‘Een snelweg­blokkade dwingt de zwijgende meerderheid stelling te nemen’

Sinds drie maanden word ik wakker met een zeurend gevoel in mijn duim. Eind mei sleurde een tweetal agenten mij van de A12 in Den Haag. Dat dat er tamelijk hardhandig aan toeging, was ik na een halfuurtje alweer vergeten, toen ik samen met honderden anderen lag te zonnen in het gras naast het stadion van ADO Den Haag. Daar liet de politie veruit de meeste demonstranten weer vrij. We keuvelden wat, deelden fruit en chocola en iemand deelde soep uit. We namen gemoedelijk afscheid van elkaar. Het gezeur in mijn duim begon de volgende ochtend pas.

Op sommige ochtenden voel ik ’m nauwelijks, op andere is-ie niet te negeren. Als ik op die dagen medelijden met mezelf begin te krijgen, denk ik aan de 50 à 150 plant- en diersoorten die die dag zullen uitsterven (een op de vier soorten op aarde wordt met uitsterven bedreigd). Ik denk aan de miljoenen mensen die nu al lijden onder een crisis die we een halve eeuw geleden zagen aankomen (het KNMI erkent dat de extreme droogte in de Hoorn van Afrika, die al drie jaar duurt, zonder klimaatverandering lang niet zo extreem was geweest). En ik denk aan de 1,2 miljard mensen die in 2050 waarschijnlijk op de vlucht zullen zijn voor de gevolgen van de klimaatcrisis (de VN erkent hen nog steeds niet officieel als vluchteling). Na een paar minuten masseren is de pijn in mijn duim weg, wat rest is schuldgevoel.

Dit weekend zit ik opnieuw met mijn billen op het asfalt van de A12, dat met deze tropische temperaturen wel 60 graden kan worden. Ook later deze maand kun je me er vinden; tenzij onze regering halsoverkop besluit te kappen met fossiele subsidies. Als ik een lezersonderzoek van RTL moet geloven, hebben mijn mederebellen en ik ‘nauwelijks steun’: 80 procent van de respondenten vindt het maar niks dat we vanaf dit weekend elke dag een belangrijke ‘verkeersader’ van de Hofstad willen stilleggen. ‘Ontwrichtend’, noemt burgemeester Van Zanen van Den Haag het zelfs. Grappig mannetje vind ik dat. De klimaatcrisis, denk ik altijd als ik hem zie, díe is pas ontwrichtend.

Lees ik verder, dan blijkt dat veruit de meeste mensen die tegen de permanente blokkade zijn überhaupt tegen de A12-blokkades zijn, maar ook dat 14 procent van de Nederlanders dit weekend zijn duim naar me opsteekt: zij vinden het stilleggen van een oprit naar een snelweg een geoorloofde methode om de overheid te dwingen fossiele subsidies aan banden te leggen. Het kan aan mij liggen, maar ik vind 14 procent niet ‘nauwelijks steun’.

In de wetenschap spreek je van een ‘tipping point’ als een verandering dusdanig ver gevorderd is dat die in een stroomversnelling komt. Ze is dan nauwelijks meer te stoppen. De klimaatcrisis zit vol met dit soort omslagpunten. Vaak zijn dat doodlopende wegen: van een diersoort zijn zo weinig individuen over dat de soort gedoemd is uit te sterven, en van een hongersnood of pandemie is vaak maanden van tevoren al bekend hoeveel mensenlevens die ten minste zal eisen. De schade is dan hooguit nog te beperken: het tipping point is al geweest. Positieve tipping points bestaan ook: als een bepaald percentage van de bevolking bereid is de straat op te gaan voor verandering, dan is die verandering niet meer te stoppen. Dat noem je het social tipping point.

Als je het mij vraagt, bewijst het RTL-onderzoek dat het social tipping point voor radicaal ander klimaatbeleid steeds dichterbij komt. Lees namelijk maar eens verder: hoewel 80 procent van de respondenten de snelwegblokkade afkeurt, staat 70 procent wél achter de eis van XR. Sympathie alleen is helaas niet genoeg om de stroomversnelling in gang te zetten, maar het is wel een begin. Opzienbarende acties als het blokkeren van een snelweg zijn bovendien niet enkel bedoeld om de aandacht te vestigen op je eis of zorg; ze dwingen een zwijgende meerderheid ook om stelling te nemen. Ook dat lijkt te lukken: nog maar 6 procent van de RTL-respondenten zegt niet te weten of hij/zij/hen achter een permanente blokkade staat.

De vegetarische hamvraag is natuurlijk: welk percentage is doorslaggevend voor zo’n ‘social tipping point’? Daarover verschillen de berekeningen en het verschilt bovendien per crisis. 10 procent is genoeg, zeggen sommigen. 25 procent wordt ook genoemd. Extinction Rebellion denkt zelf dat als 3,5 procent van de burgers de overheid actief zou oproepen te kappen met de fossiele belastingvoordeeltjes, we ons doel kunnen behalen. Tikkeltje optimistisch als je het mij vraagt, maar wie zijn billen brandt aan het asfalt, mag best een beetje dromen.