Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Het heerlijk avondje is nog maar net achter de rug of de chocoladeletters zijn alweer vervangen door kerstkransjes, hulstblaadjes en andere chocoladetraktaties in de schappen. Er gaat geen feest voorbij zonder chocolade. Maar onze chocoladeverslaving heeft een bittere bijsmaak. De cacaoteelt vormt een ernstige bedreiging voor de tropische regenwouden in West-Afrika, waaronder nationale parken en beschermde gebieden in Ivoorkust waar de laatste bosolifanten en bedreigde chimpansees zich schuilhouden.
Beloften ten spijt
Ondanks de ambitieuze beloften van de cacao-industrie om ontbossing een halt toe te roepen, zijn er alleen al in het westelijk cacaogebied van Ivoorkust afgelopen jaar 13.700 hectares aan tropisch bos verdwenen. Dat onthult Mighty Earth in het nieuwe rapport Beyond the Wrapper: Greenwashing in the Chocolate Industry, dat wereldwijd gepubliceerd werd door Al Jazeera, Der Spiegel, Radio France International, The Guardian en OneWorld.
De Amerikaanse ngo analyseerde satellietbeelden van Ghana en Ivoorkust tussen november vorig jaar en september dit jaar. Daarop is te zien hoe ontbossing plaatsvond in gebieden waar cacao geteeld wordt. Het onderzoekersteam bezocht een aantal locaties in Ivoorkust, waar het onder meer mannen met een kapmes in de hand betrapte op ontbossing en jonge aanplant van cacao aantrof.
Amsterdam: grootste cacaohaven ter wereld
Nederland is dol op chocolade: chocoladeletters van de Sint, chocolade-eieren met Pasen en hagelslag op onze boterham. Niet alleen eten we gemiddeld ruim 4 kilo chocolade per jaar, ook is Amsterdam wereldwijd de grootste importhaven van cacao, waarvan chocolade wordt gemaakt. 85 procent van de geïmporteerde cacaobonen in Nederland komt uit West-Afrika.
Nederland is dol op chocolade: chocoladeletters van de Sint, chocolade-eieren met Pasen en hagelslag op onze boterham. Niet alleen eten we gemiddeld ruim 4 kilo chocolade per jaar, ook is Amsterdam wereldwijd de grootste importhaven van cacao, waarvan chocolade wordt gemaakt. 85 procent van de geïmporteerde cacaobonen in Nederland komt uit West-Afrika.
“Sinds de onafhankelijkheid in 1960 is pakweg 90 procent van al het tropische bos in Ivoorkust verdwenen
Sinds de onafhankelijkheid in 1960 is pakweg 90 procent van al het tropische bos in Ivoorkust verdwenen. De boskap voor het verbouwen van cacao, alsook rubber en palmolie en voor verstedelijking, is een hardnekkig probleem. Toch is het behoud van deze regenwouden cruciaal voor de biodiversiteit en het klimaat. Door het verdwijnen van het regenwoud kan er minder regen vallen. Dat heeft zijn impact op de drinkwatervoorziening, maar ironisch genoeg wordt daardoor ook het groeien van cacao een stuk lastiger.
Voor bedrijven en overheden des te meer reden om de handen ineen te slaan. Cacaoreuzen als Olam en Cargill – die cacao verhandelen – en chocoladeproducenten als Mars (die je kent van: M&M’s, Snickers en Twix), Ferrero (van Nutella, Ferrero Rochez en Kinderbueno), Mondelēz (van Cote d’Or, Toblerone en Milka) en Nestlé (bekend van Kitkat, Nuts en Smarties) besloten dat het afgelopen moest zijn met de voortslepende boskap.
Zo kwam het dat deze ondernemingen het zogeheten Cocoa en Forests Initiative Frameworks for Action tekenden. Dit gebeurde via de World Cocoa Foundation, een organisatie die bestaat uit meer dan dertig bedrijven die 85 procent van de wereldwijde cacao beheren, vorig jaar in het Duitse Bonn, tijdens de klimaattop COP in november – niet geheel toevallig het moment waarop Mighty Earth de ontbossing begon vast te leggen met satellietopnames. Ook de regeringen van Ghana en Ivoorkust ondertekenden het ambitieuze akkoord om alle ontbossing in deze landen te stoppen.
In het zogeheten raamwerk staat bijvoorbeeld dat ‘geen enkel bosgebied meer veranderd wordt ten behoeve van de productie van cacao’. Ook committeren de ondertekenende partijen zich eraan om ‘activiteiten in de cacaosector die bijdragen aan ontbossing in nationale parken, geclassificeerde en geconserveerde bossen zoals heilig bos, te vermijden en voorkomen’.
De bijeenkomst in Bonn werd voorgedragen door de Britse kroonprins Charles en mede-georganiseerd door het Nederlandse Initiatief Duurzame Handel (IDH), een publiek-privaat samenwerkingsverband dat zich inzet voor duurzame handel en groene economische groei.
