Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Sputterend, binnensmonds vloekend en in m’n ogen wrijvend, fietste ik laatst verontwaardigd een vliegjeszwerm uit. Een stukje natuur dat buiten de lijntjes kleurt, zomaar midden in de nauwkeurig georkestreerde stad – dat maak je toch niet elke dag mee. Het volgende moment werd ik overspoeld door melancholie; potverdorie, dat is toch echt wel ontzettend lang geleden, zo’n mond vol vliegjes. De rest van die fietstocht bouwde de teleurstelling zich op naarmate ik geconcentreerd nauwelijks insecten telde. Wat is hier aan de hand?
“Insecten wereldwijd denderen razendsnel het pad af richting extinctie, waarmee een catastrofale ineenstorting dreigt van ecosystemen”, zo verwoordt biodiversiteitsexpert Marieta Sakalian van VN Environment een van de grootste problemen van onze tijd. Niet misselijk. “We moeten op vele fronten dringend actie ondernemen om deze terugloop tegen te gaan.”
40 procent insecten met uitsterven bedreigd
Kijk eens naar buiten. Zie jij iets vliegen? Bijen, muggen, vliegjes, vlinders, een strontvlieg? Volgens een
nieuw rapport wordt 40 procent van alle insectensoorten met uitsterven bedreigd. ‘Ons werk onthult een dramatische achteruitgang’, schrijven de wetenschappers in
Biological Conservation, ‘die ertoe kan leiden dat 40 procent van alle insecten wereldwijd de komende decennia uitsterft.’ Eerder
meldden Duitse onderzoekers al dat de biomassa van vliegende insecten in Duitse natuurreservaten met 75 procent was afgenomen in een periode van slechts 27 jaar.
“
Het aantal vlinders is met 84 procent afgenomen
Speciale aandacht is er voor de groep insecten die we bestuivers noemen. In 2016 luidde de VN de alarmbel met een
rapport waarin gewaarschuwd wordt dat deze groep wereldwijd krimpt. In Europa werd op dat moment 9 procent van alle bijen- en vlindersoorten met uitsterven bedreigd, waar voor 37 procent van de bijensoorten en 31 procent van de vlinders gold dat de populatie terugliep. ‘Waar nationale beoordelingen volgens de Red List beschikbaar zijn, blijkt vaak dat meer dan 40 procent van de bijensoorten mogelijk bedreigd wordt.’ Ver van je bed show? In Nederland is het aantal vlinders in 130 jaar tijd met
84 procent afgenomen.
Zonder insecten geen ecosystemen
En dat is dan weer problematisch omdat 90 procent van alle wilde bloeiende plantensoorten in elk geval voor een deel afhankelijk is van de bestuivers,
zo weet de VN. Voor driekwart van de belangrijkste voedselgewassen voor menselijke consumptie geldt hetzelfde. Dat is niet het enige: ‘Insecten vormen ongeveer de helft van alle bekende levende organismen. Ze spelen een sleutelrol in bestuiving, de kringloop van voedingsstoffen, in voedselketens van vogels en andere insecteneters, en zijn een van de pilaren van onze ecosystemen’,
aldus de VN.
“
Het verlies van soorten, ecosystemen en genetische diversiteit is op dit moment al een wereldwijde bedreiging
Insectensterfte als voorbode voor meer verlies van biodiversiteit dus. IPBES, een VN-organisatie, publiceert vandaag een
rapport waarin gewaarschuwd wordt voor die terugloop. “Het verlies van soorten, ecosystemen en genetische diversiteit is op dit moment al een wereldwijde […] bedreiging voor het welzijn van ons mensen”, aldus IPBES-voorzitter Robert Watson. “Het beschermen van de onschatbare bijdragen van de natuur aan ons mensen zal de komende decennia de allesbepalende uitdaging zijn.”
‘De conclusie is duidelijk’, stellen de wetenschappers in Biological Conservation, die de landbouw, met bijbehorende pesticiden en verandering van leefgebied, als nummer één oorzaak aanwijzen voor de enorme terugloop, ‘als we de manier waarop we ons voedsel produceren niet veranderen, zullen insecten als groep de komende decennia op uitsterving afstevenen. […] De gevolgen die dit zal hebben voor de ecosystemen op onze planeet zijn op z’n zachtst gezegd catastrofaal, aangezien insecten de structurele en functionele basis zijn van veel van de wereldwijde ecosystemen.’
Minstens zo gevaarlijk als klimaatverandering
Afgematte ecosystemen problematisch? ‘Stop biodiversity loss or we could face our own extinction, warns UN’,
kopte The Guardian eind vorig jaar. Cristiana Pașca Palmer, hoofd biodiversiteit bij de VN, stelt dat we allemaal druk moeten uitoefenen op onze regeringen om tot ambitieuze doelen te komen voor de bescherming van insecten, vogels, planten en zoogdieren, anders worden we de eerste soort die z’n eigen extinctie documenteert.
“
Ambitieuze doelen voor bescherming van alle dieren, moeten ervoor zorgen dat wij niet de eerste soort worden die z’n eigen extinctie documenteert
“Het verlies aan biodiversiteit is een sluipmoordenaar. Het is anders dan klimaatverandering, waarbij mensen de impact in het dagelijkse leven voelen. Met biodiversiteit is het niet zo klaarblijkelijk, maar tegen de tijd dat je voelt wat er te gebeuren staat, is het mogelijk te laat.” Het verlies aan biodiversiteit, en wat dat betekent voor onze voedsel- en watervoorziening, is
minstens zo gevaarlijk voor de mensheid als klimaatverandering.
“
Tegen de tijd dat je voelt wat er te gebeuren staat, is het mogelijk te laat
Toch lijkt het onderwerp lang niet zo hard bij ons binnen te komen. Tussen 1991 en 2016 werd er in Engelstalige media
acht keer zoveel over klimaatverandering geschreven als over biodiversiteit: “Een internationale communicatiestrategie is hoognodig om publiekelijk bewustzijn te creëren over biodiversiteitsissues.” Ook op de politieke agenda blijven de insecten en alles wat hun terugloop in gang zet achter; vergeleken met klimaattoppen, nemen maar weinig staatshoofden deel aan gesprekken over biodiversiteit, schrijft
The Guardian.
Ga zelf maar na: hoe vaak lees jij iets over de insecten van deze wereld? En hoe vaak iets over klimaatverandering? Hoe vaak hoor je iemand het weer in verband brengen met klimaatverandering? En hoe vaak hoor je iemand opmerken dat ‘ie minder vaak een insect inslikt tijdens een zomers fietstochtje? Een mug in je slaapkamer, een zwerm vliegjes op een warme zomerdag, zilvervisjes in je keukenla – wellicht heb je het niet zo op insecten, maar zonder zijn we als mensheid verloren.
Zelf iets goeds doen voor de insecten? Maak je tuin of balkon groener! Begin eens met dit gratis actiepakket van Natuurmonumenten, of check het werk en de webshop van The Pollinators.
