplastics.
• Verbindingsmiddel in de papier- en in voedingsmiddelenindustrie, bijvoorbeeld in chocolademelk of pudding, maar ook als verdikkingsmiddel en stabilisator.
• Ingrediënt voor lichaamsverzorgingsproducten door de aanwezigheid van antioxidanten en essentiële vetzuren.

Het zeewier dat de vrouwen verbouwen is een inheemse soort, die het kwetsbare ecosysteem niet aantast.Beeld: Nicole Franken

Financiële onafhankelijkheid

Bij een eilandje gooit de visser het anker uit. Een voor een stappen de vrouwen in het kniehoge water en tillen ze de zakken zeewier op de rotsen. Het zijn stekjes van al geoogst zeewier, legt Daniella Ernest (38) uit. “Dat is namelijk het fijne van deze soort, je kunt stukjes afbreken die gewoon weer verder groeien.” Ze pakt een handvol zeewier uit een zak en dompelt het onder water, haalt er wat vuil van af en doet het vervolgens in een grote zwarte krat. Al kletsend en lachend spoelen de vrouwen plukje voor plukje schoon.

Zeewier stond niet op het menu van de eilandbewoners. Ze wisten niet wat ze ermee moesten

Cultureel gezien wordt niet verwacht dat vrouwen op Rodrigues gaan werken. Maar in 2016 richtte een kleine groep van acht vissersvrouwen uit het dorpje Petite Butte de Seaweed Multipurpose Coöperatie op, gericht op het verbouwen en verkopen van zeewier. Ernest was een van hen. “Een van de eerste problemen waar we tegenaan liepen, was dat zeewier niet op het menu van de eilandbewoners stond. Ze kenden het niet, wisten niet wat ze ermee moesten. Het draagvlak voor de zeewierteelt was klein.”

Ook Daniella’s dochter Sharon (20) steekt de handen uit de mouwen. “Mijn moeder nam altijd wel wat zeewier mee naar huis en nadat ik één hap had geproefd, was ik verkocht. Maar ik zag ook wat de zeewierteelt met haar deed, de zelfstandigheid die ze kreeg, het enthousiasme waarmee ze naar haar werk ging en de invulling die het aan haar dag gaf. Dat wilde ik ook, op eigen benen staan, mijn eigen inkomen verdienen.”

Na het voltooien van haar middelbare school ging ook Sharon voor de coöperatie werken, maar ze droomt van meer. “In de toekomst wil ik graag verder studeren en de mogelijkheden voor innovaties in zeewierteelt en -producten onderzoeken. Om dat te kunnen moet ik eerst het proces kennen, van het planten en oogsten tot de verwerking in producten.”

Artikel gaat verder onder de foto.

Daniella (38, rechts) en haar dochter Sharon Ernest (20, links) op het strand bij Petite Butte.Beeld: Nicole Franken

Werkgelegenheid

De zeewierteelt zorgt bovendien voor werkgelegenheid. Niet alleen bij het verbouwen ervan, maar ook bij het verwerken tot halffabricaten en eindproducten. In 2018 werd in meer dan 50 landen zeewier geteeld, van Afrika tot Amerika en van Europa tot Oceanië. Het merendeel van de productie, zo’n 99 procent, vindt plaats in landen in Azië, zoals China en Japan.

Het contrast met de vaak professionele teelt en die van de vrouwen van Rodrigues is groot. Waar in China zeewiervelden van vele vierkante kilometers liggen, beschikken de vrouwen hier over slechts een paar veldjes. Oranje boeien markeren de akkers. Het is een drijvend nettensysteem waarin verschillende tubes gemaakt van fijnmazig materiaal naast elkaar liggen.

We verbouwen hier een inheemse soort zodat het kwetsbare ecosysteem niet verstoord wordt

“In het begin sloegen we paaltjes in de zeebodem, spanden er touwen tussen en bevestigden het zeewier daaraan”, vertelt Daniella. “Maar de vissen aten alles op. We verbouwen hier namelijk een inheemse soort, de Gracilaria Salicornia. Die behoort tot het voedsel van vissen in de lagune. In andere landen, zoals Tanzania, wordt om die reden een invasieve soort geteeld, met als gevolg dat het toch al kwetsbare ecosysteem verstoord wordt. Daarom kiezen wij bewust voor een inheemse soort.”

Een andere ‘fout’ die de vrouwen maakten, was dat ze het zeewier op een locatie plantten die bij eb nagenoeg droogviel. Daardoor kwamen grote delen zeewier boven water te staan. “Op zich kan het wier daar goed tegen, maar het groeit dan minder snel. We moesten dus niet alleen op zoek naar een andere manier van planten, maar ook naar een andere locatie.”

Zeewier groeit zo snel, dat er al na een paar weken geoogst kan worden. De vrouwen nemen twee eerder gevulde tubes met volgroeid zeewier mee op de boot om te worden verwerkt tot eindproduct. Het doel van de Seaweed Multipurpose Coöperatie is om de zeewierteelt een integraal onderdeel te laten zijn van Rodrigues. Van de economie en als product. “We verkopen zeewier aan hotels om het te verwerken in hun gerechten”, zegt Daniella. “Zelf maken we er onder andere pickles van die we weer verkopen. Daarnaast experimenteren we met nieuwe producten, zoals zeep en andere huidverzorgingsproducten.”

Artikel gaat verder onder de foto.

Dronefoto van het strand (rechts), de lagune en het aangroeiende zeewier: de donkere stippen in het water.Beeld: Nicole Franken

Betere toekomst

Met het inkomen dat de zeewiervrouwen van Petite Butte verdienen, zijn ze niet meer volledig afhankelijk van het inkomen van hun man, of van wat de koeien, kippen, eenden en de moestuin opbrengen. “Het belangrijkste voor mij is dat ik mijn kinderen een betere toekomst kan geven”, zegt Daniella.

'Ik wil dat mijn kinderen genoeg eten en kleding hebben en dat ze naar school kunnen'

“Ik wil dat ze genoeg te eten hebben, dat ze kleding hebben en dat ze naar school kunnen gaan. Educatie is zo belangrijk, het is de basis voor je verdere leven. Daarnaast wil ik een voorbeeld voor mijn kinderen zijn, voor mijn gemeenschap, laten zien dat je het heft in eigen hand kunt nemen en financieel onafhankelijk kunt worden.”

De vrouwen streven geen massaproductie na, maar Daniella droomt wel dat ze als coöperatie kunnen professionaliseren en groeien, dat er meer vrouwen bijkomen en dat ze de productie kunnen vergroten en zo meer inkomen kunnen genereren. “Stel je voor dat we op een dag onze pickles exporteren.” Daniella zucht. “Maar we hebben nog een lange weg te gaan.”

Een langere versie van dit artikel verscheen in december 2022 op MO.be. Het artikel werd gerealiseerd met de steun van het Matchingfonds.

Groene schijn: we kappen de Amazone voor ‘schone’ windmolens

Zonder natuurbescherming is de volgende pandemie een kwestie van tijd

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons