Heeft XR een privilegeprobleem? ‘We weten dat er dingen niet goed gaan’

De strategie van XR is te naïef en wit voor mensen van kleur. Dat is in grote lijnen de strekking van het essay dat Maryam Hassouni voor OneWorld schreef wat leidde tot felle reacties op de socials. Heeft XR een ‘privilegeprobleem’?

Lucas Winnips (48): ‘Burgerlijk ongehoorzaam kunnen zijn is een privilege’

Lucas Winnips is woordvoerder en organisator van de XR-campagne ‘Stop fossiele subsidies’, die achter de A12-blokkades zit.

“Ik vind dat Maryam heel terechte punten aansnijdt. We zijn ons ervan bewust dat er dingen niet goed gaan bij XR wat betreft diversiteit. We zijn geen afspiegeling van de bevolking”, zegt Lucas Winnips. Hij begrijpt ook waar dat door komt: “Het punt is dat burgerlijke ongehoorzaamheid een groot onderdeel is van onze strategie en het is een privilege als je daar gebruik van kunt maken. Dat betekent bijvoorbeeld dat je een dag vrij kunt nemen voor een actie, dat je het risico kan lopen om gearresteerd te worden, daar een tijdje voor in de cel te zitten, om een rechtszaak te voeren en om daarna met boetes opgezadeld te worden.”

“We willen divers zijn en we vinden het belangrijk dat daar meer aandacht voor komt en moeten dat beter doen door zelf een veilige omgeving creëren. Maryam maakt echt een goed punt en daar moeten we wel naar luisteren, maar we kunnen mensen niet dwingen om mee te doen, ze zullen zelf die stap moeten zetten. Wij moeten zorgen voor de juiste randvoorwaarden dat mensen zich veilig en welkom voelen. Dat doen we door duidelijk te maken dat wij zien dat racisme en klimaatcrisis samenhangt. En dat we laten zien dat er verschillende manieren zijn om mee te doen en je niet per se gearresteerd hoeft te worden. Zoals het organiseren van klimaatmarsen waarbij niemand zich zorgen hoeft te maken over arrestatie of het dragen van bodycams bij demonstraties”

Chris Julien (41): ‘XR bestaat vooral uit mensen uit de middenklasse’

Chris Julien geeft actietrainingen bij XR. Hij gaf ook de training die Maryam Hassouni in haar essay beschrijft.

Julien begrijpt Hassouni’s kritiek, maar is het er niet helemaal mee eens. “Inhoudelijk vond ik het her en der wat lastig om het te ontvangen. De discussies die worden opgeworpen spelen al sinds 2019 en een snelle blik op de website leert dat er wel dekoloniale perspectieven binnen de beweging hoorbaar zijn en dat klimaatrechtvaardigheid zeker op de agenda staat. Is het voldoende? Het is een uphill battle om dat perspectief te blijven normaliseren.”

Desondanks vindt Julien een essay als dat van Hassouni nuttig. “Het is een belangrijke en bekende kritiek die je moet blijven herhalen, vooral bij een groeiende beweging waar steeds nieuwe mensen bij komen. We hebben geen centrale informatiedistributie, dus moet je deze informatie erin blijven masseren. Deze steen in de vijver draagt weer bij aan dat proces. Mensen binnen de beweging gaan zich hierdoor zeker achter de oren krabben. XR is goeddeels middenklasse en iets hoger opgeleid. We krijgen terug van mensen van kleur dat zij strijd hebben moeten leveren op kwesties als wit privilege en dekolonialiteit op de agenda te krijgen. Wit privilege is natuurlijk ook een gegeven waartoe je je moet verhouden door bijvoorbeeld als witte man niet de hele tijd woordvoerdersrollen op je te nemen, maar om ook ruimte te laten voor anderen.”

Anoniem: ‘Ik zou willen dat ze niet deden alsof die A12-blokkades een feestje zijn’

Een voormalig lid van XR van kleur dat anoniem wil blijven (identiteit bekend bij de redactie) geeft aan zich erg onveilig te hebben gevoeld tijdens een arrestatie bij een XR-supportdemonstratie. De persoon denkt anders te zijn behandeld door agenten vanwege diens uiterlijk, en vindt dat XR daar op voorhand niet voldoende voor had gewaarschuwd: “Na mijn arrestatie ben ik urenlang in een kleine cel van een politiebusje geplaatst. Het was heel warm. Ik ben niet fysiek mishandeld maar wel vernederd. De tijd daarna heb ik veel gehuild. Ik heb hier veel stress aan overgehouden.” De zaak is inmiddels geseponeerd en de activist is weg bij XR. De activist zou willen dat de organisatie zich in de toekomst bewuster wordt van de communicatie naar buiten. “Het is geen schoolreisje. Ik zie mensen op Twitter opscheppen over hun arrestatie. Ik zou willen dat ze in hun communicatie minder doen alsof die blokkades van de A12 een feestje zijn.”

Rocher Koendjbiharie (31): ‘Activisten vertellen me dat er nauwelijks wordt geluisterd naar mensen van kleur’

Rocher Koendjbiharie is journalist en sprak voor zijn werk veel met klimaatdemonstranten.

Koendjbiharie herkent de centrale zichtbare rol die (witte) mannen vaker automatisch krijgen toebedeeld in decentrale organisaties als XR. “Vorig jaar schreef ik een artikel over activist burn-outs. Daar sprak ik onder anderen een XR-activist voor. Die vertelde me dat mannen vaak centraal staan door hun positie als woordvoerder. Zodra een man aan het woord is, valt het stil. De klimaatbeweging bestaat voornamelijk uit vrouwen, maar als zij iets willen zeggen, moeten ze vechten voor aandacht. Er wordt nauwelijks naar mensen van kleur geluisterd terwijl die vaker met ideeën out of the box komen.”

“Voor zover ik weet en heb gehoord, kan iedereen zich bij XR voegen. Iedereen die de planeet een warm hart toedraagt is welkom. Je krijgt dan mensen bij elkaar samen die heel verschillend in het leven kunnen staan, zoals iemand die warme gevoelens heeft voor zwarte piet maar ook vindt dat er iets aan de klimaatcrisis moet gebeuren. Opereren binnen onderdrukkende systemen leidt automatisch tot onderdrukkende systemen als je daar niet actief tegenin gaat. Als je gewoon door blijft gaan op deze manier, neem je die onderdrukkende systemen automatisch over.”

Maryam Hassouni (37): ‘XR staat aan de goede kant van de geschiedenis’

Maryam Hassouni reageert schriftelijk op de ophef over haar essay:

“XR heeft goede intenties én een privilegeprobleem. De ene activist is er zich bewust van, de andere niet. Alsnog hoop ik dat XR sterker en groter wordt; deze organisatie staat aan de goede kant van de geschiedenis. Naar mijn bescheiden mening zou XR zich dienstbaarder moeten opstellen. In plaats actievoeren vanuit de eurocentrische blik, zou ik adviseren activisten uit te nodigen uit Afrika en Azië en aan deze ervaringsdeskundigen te vragen hoe wij hén kunnen helpen en wat zij precies van óns nodig hebben. Uiteindelijk moeten we het samen doen. In deze tijden van polarisatie en onzekerheid is een ding zeker: de aarde discrimineert niet. Als het zover is, gaan we allemaal, ongeacht huidskleur, religie of gender. Dus beter lossen we mondiale problemen, mondiaal op.”