Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Duizenden tonnen olie besmeuren nu al maanden de stranden van noordoostelijke deelstaten als Rio Grande do Norte, Alagoas, Pernambuco en Bahia. Volgens de Braziliaanse media zou er al zo’n zesduizend ton
olie geruimd zijn.
Grote hoeveelheden worden niet meer gevonden, maar biologen vrezen dat ook veel olie is opgelost in zee en daar onzichtbare schade aanricht. Meer dan 110 gemeenten zijn door de olieramp getroffen, en zeker honderd dieren overleefden de ramp niet, waaronder veel zeeschildpadden, dolfijnen en vogels.
Weinig aandacht voor schade
“
Duizenden vrijwilligers trokken naar de stranden om eigenhandig de olie van het strand te ruimen
De overheid blijft ondertussen verontrustend passief. De Braziliaanse pers meldde dat de regering de noodplannen met betrekking tot dit soort rampen
niet in werking had gesteld. Honderden, zo niet duizenden vrijwilligers trokken daarom in de getroffen gebieden naar de stranden om onder de brandende zon eigenhandig de olie van het strand te ruimen – met alle gezondheidsrisico’s van dien. Pas toen televisiebeelden van deze particuliere initiatieven de Braziliaanse huiskamers binnenkwamen, kwam de regering in actie en stuurde militairen om mee te helpen.
“
Waar de regering sterk onder vuur kwam te liggen toen eerder dit jaar grote delen van de Amazone in brand stonden, blijft het nu stil
Maar waar de regering sterk onder vuur kwam te liggen toen eerder dit jaar
grote delen van de Amazone in brand stonden, blijft het nu stil. Er is – zowel in binnenlandse als in internationale media – weinig aandacht voor de werkelijke schade die de olie heeft aangericht en nog zal aanrichten. Terwijl de belangen toch aanzienlijk zijn: juist in de gebieden waar de olie aan land spoelde is het toerisme een van de belangrijkste inkomstenbronnen. En met kerst en nieuwjaar voor de deur breekt in Brazilië de grote vakantie aan, dé periode waarin mensen er een paar weken op uittrekken om aan het strand uit te rusten.
In de doofpot
“De plaatselijke autoriteiten leveren juist daarom liever geen kritiek op de regering, omdat ze bang zijn voor negatieve publiciteit”, zegt Humberto Barbosa, onderzoeker bij het
LAPIS (Laboratorium voor Analyse en Verwerking van Satellietbeelden) van de Federale Universiteit van Alagoas, aan de telefoon. “Ze proberen de zaak op lokaal niveau op te lossen in plaats van met de vinger naar schuldigen te wijzen.”
“
De overheid wil niet dat er alarm wordt geslagen en probeert de zaken daarom in de doofpot te stoppen
Geoloog José Carlos Seoane van de Federale Universiteit van Rio de Janeiro, denkt dat ook de landelijke overheid niet wil dat er alarm wordt geslagen en daarom probeert de zaken in de doofpot te stoppen. “Ze zijn bang dat het toerisme en de vissector instorten. Maar dit is onverantwoord.” Hij wijt het aan wat hij ‘obscurantistisch gedrag’ van de regering van de radicaal rechtse Jair Bolsonaro noemt. Daarmee doelt hij op de vijandige en ondermijnende houding tegenover onderwijs en wetenschap. De regering-Bolsonaro beschuldigt de wetenschappelijke wereld ervan links-activistisch te zijn en laat er geen misverstand over bestaan van links een afkeer te hebben.
Onderzoeker Barbosa van het Lapis is met de Braziliaanse marine en milieuhandhavingsautoriteit Ibama in een discussie verwikkeld over de verantwoordelijke(n) voor de aangespoelde olie. Zijn het een of meer schepen of zijn het misschien ook olieplatforms die lekken? Barbosa: “Dat is een puzzel die je tot op de bodem moet uitzoeken, maar ik zie [bij de overheidsinstanties] niet de wil om dat te doen.”