13.700 hectare bos verloren
Maar alle beloften ten spijt, de ontbossing in Ghana en Ivoorkust is het afgelopen jaar niet verdwenen, zo blijkt uit de satellietopnames die Mighty Earth analyseerde. Tussen de lancering van het Cocoa and Forests initiative in november 2017 en september 2018, is er alleen al in het zuidwestelijke cacaogebied in Ivoorkust zo’n 13.700 hectare ontbost, een gebied groter dan de stad Utrecht1. Een jaar eerder – tussen november 2016 en november 2017 – was er in hetzelfde gebied een ontbossing geregistreerd van ongeveer 14.800 hectare. Dat betekent dus een afname van ontbossing van slechts 7 procent ten opzichte van het voorgaande jaar.
Het rapport toont dat er het afgelopen jaar ook illegaal ontbost is in Ivoriaanse nationale parken als Mount Péko and Marahoué en beschermde natuurgebieden als Goin Debé en Cavally Forest Reserve.
Mighty Earth rapporteerde in Ghana afgelopen jaar zo’n 256 hectares ontbossing, verdeeld over drie beschermde natuurgebieden.
“Opvallend is dat de ontbossing precies plaatsvindt naast de ‘zee van cacao’ die er al ligt
“Opvallend is dat de ontbossing precies plaatsvindt naast de ‘zee van cacao’ die er al ligt. Het is daarom waarschijnlijk dat er straks cacao verbouwd wordt en bijvoorbeeld geen palmolie of rubber”, licht onderzoeker Etelle Higonnet van Mighty Earth toe, die dit najaar een aantal ontboste locaties in Ivoorkust bezocht.
Ze trof in het beschermde gebied Goin Debé bij een ontboste hotspot cacaoboompjes aan die twee dagen eerder waren gepoot. Het kappen van bos in een Nationaal Park of beschermd gebied is een illegale bezigheid.
Een aantal kilometers verderop trof Higonnet met haar team een man aan die aan het kappen was. De landarbeider, afkomstig uit Burkina Faso, vertelde met het kapmes in zijn hand dat hij voor zijn Guéré, een landeigenaar, over enkele dagen cacaobomen ging planten op de plek. Ook zei hij dat er plannen waren om de cacaoteelt uit te breiden, dieper het bos in. Van sancties die staan op het kappen van regenwoud voor cacao, had hij – net als de meeste geïnterviewden volgens Mighty Earth – niets vernomen.
Nooit naar school
Cacaotelers zijn vaak straatarme cacaoboeren, die bomen (laten) omhakken of afbranden om meer ruimte te creëren om cacao te laten groeien in de hoop wat extra inkomsten te genereren. Toch brengt het de boerenfamilies weinig voorspoed. Gemiddeld verdient een cacaoboer zo’n 70 cent per dag.
Een familie uit Cavally Forest Reserve, een beschermd gebied, vertelde het onderzoeksteam dat hun kinderen hen helpen en nog nooit naar school zijn geweest. Er werken ruim twee miljoen kinderen in de cacaosector.
“Voor een Milka-reep van 100 gram die 0,99 euro kost, ontvangt een cacaoboer zo'n 7 cent
Gemiddeld gaat zo’n 6,6 procent van de chocoladeprijs die de consument in Nederland betaalt naar de cacaoboer. Dit betekent dat voor een Milka-reep van 100 gram die 0,99 euro kost, een cacaoboer zo’n 7 cent ontvangt. De rest gaat bijna allemaal naar grote cacaohandelaren, chocoladebedrijven, winkels of supermarkten.
Aanhoudende droogte
Verina Ingram, universitair docent en senior-onderzoeker bij de Wageningen Universiteit WUR, die onderzoek deed naar hoe de cacaohandel plaatselijke ecosystemen en mensen beïnvloedt, vindt ontbossing in nationale parken en beschermde gebieden uiterst zorgwekkend. “Ontbossing in beschermde natuurgebieden is een drama voor de biodiversiteit. Voor planten en dieren, inclusief chimpansees en bosolifanten waar er nog weinig van over zijn in Ivoorkust. Zonder dichtbegroeide bossen en verbindingszones tussen de stukjes bossen en parken, gaan deze dieren weg”, licht ze toe.
“Ontbossing in beschermde natuurgebieden is een drama voor de biodiversiteit. Voor planten en dieren, inclusief chimpansees en bosolifanten
Ook benadrukt ze dat tropische regenwouden van belang zijn voor het weer en klimaat. “Tropische bossen nemen meer CO2 op dan cacaobomen. En de vochtige regenwouden hebben ook een verspreidingseffect op de regenval in het gebied. Wanneer je tropisch bos verliest, is er een vergrote kans op minder regenval en langer aanhoudende droogte.”
