Zimbabwe zet hoog in op bio-ethanol, dat een duurzaam alternatief voor benzine zou moeten zijn. Maar de beloofde banen, economische voorspoed en vergroening van de economie blijven uit. In plaats daarvan plagen landroof, milieuvervuiling, ongelukken en geweld de bevolking.
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Een paar jaar geleden had Zimbabwe hoge verwachtingen van zogeheten ‘flexifuel’, een brandstofmengsel van benzine en ethanol, dat voor maximaal 85 procent uit ethanol kan bestaan. Het beloofde voordeel: ethanol kan gemaakt worden van suikerriet en daardoor in theorie ‘groen’ 1 zijn. Uiteraard werden er banen beloofd: zeker 4.500. Daarbij zou Zimbabwe met de bio-ethanol voor een groot deel in zijn eigen energiebehoefte kunnen voorzien. En, niet onbelangrijk, het zou de economische sancties kunnen opheffen die de EU, Engeland en de VS het land oplegden nadat het bij de verkiezingen van 2002 internationale waarnemers uitzette.
Maar de inzet heeft gefaald. De wereldwijde vraag naar bio-ethanol stelt teleur. En de gevolgen van de grootschalige productie van ethanol uit suikerriet in Zimbabwe zijn ontluisterend. Zo’n 1.700 families zijn van hun land verdreven om plaats te maken voor gigantische suikerrietplantages, het vee van de omliggende boeren sterft door met landbouwpesticiden vergiftigd water en tientallen dorpelingen zijn gedood door ongelukken met brandstoftrucks. Voor geen van deze uitwassen zijn slachtoffers gecompenseerd.
Ondanks de staatsgreep van november 2017 houdt de huidige regering nog altijd vast aan een wet van het omvergeworpen bewind van Robert Mugabe, die stelt dat in alle in Zimbabwe getankte brandstof bio-ethanol moet worden bijgemengd. Het verplichte percentage is zelfs verhoogd van 5 procent naar 15 procent.
Conflict
Die bio-ethanol is voor een groot deel afkomstig van het bedrijf Green Fuel. Het bestiert de Middle Sabi-plantage, tienduizend hectare suikerrietvelden in Chipinge, een arm district in zuidoost Zimbabwe. In datzelfde district ligt ook Chisumbanje waar Green Fuel momenteel sterk aan het uitbreiden is. Het bedrijf is een joint venture tussen het Zimbabwaanse staatsbedrijf Agricultural Rural Development Agency en meerdere investeringsmaatschappijen. Het biobrandstofbedrijf staat momenteel centraal in een lelijke ruzie die zich steeds verder uitbreidt.
“
Momenteel bulldozert Green Fuel nog eens 50.000 hectare grond plat om er suikerriet te gaan verbouwen.
Meteen bij de inrichting van Middle Sabi in 2009 werd Green Fuel ervan beticht 5.112 hectare land van omwonende boeren bij de plantage te hebben gevoegd. Die boeren woonden er vaak al generaties, maar zijn officieel geen eigenaar van de grond. Momenteel bulldozert Green Fuel verderop in de provincie nog eens 50.000 hectare land plat, stelt Claris Madhuku, oprichter van het Platform for Youth Development (PYD), een belangenvereniging die zich inzet om onteigende gronden terug te claimen.
Boeren in de omgeving van Chisumbanje werken op het land.Beeld:Ray Mwareya
Onderdeel van het reusachtige project is de bouw van een 600 miljoen dollar kostende bio-ethanolfabriek waarin de suikerriet tot ethanol bewerkt wordt. De eigenaar daarvan is Billy Rautenbach, een dubieuze Zimbabwaanse multimiljonair die op een zwarte lijst van de EU staat. Zijn naam komt ook voor in de Panama Papers 2, als financier van de afgezette president Mugabe.
Bewoners van de gebieden waar Green Fuel actief is, beschuldigen het bedrijf ervan op agressieve wijze grond op te slokken waarbij al zo’n 1.700 zelfvoorzienende boerenfamilies van hun land zijn gedreven. De overgebleven kleine graanboeren en -molenaars zijn woedend omdat de ethanolreus weigert vliegtuigen in te zetten om de miljoenen quelea’s (roodbekwevers) te verjagen. Deze vogels worden door de suikerriet aangetrokken en richten grote schade aan in de met moeite geïrrigeerde graanvelden. De boeren zien dit als truc om ze hun werkzaamheden te laten opgeven zodat ook zij vertrekken.
Green Fuel verdedigt zich door erop te wijzen dat de Zimbabwaanse overheid, de Wereldbank en de United Nations Industrial Development Organization de fabriek hebben gekwalificeerd als noodzakelijk voor stimuleren van de economie in het arme zuidelijke deel van Zimbabwe. Daarbij stelt het bedrijf dat hun producten Zimbabwe maandelijks twee miljoen dollar aan brandstofimport bespaart.
Gestolen mais, geconfisqueerd vee
“
Ze beschuldigden ons ervan op verboden terrein te zijn – het land waar onze familie al sinds de jaren twintig van de vorige eeuw woont.
De strijd barstte in 2017 in alle hevigheid los nadat Green Fuel veiligheidspersoneel had ingezet om meer dan honderd families van hun geboortegrond te verjagen om ook daar suikerriet ter productie van ethanol te verbouwen. Die manschappen namen mais van families in beslag en dreigden hen te arresteren als ze nog langer op het land bleven wonen.
“Ze arriveerden op 21 december 2016. Ze beschuldigden ons ervan op verboden terrein te zijn – het land waar onze familie al sinds de jaren twintig van de vorige eeuw woont”, zegt Farai Dube, een van de verdreven dorpsbewoners. “Ze grepen onze voorraad mais en gooiden het in het bos.”