Seoane’s instituut traceerde via een satelliet van de European Space Agency in oktober twee olievlekken ter hoogte van het zuiden van de deelstaat Bahia. De Braziliaanse marine en het milieuhandhavingsinstituut Ibama ontkenden de bevindingen van de wetenschappers vervolgens. De Federale Universiteit van Rio de Janeiro vond ook een tweede vlek, iets noordelijker en ook deze keer ontkenden de overheidsinstanties hun bevindingen. “Maar de milieuorganisatie Coral Vivo [‘Levend koraal’] vond olie op het strand precies nadat wij alarm hadden geslagen”, aldus Seoane.
Niet te lokaliseren
Via dezelfde satelliet werd een olievlek van 90 kilometer lang en 1 kilometer breed ontdekt voor de kust van Rio Grande do Norte, Brazilië’s meest noordoostelijke deelstaat. De Braziliaanse marine houdt vooralsnog
de Griekse tanker Bouboulina verantwoordelijk voor die vlek. Dat schip kwam vanuit Venezuela en was op koers naar Maleisië, met een tussenstop in Zuid-Afrika. “Maar de Bouboulina voer pas twee dagen ná de ontdekking van de vlek langs”, aldus Barbosa. “We zijn het hele traject van dat schip nagegaan op verdachte bewegingen en hebben helemaal niets gevonden. Het LAPIS ontdekte via de satelliet wel een ander schip, dat verdachte bewegingen maakte.”
Dat schip, de Voyager I, die onder de vlag van de Marshall-eilanden vaart, had een deel van de reis de transponder uitstaan – het systeem waarmee schepen gelocaliseerd en geïdentificeerd kunnen worden – en legde opeens aan in Sierra Leone, terwijl het vanuit het Caribische gebied onderweg was naar India. “Zeer verdacht”, concludeert Barbosa. “We kunnen niet echt bewijzen dat de Voyager I olie gelekt heeft, we hebben alleen aanwijzingen dat er iets aan de hand kan zijn geweest, maar je moet op zijn minst de kapitein en de bemanning vragen wat er onderweg is gebeurd”, vindt de wetenschapper. “En dat gebeurt niet.” Rederij Delta Tankers van de Griekse tanker de Bouboulina heeft inmiddels verklaard dat het schip zonder olie gelekt te hebben op de plaats van bestemming is aangekomen.
Internationale wateren, internationaal probleem
“Ik ga niet zwijgen”, benadrukt Seoane van de Federale Universiteit van Rio de Janeiro. “Om de drie dagen verschijnen er nieuwe satellietbeelden. Op 20 november hebben we de laatste olievlekken gezien. Als we nieuwe zien, trekken we aan de bel. Wanneer je met een satelliet een vlekt ontdekt, en eraan twijfelt of het echt olie is, omdat het bijvoorbeeld ook biofilm kan zijn [een opeenhoping van micro-organismes op het water,
red.], moet je dus gaan kijken.”
Volgens het laatste nieuws is er olie gesignaleerd op vier plekken aan de kust van deelstaat Rio de Janeiro. Dit betekent dat de ramp zich naar het zuiden uitbreidt en ook de stad Rio de Janeiro kan bereiken. De gouverneur van die deelstaat heeft een werkgroep in het leven geroepen waarin verschillende milieu-instituten zullen zetelen, om gezamenlijk een actieplan te maken.
“
De vis wordt over de hele wereld verspreid. Dit is dus niet alleen een Braziliaans probleem
“Ik eet in ieder geval geen vis meer”, verklaart Humberto Barbosa. Vis die in de getroffen gebieden gevangen is, kan immers vergiftigd zijn door de olie. Hij wijst erop dat de olievlekken niet alleen vlak langs de kust, maar ook in internationale wateren liggen. Op open zee opereren grote vistrailers. “Dat is internationale handel. Die vis wordt over de hele wereld verspreid. Dit is dus niet alleen een Braziliaans probleem.”