Ook goed nieuws
Hoewel de aanpak van ontbossing in de praktijk niet altijd eenvoudig blijkt, zijn er ook voorbeelden die laten zien hoe het wel kan. In het Thaï national park van Ivoorkust is er het afgelopen jaar – evenals de jaren ervoor – nauwelijks ontbossing geregistreerd. Volgens Mighty Earth komt dat onder andere doordat de parkbeschermers goede technische kennis hebben op het vlak van cartografie, en workshops gaven aan dorpsbewoners om het bewustzijn te vergroten. “Taï national park is het aantoonbare bewijs dat je bossen in een cacaogebied wél kunt beschermen”, aldus Higonnet van Mighty Earth.
“Sommige parken en beschermde gebieden boeken zeker vooruitgang. Maar andere gaan juist hard achteruit.” Ze vervolgt: “De Ivoriaanse en Ghanese regering, en de chocolade- en cacaobedrijven hebben duidelijk gefaald. Ondanks hun commitment hebben ze de aanhoudende ontbossing niet in de kiem gesmoord, ook niet in nationale parken en beschermde gebieden, en gingen bedrijven door met het kopen van cacao waarvoor ontbost was. Illegaal of niet, alle ontbossing moet stoppen. Er zijn bijna geen tropische regenwouden meer over in Ivoorkust, we moeten behouden wat we kunnen.”
Voorzitter Richard Scobey van het World Cocoa Foundation waar Cargill, Olam, Ferreo, Mars, Mondelez en Nestlé onder vallen, reageert in een telefonisch interview: “We hebben juist veel vooruitgang geboekt. In november vorig jaar is het Cocoa and Forest Initiative getekend, in januari 2018 startte de uitvoering ervan. Nu, elf maanden later, zien we de illegale ontbossing in nationale parken en beschermde gebieden juist dalen. We zijn erg verheugd met dit resultaat. We hebben ons in eerste instantie gericht op nationale parken en beschermde gebieden. Nu gaan we ons richten op andere gebieden waar ontbossing plaatsvindt.”
Scobey benadrukt dat de bedrijven geen cacao hebben aangekocht uit illegaal ontboste gebieden in nationale parken en beschermde gebieden, hoewel hij evenmin kan uitsluiten dat deze cacao ooit in de eindproducten terechtkomt, omdat illegale cacao soms op de internationale markt belandt.
Of er daadwerkelijk een dalende trend is in de illegale ontbossing die Ivoorkust teistert, is nu lastig te zeggen. In april vond er inderdaad minder ontbossing plaats in nationale parken en beschermde gebieden dan in dezelfde maand van 2016 en 2017. Maar het ‘risicoseizoen’ is in aantocht: december en januari zijn de maanden waarin de illegale boskap normaliter hoogtij viert. De vraag is of er dan een significante afname zichtbaar zal zijn in het kappen van de Ivoriaanse regenwouden.
Wat doet Nederland als grootste cacao-importeur ter wereld aan ontbossing en andere misstanden in de cacaosector?
OneWorld vroeg om een reactie van Sigrid Kaag, minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking: “Ontbossing ten behoeve van cacaoteelt in West-Afrika is een bekend probleem”, laat de minister weten, in een schriftelijke reactie via haar woordvoerder.
Op de vraag wat de minister doet om te voorkomen dat er ontbossing van tropisch regenwoud plaatsvindt bij de productie van cacao, stelt ze: “Nederland steunt verschillende duurzaamheidsprogramma’s zoals die van het Initiatief Duurzame Handel (IDH), Solidaridad en UTZ die ontbossing tegengaan in de cacaosector. Het Cocoa and Forests Initiative (CFI) dat het kabinet via het IDH ondersteunt, is een voorbeeld van de manier waarop deze samenwerking vorm krijgt.”
Om iets aan de sociale misstanden te doen, lanceerde het kabinet eerder dit jaar het nieuwe Fonds Bestrijding Kinderarbeid en een nieuw programma met de International Labour Organization, beiden gericht op het bestrijden van kinderarbeid in de cacaosector. Ook via convenanten zet Nederland zich hiervoor in.
OneWorld vroeg om een reactie van Sigrid Kaag, minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking: “Ontbossing ten behoeve van cacaoteelt in West-Afrika is een bekend probleem”, laat de minister weten, in een schriftelijke reactie via haar woordvoerder.
Op de vraag wat de minister doet om te voorkomen dat er ontbossing van tropisch regenwoud plaatsvindt bij de productie van cacao, stelt ze: “Nederland steunt verschillende duurzaamheidsprogramma’s zoals die van het Initiatief Duurzame Handel (IDH), Solidaridad en UTZ die ontbossing tegengaan in de cacaosector. Het Cocoa and Forests Initiative (CFI) dat het kabinet via het IDH ondersteunt, is een voorbeeld van de manier waarop deze samenwerking vorm krijgt.”
Om iets aan de sociale misstanden te doen, lanceerde het kabinet eerder dit jaar het nieuwe Fonds Bestrijding Kinderarbeid en een nieuw programma met de International Labour Organization, beiden gericht op het bestrijden van kinderarbeid in de cacaosector. Ook via convenanten zet Nederland zich hiervoor in.
- 99,21 km2 = 9.921 hectares. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
