Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Milieuracisme is geen nieuw fenomeen. Het bestaan ervan wordt al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw bevestigd in rapporten en wetenschappelijke publicaties. De theorie stelt dat gemarginaliseerde mensen disproportioneel worden blootgesteld aan schadelijke bijproducten van industriële processen, zoals nucleair of giftig afval,
luchtvervuiling en vervuilde grond en
waterbronnen.
De voordelen van industriële processen (producten) en de nadelen ervan (afval en vervuiling) zijn niet eerlijk over verschillende bevolkingsgroepen verdeeld, zo is het idee. Wie in de directe omgeving van industrieterreinen woont, ondervindt de meeste hinder van de nadelen. In deze onpopulaire en ongezonde omgevingen wonen vaak gemarginaliseerde groepen. Dat is een gevolg van milieubeleid en van historische segregatiepatronen, maar ook van institutionele processen die gemarginaliseerde mensen blijven benadelen en hun stemmen negeren in besluitvormingsprocessen.
“
Gemarginaliseerde mensen worden disproportioneel blootgesteld aan nucleair of giftig afval
Hoe sterker de segregatie, hoe sterker gemarginaliseerde mensen worden blootgesteld aan schadelijke stoffen. Uit een Amerikaanse studie uit 2005 blijkt dat mensen in een witte gemeenschap 1,8 procent kans hebben om in een schadelijke leefomgeving te wonen. Voor mensen in een gemarginaliseerde gemeenschap is dit een verbluffende 70,6 procent. Dit heeft natuurlijk een verwoestend effect op de gezondheid van deze laatste groep. De zwarte buurten rondom industriële complexen bij de Mississippi hebben niet voor niets de bijnaam Cancer Alley.
Klimaatverandering
Milieuracisme laat zich ook beschouwen in relatie tot klimaatverandering. Het idee van sceptici, dat het klimaat een natuurkracht is die logischerwijs geen onderscheid kan maken tussen de mensen die zij treft, klopt niet. De groepen die het kwetsbaarst zijn voor de gevolgen van klimaatverandering zijn vaak gemarginaliseerde mensen: zij hebben niet de middelen om zich tegen klimaatverandering te wapenen, en zijn minder goed in staat te herstellen nadat een natuurramp of extreem weer heeft plaatsgevonden.
Neem bijvoorbeeld de stad Chelsea in de Verenigde Staten: de meest kwetsbare groepen wonen naast industriegebieden in de havens. Als de zeespiegel blijft stijgen, lopen deze buurten grote kans om onder water te komen staan. Daarnaast bestaat er bij een overstroming of extreem weer ook de kans dat er schadelijke stoffen lekken vanuit de opslag van het industrieterrein, wat opnieuw de omringende buurten het hardst zal treffen.
“
Armere, zuidelijke landen worden het sterkst getroffen door klimaatopwarming en de stijgende zeespiegel
De effecten van een veranderend klimaat zijn, net zoals de negatieve effecten van industriële processen, niet eerlijk verdeeld. Zoals wetenschapper en beleidsmaker Atyiah Martin, die de veerkracht van de bevolking in het gebied bekijkt, concludeert: “We can pretty much predict who’s going to disproportionately suffer from these issues, whether it’s the snowstorm, whether it’s climate change impacts, whatever the issue is, it generally, exponentially, makes worse what people are already dealing with.”
Ook op mondiale schaal gaat deze ongelijke verdeling van kosten en baten op: de rijkste landen zijn voornamelijk verantwoordelijk voor het veroorzaken van het versterkte broeikaseffect. Toch worden de armere, zuidelijke landen het sterkst getroffen door de opwarming van het klimaat en de stijgende zeespiegel.
Milieuracisme in Nederland
Milieuracisme is niet alleen een Amerikaans fenomeen. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) bracht in 2004 een rapport naar buiten waarin het bestaan van environmental racism in de Rijnlandregio werd onderzocht. Hoewel het in de Nederlandse context lastig is om onderscheid te maken op basis van afkomst en inkomensniveau, aangezien deze twee vaak samenhangen, kwam het RIVM toch tot de conclusie dat buurten met een hoog percentage niet-westerse migranten onevenredig worden blootgesteld aan luchtvervuiling en geluidsoverlast van treinen en vliegtuigen. Ook was er in deze buurten significant minder groene ruimte te vinden.
“
Kinderen op achterstandsscholen ademen ongezondere lucht in
Uit
recenter onderzoek, dat OneWorld en
De Groene Amsterdammer in 2019 uitvoerden, blijkt dat kinderen op achterstandsscholen niet alleen minder kansen krijgen, maar ook nog eens ongezondere lucht inademen. De gezondheidsrisico’s zijn reëel: bij één op de vijf kinderen met astma in Nederland is de ziekte gerelateerd aan luchtvervuiling door het verkeer. In geen enkel ander Europees land is dat aantal zo hoog.
In vergelijking met de Verenigde Staten is er nog erg weinig onderzoek gedaan naar milieuracisme in de Nederlandse context, wat ook tot onwetendheid leidt. BIJ1-oprichter Sylvana Simons stelde in 2018 dat zij er met haar partij voor gaat zorgen dat ‘over vier jaar heel Nederland zal weten wat milieuracisme is’. Laten we het hopen, want zoals in 2016 in het wetenschappelijke tijdschrift Environment International werd geconcludeerd: “If we do not change the public policies that put the least powerful communities in positions where we are most vulnerable to environmental devastation, we will ensure a future in which only the elites survive.”
De originele versie van dit artikel verscheen eerder in juni 2018.
