Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Een onderzoeksteam van
Harvard boog zich over de vraag wat het oplevert als we dieren volledig de voedselketens uit innoveren. Met Engeland als casus concludeerden de onderzoekers dat het land de gestelde klimaatdoelstellingen kan halen als het grasland en akkerland dat nodig is voor veevoer, wordt omgezet in bos.
We gebruiken wereldwijd namelijk ongeveer 80 procent van alle landbouwgrond voor veevoer, terwijl uiteindelijk nog geen 20 procent van de calorieën die we mondiaal verbruiken van dierlijke producten komt. Dat is omdat dieren ook moeten eten, en ze bij hun stofwisseling energie verbranden en ontlasting produceren. Het is dus veel landgebruik, voor uiteindelijk weinig voedsel voor de mens.
Land teruggeven aan de natuur
Als voeding uit alleen plantaardige producten zou bestaan zou er vanaf 2050 – volgens een recent
IPCC-rapport van de Verenigde Naties – minder landbouwgrond nodig zijn dan nu om de gehele wereldbevolking te voorzien van voeding.
Oxford University concludeert dat we op die manier wereldwijd een grondgebied ter grootte van Afrika kunnen teruggeven aan de natuur.
“
Milieuschade door overbemesting en stikstof worden aanzienlijk verminderd
Die vrijgekomen grond kan worden gebruikt voor grootschalige herbebossing. Milieuschade door overbemesting en stikstof worden aanzienlijk verminderd. En de broeikasgasuitstoot neemt af, bomen nemen namelijk meer CO₂ op. De nieuwe bossen en natuurgebieden vormen ruimte voor recreatie en zijn klimaatbuffers: ze filteren water en voorkomen overstromingen, maken de bodem gezonder, vormen habitat voor wilde dieren en maken ecosystemen veerkrachtiger. Bovendien creëren ze regenval en koelen het lokale en internationale klimaat af. De
Climate and Land Use Alliance noemt bossen niet voor niks een ‘natuurlijke airconditioning’.
Weiland is geen natuur
Voor Nederland geldt dat meer dan
40 procent van het oppervlak wordt gebruikt voor de productie van gras en groenvoer – oftewel veevoer. Ter vergelijking: maar 12,4 procent van het Nederlandse oppervlak bestaat uit bebouwing.
Nu zijn er mensen die stellen dat al die landbouwgrond ook natuur is. Het grootste gedeelte hiervan is namelijk grasland en dat is groen, dus natuur, nietwaar? Niet waar. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving is de Nederlandse biodiversiteit van 40 procent in 1900 gedaald naar 15 procent in 2010. De Nederlandse grasweiden bevatten meestal namelijk maar één soort gras. Een grassoort dat optimaal is als koeienvoer. Er is verder nauwelijks een wilde bloem te vinden, waardoor bijen en andere insecten niks hebben aan al dat weiland. En wilde dieren zijn ook niet welkom in deze weiden – zoals ganzen, die worden afgeschoten of vergast omdat zij grazers zijn en daarmee concurrentie voor de koe.
“
Het is beter om de koe uit de wei te halen en bomen in de wei te planten
Een
veelgehoorde mythe is dat het gras en ander veevoer de uitstoot van broeikasgassen door vee, zoals methaan in de boeren van de koe, compenseert. Dat is echter weerlegd door een uitgebreid rapport van
Oxford University: gras neemt maar beperkt CO₂ op, veel minder dan koeien in de wei uitstoten. Voor het klimaat is het beter om de koe uit de wei en het voedselsysteem te halen en bomen in de wei te planten.
Weerstand vanuit de industrie
Net zoals dat geldt voor de energietransitie, zal deze voedseltransitie op weerstand stuiten vanuit de industrie. In Nederland zijn er
33.577 veehouders. Daarnaast zijn er
honderden akkerbouwers die veevoer verbouwen zoals
tarwe en gerst. Niet alleen veehouders, maar ook veevoer-akkerbouwers zullen dus alternatieve verdienmodellen moeten vinden. Een deel van hen kan overstappen op het telen van voedsel voor mensen, zoals haver, soja, erwten en andere gewassen.
Maar we zullen ook moeten gaan betalen voor natuurbeheer, zodat we meer bossen en natuurgebied hebben die het klimaat en de biodiversiteit goed doen. Wellicht is dit te combineren met voedselbossen (met noten- en fruitbomen, bessenstruiken en eetbare planten) of ecotoerisme. Er zal in ieder geval onderzoek moeten komen naar alternatieve verdienmodellen voor de boeren die nu nog hun geld verdienen met vee. We mogen verwachten dat zulk onderzoek, inclusief een plan van aanpak, er gauw komt want minister van Landbouw, Natuur en Voedsel Carola Schouten is glashelder: ‘Mijn grootste zorg is het verdienmodel voor de boer’.
Een ander vraagstuk in deze transitie is het vervangen van dierlijke mest. Hiervoor kunnen we menselijke ontlasting gebruiken, maar dit vereist wel bepaalde aanpassingen aan onze riolering. En tot slot moet natuurlijk de consument tevreden worden gesteld met producten die de smaak, structuur en voedingswaarde van dierlijke producten vervangen.
Klimaathelden
In Nederland hebben we dit jaar en vorig jaar te maken gehad met extreme droogte, waardoor
oogsten teruglopen en
drinkwater schaarser wordt. Nederlandse veehouders hebben deze zomer daarnaast te maken gehad met
hittesterfte van hun vee. En we staan pas aan het begin van de klimaatopwarming. De aarde is nu opgewarmd met een graad, en daar komt deze eeuw nog drie à vier graden bij.
“
De kansen van een plantaardig voedingspatroon zijn van levensbelang
We bewegen met het huidige pro-veehouderij beleid dus richting een toestand waaraan de landbouwintensivering na de Tweede Wereldoorlog juist voorgoed een eind moest maken. Onze boeren zullen een nieuwe identiteit moeten verwerven: van de ‘nooit meer honger’-helden, naar de klimaathelden. Het is van levensbelang dat we de kansen pakken die een plantaardig eetpatroon te bieden heeft.