Eerder, in december 2015, kregen de boeren in de omgeving al te maken met de oproerpolitie die hen van diefstal, vandalisme en het zich bevinden op verboden terrein beschuldigde. Dat gebeurde in opdracht van Green Fuel, steld Dube.
In juni 2017 bereikte de relatie tussen Green Fuel en de bewoners van Chisumbanje een dieptepunt toen een dorpsbewoner werd doodgeschoten terwijl hij zich op een van de suikerrietplantages begaf. Twee anderen liepen ernstige schotwonden op, aldus Dube.
Een maand later begon het bedrijf loslopend vee dat op de plantages wandelde te vangen. De dieren werden pas vrijgelaten wanneer de eigenaar flink in de buidel tastte.
Levensgevaarlijke ethanoltrucks
Hierbovenop kwamen de ethanoltrucks, die de brandstof uit de fabriek wegbrachten. Niet alleen leidde het continue vrachtverkeer tot wegen vol gaten waardoor reistijden verdubbelden; het verkeer was bovendien levensgevaarlijk. Sinds de opening van Green Fuel zijn vrachtwagens van het bedrijf bij de dood van meerdere mensen betrokken geweest, onder wie vijftien kinderen 3. Dat stelt Michael Hobbes, een mensenrechtenconsultant die het conflict sinds 2012 volgt.
In 2015 viel een bestuurder van een ethanoltruck achter het stuur in slaap en raakte van de weg. Twee vrouwen werden geraakt, één overleed. Green Fuel weigert de familie van de slachtoffers financieel tegemoet te komen.
Onder een vergrootglas
Sinds 2009 is Green Fuel drie keer onderzocht door het Zimbabwaanse parlement. In 2015 kwamen 22 leden van het parlement naar Chipinge om met de bewoners te praten. Dit resulteerde in een vernietigend rapport waarin alle overtredingen werden opgesomd.
Ook staatsorgaan Zimbabwe Environmental Management Agency trok naar Chipinge en stuurde in 2012 en 2013 inspecteurs om uit te vinden waarom het bedrijf nooit een milieu-impactonderzoek heeft hoeven doen voordat het begon. De inspecteurs testten het grondwater en bevestigden de giftigheid waar de omgevingsbewoners al voor hadden gewaarschuwd.
“
Alles wat hier gebeurt is illegaal, maar dat schijnt niet uit te maken. Green Fuel krijgt staatsbescherming.
“Alles wat hier gebeurt is illegaal, maar dat schijnt niet uit te maken. Het parlementsonderzoek is ronduit genegeerd.” De boetes van het milieu-agentschap kwamen uit op slechts 20 dollar. Dan zijn er nog de beschuldigingen van corruptie. Hobbes: “Green Fuel krijgt staatsbescherming.”
Alsof hij dit punt van de schijnbaar onzuivere relaties tussen Green Fuel en Zimbabwes politieke elite wil onderstrepen, weet Enock Porusingazi, een wetgever in het bewuste district, zogenaamd niets van de spanningen in zijn kiesdistrict. “Ik ben me niet bewust van deze problemen. Mijn kantoor houdt zich er niet mee bezig. Ik hoor het [van u] voor het eerst. We dachten dat de ruzie om land lang geleden al was opgelost, maar het lijkt erop dat die steeds weer oplaait aan het begin van ieder regenseizoen”, aldus Porusingazi, die in het Zimbabwaanse parlement het district Chipinge vertegenwoordigt.
“De regering heeft niet alleen voordeel genoten van het misbruik door Green Fuel, het heeft er ook actief aan bijgedragen”, stelt Hobbes. Het bedrijf bezit de suikerrietplantages feitelijk niet. Ze worden geleased van Zimbabwes Agricultural and Rural Development Authority (ARDA), een staatsonderneming die in het leven is geroepen om – op papier – de productiviteit van landelijke boeren te vergroten.
Andere overheidsinstellingen worden ook beschuldigd van schendingen van mensenrechten. Politieagenten zouden dorpelingen die aan protesten deelnamen hebben geslagen, aldus Hobbes. En ambtenaren weigeren het onderzoek naar giftige stoffen te publiceren, dat werd ingesteld nadat vee na het drinken van irrigatiewater stierf.
Oproep tot verzet
Het gevoel van onrecht heeft senior tribal chief Titus Mutandi Mutumburi strijdbaar gemaakt. “Wij laten ons niet zo makkelijk van het land van onze voorvaderen verdrijven. Ze zullen ons moeten vermoorden. Ze kunnen ons niet zomaar tot de bedelstaf veroordelen”, aldus Mutumburi.
PYD-coördinator Madhuku waarschuwt dat er waarschijnlijk nog ernstiger botsingen zullen plaatsvinden als het dispuut over land niet wordt opgelost. “We worden nu ongeduldig. Zolang Green Fuel zich niet aan de regels houdt, kan het bedrijf verwachten dat de dorpsbewoners hun land op eenzelfde manier zullen verdedigen.”
‘Groen’ betekent hier: klimaatneutraal. Die kwalificatie gaat echter niet echt op doordat de benodigde suikerrietplantages concurreren met voedselgewassen die elders moeten worden verbouwd. Dit compliceert de duurzaamheidsberekeningen aanzienlijk, om nog maar te zwijgen van de negatieve effecten voor mensen in Zimbabwe zelf.↩︎
De Panama Papers is de naam van een grote verzameling vertrouwelijke documenten die melding maken van belastingontwijking, fraude en andere illegale activiteiten, zoals het omzeilen van handelssancties of het afhandelen van omkoping. De documenten werden in 2015 naar de internationale pers gelekt.↩︎
Lees hier een nieuwsbericht uit de lokale media. Let op; de foto’s bij het artikel kunnen schokkend zijn. ↩︎
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
