Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Een kantoor waar algen voor licht en frisse lucht zorgen, en kennis van termieten is ingezet bij het ontwerp van een luchtcirculatiesysteem. Het is vast niet het eerste waar je aan denkt bij het kantoor van de toekomst. Eerder zal je een gebouw vol innovatieve snufjes voor je zien. Een modern pand waar sensoren voortdurend de juiste temperatuur, luchtvochtigheid en frisse lucht regelen. Met zuinige Ledverlichting die meer blauwe tonen geven om de arbeidsproductiviteit te vergroten, of geel en oranje kleuren om te ontspannen. Een pand waar energie uit zonnepanelen komt die in de ramen zitten, en warmte via een warmtepomp uit de grond wordt gehaald. Verwarming in wanden en vloeren zit en de opgewekte zonnestroom wordt opgeslagen in een accu in de meterkast.
Hightech versus lowtech
Het futuristische kantoor dat zichzelf grotendeels in de eigen energiebehoefte voorziet: het is een beeld dat je terugvindt al terugvindt in menig brochure van de overheid, bouwbedrijf of zonnepanelenaanbieder. Het kantoorpand van Rijkswaterstaat in Rijswijk is een voorbeeld van zo’n hightech, energieneutraal kantoor.
Hightech snufjes zijn inmiddels de standaardbenadering om een pand energieneutraal te maken. Toch zijn er ook andere manieren om een kantoor te verduurzamen. Hiervoor moeten we terug naar de natuur en leren uit oude beschavingen, die geen hightech voor handen hadden, en alleen een ‘lowtech’-benadering konden kiezen.
Het nabootsen van natuurlijke en biologische structuren heet biomimicry. De natuur biedt bijvoorbeeld volop inspiratie om bijvoorbeeld de juiste temperatuur te regelen of de lucht te zuiveren. Hieronder volgen een aantal concepten:
Schimmels op de gevel
CO2 kun je opvangen in gevels van een kantoorpand, de CO2 vang je af uit de lucht. Denk aan het principe van koraal, dat CO2 uit de oceaan haalt en het weer omzet in nieuw koraal. Zo kun je ook via gevels CO2 chemisch binden. Onder invloed van vocht ontstaan nieuwe koolstofverbindingen die scheurtjes helpen repareren. Gebaseerd op dit gegeven worden zelf-reparerende materialen ontwikkeld, met bolletjes erin. Als er een scheurtje in de gevel zit, reageert het met water en vormt het een nieuwe verbinding. De ‘koralen’ op de gebouwen kunnen bovendien talloze schimmels, korstmossen en andere organismen huisvesten, die de lucht in steden kunnen helpen zuiveren door gassen en stofdeeltjes af te vangen of om te zetten.
Algen op de muur en in de lamp
Diverse architecten verkennen momenteel de mogelijkheden om het binnenklimaat van gebouwen te regelen met microalgen, die langs wanden groeien en de vochtigheid, zuiverheid en temperatuur nauwkeurig kunnen regelen. Dat werkt als volgt: eventuele bedompte en zuurstofarme lucht – die geregeld in kantoren hangt, voedt de algen. Deze zetten de muffe lucht vervolgens om in frisse lucht: ze absorberen de lucht en zetten het op biochemische wijze om in reukleuze gassen.
Door wanden te bekleden met algen, worden gebouwen ook aan de buitenkant minder warm. Met steeds meer groene, koele muren wordt een hete binnenstad ook leefbaarder, omdat de stenen muur minder warmte uitstraalt. De muren aan de buitenkant van een kantoorgebouw krijgen een actieve rol die klimaat, lucht, vocht en temperatuur kan reguleren.
“In de toekomst kunnen algen mogelijk een aanvullende lichtbron zijn naast led- en daglicht
Andere algen kunnen zorgen voor verlichting zonder dat er elektriciteit aan te pas komt. Deze algen hebben lichtgevende eigenschappen, die worden geactiveerd door bewegingen. Een idee waar designbureau Studio Roosegaarde aan werkt. De Wageningen Universiteit en bedrijven als Philips en Osram verlichting zijn bezig met vergelijkbare ideeën. In de toekomst kunnen algen mogelijk een aanvullende lichtbron zijn naast led- en daglicht.
Plug je lamp of laptop in op een plant
Nu al kan elke plant een heel klein beetje stroom leveren. Dat is zo weinig, dat het nog niet nuttig is voor elektrische apparaten. Het Nederlandse bedrijf Plant-e wil het rendement zodanig opschroeven, dat er wel een behoorlijke hoeveelheid elektriciteit uitkomt zodat je apparatuur kunt voorzien van stroom. Geen gemakkelijke klus, het hangt er dus nog vanaf of dat een laptop of klein lampje wordt.
Termietentorens voor de juiste temperatuur
Naast gebruik van algen en planten, kan ook veel energiewinst gehaald worden uit het ontwerp van het gebouw zelf. En ook daarvoor kan de natuur een inspiratiebron zijn. Neem termieten, die erin slagen om de temperatuur, luchtvochtigheid en luchtkwaliteit van hun nest (met daarin miljoenen termieten) constant op zo’n 30 graden te houden terwijl de buitentemperatuur kan oplopen tot meer dan 50 graden of in de nacht kan zakken tot het vriespunt. Zij bouwen daarvoor hoge torens (‘kathedralen’) met daarin een geavanceerd stelsel van luchtkanalen en gangen die zorgen voor een voortdurende natuurlijke luchtstroom. Door bepaalde kanalen af te sluiten of te openen wordt de temperatuur aangepast. Voor een kantoor zou dit betekenen dat je gangen tijdelijk afsluit of opent via deuren, ramen of verschuifbare wanden, om de luchtstromen te sturen. In Zimbabwe staat al een kantoor dat hier qua ontwerp op lijkt.
Winst uit de natuur
De natuur leert ons dat er veel winst te behalen is uit bijvoorbeeld het bestuderen van termietentorens en het gebruik van algen: organismen die onze aarde al miljarden jaren bevolken. Slim gebruik maken van de technieken van de natuur zal in de toekomstige architectuur en kantoorbouw minstens zo belangrijk zijn als het gebruik van hightech.
Dat betekent dat de gebouwen van de toekomst en daarmee onze steden er wel eens heel anders uit kunnen gaan zien. Groene kathedralen in plaats van glimmende blokkendozen, die inspelen op klimaatverandering en tegelijkertijd tot de verbeelding spreken.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
