Vandaag oordeelde de Hoge Raad dat Urgenda in 2015 volkomen gelijk had toen het van de staat eiste dat die meer zou doen tegen klimaatverandering. De rechter benadrukte nogmaals dat veel mensenlevens door klimaatverandering worden bedreigd. Daarmee is het vonnis in de Urgenda-zaak definitief en zal de Nederlandse staat op korte termijn stevige maatregelen moeten nemen op het gebied van haar klimaat- en energiebeleid.
Actievoerders van Urgenda demonstreerden bij het gebouw van de Hoge Raad in Den Haag. Ze hebben de uitspraak vervolgens symbolisch aangeboden aan de Tweede Kamer.
Urgenda-directeur Marjan Minnesma is uitgelaten, liet zij vandaag weten in een persbericht: ‘Dit laat mensen in de hele wereld zien dat als overheden niet voldoende doen om ontwrichtende klimaatverandering te voorkomen, de rechter kan helpen om burgers te beschermen’.
Ignace Schops is winnaar van de Goldman Environmental Prize, ook wel de ‘groene nobelprijs’ genoemd, en voorzitter van de EUROPARC federation, het grootste netwerk voor natuur in Europa. Hij is een van de initiatiefnemers van de Belgische Klimaatzaak. De rechtszaak startte op 1 december 2014, maar de pleidooien kunnen waarschijnlijk pas in de tweede helft van 2020 gevoerd worden, omdat de zaak vertraging opliep door een discussie over de voertaal in de rechtszaak.
Ignace Schops: “Het is heel slecht gesteld met het klimaat. Dat zien we wereldwijd in de weerfenomenen: orkanen, overstromingen en hittegolven nemen toe. Ondertussen komen er wereldleiders aan de macht die het niet zo nauw nemen met het klimaat. Trump pleit voor clean coal, wat vergelijkbaar is met droge regen verkopen. Toch is het wetenschappelijk overduidelijk dat klimaatverandering door mensen wordt veroorzaakt. Het IPCC (klimaatpanel van de VN, red.) en andere wetenschappers zeggen dat we binnen nu en twaalf jaar een ommekeer moeten maken. Daarna is het te laat.”
“De consensus over klimaatverandering is verdwenen, mede door campagnes van De Telegraaf en Elsevier
Hoe kan een rechtszaak daaraan bijdragen?
Schops: “Ik heb jarenlang gezongen, gesprongen en gedanst voor het klimaat, maar besefte na een tijdje dat je op die manier wel draagvlak kan vormen, maar dat er in de praktijk weinig verandert. Met een groepje Belgen zijn we gaan brainstormen over wat er nou nodig is in ons land om over te gaan tot actie. In Nederland voerde Urgenda op dat moment de eerste klimaatzaak met negenhonderd mede-eisers. We hebben toen advocaat Roger Cox uitgenodigd, een van de mensen die het juridische deel van de Urgenda-zaak hebben opgezet. Hij overtuigde ons dat een rechtszaak een hefboom kan zijn voor verandering.
Bij grote veranderingen in de geschiedenis zie je dat die dikwijls niet alleen gepaard gaan met protest, maar ook met rechtszaken. Neem asbest: steeds meer wetenschappers kwamen tot het inzicht dat het zeer toxisch is, maar politici zeiden niet meteen ‘kom, we gaan dat verbieden’. Mensen zijn de straat opgegaan én naar de rechter gestapt. Nu gebruikt niemand meer asbest. We willen voor het klimaat hetzelfde bewerkstelligen. Dat we ooit zullen zeggen: ‘hoe is het in godsnaam mogelijk dat we die afhankelijkheid van fossiele brandstoffen normaal vonden’?”
Minnesma: “Het eerste vonnis uit 2015 was bij voorbaat uitvoerbaar verklaard. Dat betekent dat zolang Urgenda blijft winnen, de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met 25 procent verminderend moet zijn ten opzichte van 1990. De regering is zo arrogant erop te gokken dat wij de zaak verliezen, want de uitstoot is niet gedaald de afgelopen vijf jaar. Ik denk dat de regering er echter verstandig aan doet zich voor te bereiden op een volgend verlies, want ze hebben al twee keer slaag gehad in de rechtszaal. Door toch in cassatie te gaan, zegt de regering eigenlijk haar burgers niet voldoende te willen beschermen. Want die 25 procent CO2-besparing tegen 2020 is niet door de rechter verzonnen, dat zijn getallen van de overheid zelf.
Eigenlijk zou Nederland zelfs veel meer dan 25 procent moeten minderen, want wij lopen enorm achter op het vlak van duurzame energie. We zouden dus nog ambitieuzer moeten zijn, maar in plaats daarvan probeert de regering onder haar verplichtingen uit te komen. Helaas bestaat de overheid ook uit partijen die niet in klimaatverandering geloven, in zoverre dat een kwestie van geloven is, en laat de VVD daar zijn oren naar hangen. Het zou zo fijn zijn als normale politieke partijen naar de wetenschap luisteren.”
