Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Met het aanhoudende warme weer hangt er deze dagen een permanente grill-lucht boven de gemiddelde Nederlandse woonwijk. Koud biertje, mooi gegrild stukje vlees, vis of groenten1; het is zomer en we zullen ervan genieten.
Veel vooruitstrevende (zelfbenoemde) grillmeesters gaan er prat op dat zij alleen de beste, meest verantwoorde ingrediënten op de grill leggen. Maar bijna niemand houdt rekening met de oorsprong van de brandstof voor de barbecue: houtskool (al dan niet geperst tot briket). En juist die houtskool blijkt in veel gevallen zeer problematisch.
Volstrekt onduurzaam
“Houtkap voor houtskool is illegaal in Nigeria, maar veel Nigerianen zijn ervan afhankelijk om te kunnen koken
Uit onderzoek dat masterstudent Charlotte Huitink deed aan de Universiteit Utrecht, blijkt dat ruim een vijfde van de in Europa verkochte houtskool afkomstig is uit Nigeria, waar houtskool op volstrekt onduurzame wijze wordt geproduceerd. Dat begint al met de kap van bossen. In Nigeria is houtkap voor houtskoolproductie illegaal, maar dat wordt nauwelijks gecontroleerd. Een groot deel van de bevolking is van houtskool afhankelijk om op te koken. Maar vanwege de illegaliteit vindt de houtkap stiekem plaats en wordt er dus geen bos herplant. Er is nauwelijks sprake van bosbeheer.
Aangezien de bevolking van Nigeria de komende decennia zeer sterk groeit, bedreigt de ongecontroleerde boskap de bossen die het land nog rijk is. Dat er ook export van houtskool naar Europa plaatsvindt zodat er hier barbecues kunnen worden aangestoken, geeft ontbossing een extra impuls.
Veertien keer hoger
Maar daar houdt het niet op. De Nigeriaanse houtskool blijkt dramatisch voor het klimaat. Het heeft een ‘aardopwarmingsvermogen’ 2 dat maar liefst veertien keer hoger ligt dan duurzaam geproduceerde Europese houtskool.
“Het extreem hoge aardopwarmingsvermogen komt vooral door de geïmproviseerde en zeer inefficiënte manier van houtkoolproductie in Nigeria
Het extreem hoge aardopwarmingsvermogen komt vooral door de geïmproviseerde en zeer inefficiënte manier van houtskoolproductie die in Nigeria gangbaar is. “Omdat houtskoolproductie illegaal is, gebeurt de meeste productie min of meer stiekem en investeren producenten niet betere apparatuur”, vertelt Martin Junginger, professor Biobased Economy aan het Copernicus Instituut van de Universiteit Utrecht over de telefoon. Junginger is scriptiebegeleider van Huitink en voert vanwege haar afwezigheid het woord.
Houtskool uit Nigeria warmt aarde veertien keer meer op dan houtskool uit EU
Houtskool maak je door hout onder zuurstofarme condities sterk te verhitten. Doordat er weinig zuurstof bij het hout kan, verbrandt het niet, maar ‘carboniseert’ het; het verkoolt maar behoudt zijn energetische waarde. Dat zorgt ervoor dat het mooi, lang en constant blijft gloeien – ideaal voor in de barbecue. In Europa hebben houtskoolfabrikanten speciale ovens. Die bieden de mogelijkheid het zuurstofniveau te regelen tijdens het carboniseringsproces. Daarbij vangen ze bijvoorbeeld de vluchtige gassen die erbij vrijkomen af. Een belangrijke daarvan is methaan, een broeikasgas dat een aardopwarmingsvermogen heeft dat 34 keer hoger ligt dan CO2. In geavanceerde productie-opstellingen wordt dat methaan afgevangen en verbrand, waardoor er voor het hele proces minder brandstof nodig is.
“In landen als Nigeria gebeurt dat heel anders. Men graaft een kuil in de grond waarin het hout zo compact mogelijk wordt opgestapeld. De kuil wordt afgedicht met wat strategisch geplaatste luchtgaten. Daarna wordt er een vuur in de kuil aangestoken wat dagenlang aan de gang wordt gehouden. De zuurstoftoevoer kan rudimentair geregeld worden, maar dat volstaat eigenlijk totaal niet. Per ton hout, blijft er in het slechtste geval een schamele 80 kilo houtskool over. Dat is echt een waanzinnig slecht rendement”, aldus Junginger.
Ook het feit dat de Nigeriaanse houtskool afkomstig is van bossen die niet worden herplant, draagt sterk bij aan het aardopwarmingsvermogen. In Europese productiebossen wordt alle kap systematisch herplant, waardoor de bomen de koolstof weer uit de atmosfeer opnemen.
“Tussen 2003 en 2016 verdubbelde de houtskoolimport uit landen buiten de EU. De import uit Nigeria vervijfvoudigde zelfs
Ondanks deze schokkend slechte rapportcijfers verdubbelde de houtskoolimport uit landen buiten de EU tussen 2003 en 2016 ruimschoots. De import uit Nigeria vervijfvoudigde zelfs.
Dat komt voor een deel door het financiële plaatje. “Nigeriaanse houtskool is de goedkoopste ter wereld”, legt Junginger uit. “Er wordt niet betaald voor de feedstock, de bossen waaruit het hout gekapt wordt. Dat is in feite een geplunderde hulpbron. Ook de producenten verdienen meestal nauwelijks. Als er geld wordt verdiend dan zijn het de tussenhandelaren.”
Nigeriaanse houtskool is veel goedkoper dan die uit de EU
Barbecuen geen misdaad
“Europa blijft ernstig in gebreke door de import van houtskool uit landen als Nigeria simpelweg toe te staan
Met andere woorden: ook voor de Nigeriaanse bevolking geldt dat ze er voor het overgrote deel baat bij hebben als de import naar Europa stopt. De bossen worden dan behouden voor eigen gebruik, of simpelweg als bos. Op de iets langere termijn beter voor ons allemaal, als wereldburgers. Het lijkt er dan ook sterk op dat Europa ernstig in gebreke blijft door de import van houtskool uit landen als Nigeria simpelweg toe te staan.
Junginger benadrukt dat barbecueën geen misdaad tegen het klimaat hoeft te zijn. Volgens de berekeningen van Huitink en Junginger kan duurzame, FSC-gecertificeerde houtskoolproductie in Europa aan de vraag voldoen en kan daarmee ruim een miljoen ton CO2 in de atmosfeer besparen. “Dat is aan de ene kant heel veel, maar in verhouding tot het klimaatprobleem ook wel beperkt”, nuanceert Junginger. “We gaan er niet het klimaat mee redden als we hier wat aan doen, maar het is wel opvallend hoeveel zeer negatieve impacts die die import van houtskool uit Nigeria en andere West-Afrikaanse landen veroorzaakt.
- Ja, dat kan heel goed. Ondergetekende houdt zeker ook van een bescheiden stukje vlees af en toe, maar raadt alle lezers nadrukkelijk aan eens zoete aardappelen of een hele knolselderij te poffen. Asperges zijn ook geweldig goed te grillen. Echte aanraders! Plus: een stuk duurzamer natuurlijk. Maar dat even tussendoor. ↩︎
- ‘aardopwarmingsvermogen’ is een aanduiding voor de mate waarin een broeikasgas kan bijdragen tot de klimaatverwarming. De internationaal gebruikte afkorting is GWP (Global Warming Potential) ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