“Het zou zo fijn zijn als normale politieke partijen naar de wetenschap luisteren
Minnesma: “Het is niet echt iets om trots op te zijn, want die klimaatzaken tonen aan dat overheden hun verantwoordelijkheid niet nemen. Dat de wetenschap niet meer gehoord en vertrouwd wordt. Dat politieke partijen bezig zijn met opnieuw verkozen worden, in plaats van met burgers beschermen. Soms moet je tegen burgers durven zeggen: ‘we hebben een probleem en daar moeten we geld voor reserveren’. We reserveren al 1 miljard per jaar om de dijken op te hogen; een verantwoordelijke overheid had al veel langer eenzelfde bedrag gereserveerd om te zorgen dat de samenleving van fossiele brandstoffen afkomt. Hoe langer ze wachten, hoe duurder het wordt.”
Mag dat wel, je als particuliere organisatie via de rechter mengen in de politiek?
Schops: “Wij procederen uit liefde voor de planeet, niet om een of andere minister weg te krijgen. We willen dat het beleid zijn verantwoordelijkheid neemt. We kunnen niet via de rechter afdwingen hoe de politiek het beleid moet invullen, maar wel dat ze iets moeten doen. De politiek heeft de plicht om burgers te beschermen tegen de gevaarlijke gevolgen van klimaatverandering, oordeelde ook de rechter in Nederland, hoe ze dat doen is aan hen.”
“Zonder klimaatmaatregelen krijg je een wereld in onrust
Schops: “Wat komt daarna, dat we vuilniszakken gaan openen om te zien hoeveel plastic iemand gebruikt? Iedereen doet dingen die niet goed zijn voor het klimaat. De meeste mensen rijden nog met de auto. De meeste mensen hebben geen zonnepanelen. In plaats van op de man te spelen en te discussiëren over wie er perfect genoeg is om het klimaat te vertegenwoordigen, moeten we beleidsverandering bepleiten. Dat is veel productiever: als de overheid morgen zorgt dat we het vliegverkeer anders organiseren, bijvoorbeeld met een CO2-taks, dan geldt dat voor iedereen. Die veranderingsprocessen moeten we samen durven aangaan, in plaats van met de vinger te wijzen op moedige jongeren.”
Minnesma: “Dat irriteert me mateloos, want de eisers van de klimaatzaak zijn ook gewone burgers! De burgers die bezorgd zijn over het klimaat zijn bovendien met veel meer. Media hollen achter de gele hesjes aan, maar als er 20.000 jongeren op straat komen voor het klimaat lees je daar veel minder over.
Minnesma: “Urgenda is een organisatie voor innovatie en duurzaamheid. Het grootste deel van ons werk bestaat uit mensen aan energieneutrale huizen helpen, elektrische auto’s stimuleren, overheden vertellen welke oplossingen er bestaan. Helaas merken we dat er veel gebrek aan kennis is, waardoor mensen schrik wordt aangejaagd. Mensen zijn bang dat ze in dure vloerverwarming moeten investeren of volgende week hun auto moeten wegdoen. Dat hoeft niet volgende week, maar als je auto aan vervanging toe is zul je op een gegeven moment op een elektrische auto of het openbaar vervoer moeten overstappen. Als je cv-ketel binnen nu en vijftien jaar kapot gaat, is het tijd om op een warmtepomp over te gaan. Als je nu zonnepanelen op je dak legt kun je sparen voor die warmtepomp, die er op termijn voor zorgt dat je 75 procent van je huidige energierekening kwijt bent, namelijk je gasrekening. Je betaalt iets meer voor elektriciteit, maar gaat er netto niet op achteruit. Dat is een positief verhaal, dat vaker verteld moet worden.”
“We vergeten soms dat we al tientallen keren het systeem veranderd hebben
De overheid moet nu ook het voortouw nemen om systeeminfrastructuur aan te leggen voor hernieuwbare energie. De kans die daar ligt moeten we grijpen, ook al is dat niet altijd gemakkelijk, ook al hebben we al veel tijd verloren. We zijn er al in geslaagd om het gat in de ozonlaag te verkleinen, om een schadelijke insecticide als DDT te verbannen. En vergeet vooral de kracht van natuur en bos niet. Het zijn onze natuurlijke airco’s! Hoe meer groen, hoe beter. Ook voor onze gezondheid trouwens. We kunnen heel veel, dat mogen we niet vergeten.”
Dit artikel verscheen eerder op OneWorld.nl op 7 februari 2019
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
